امروزه کارآفرینی در گردشگری اهمیت زیادی پیدا کرده است. نقش کارآفرینان گردشگری برای توسعه نواحی مختلف جاذب گردشگر میتواند بسیار حیاتی باشد. گردشگری ازجمله فعالیتهایی است که پتانسیل بالایی جهت اثرگذاری بر افراد برای گرایش آنان به سمت کارآفرینی دارد. از آنجا که گردشگری یک صنعت پویا است، نیازمند کارآفرینانی است که فرصتهای توسعه جدید و روشهای خلاق مدیریت توسعه موجود را کشف نمایند. توانایی کشف فرصتها، تأمین منابع مالی مورد نیاز، شناسایی اماکن و سایتهای برتر، استخدام طراحان به منظور توسعه فیزیکی، تأمین منابع انسانی مورد نیاز برای مدیریت تأسیسات فیزیکی و خدماتی جهت توسعه گردشگری بسیار مهم میباشد. در کشورهای توسعه یافته کارآفرینی بخشی از فرهنگ محسوب میشود و نبود این عامل در بسیاری از کشورهای توسعه نیافته به عنوان یک نقص اساسی، توسعه فعالیتهای گردشگری را با مشکل مواجه می سازد (گان، 2002).
تئوریسینهای اقتضایی معتقدند هر جا که گردشگری در حال رشد است، افراد زیادی به عنوان کارکنان این بخش جذب میشوند، اما این فرصتهای شغلی در حال ظهور الزاماً به توسعه جامعه کمک نمیکنند. همان طور که رشد صنعت گردشگری الزاماً منافعی را دربر ندارد و حتی ممکن است باعث وابستگی بیشتر به بازارهای خارجی گردد. اما طبق تعریف اقتصاد کلاسیک کارآفرینان ابزاری برای تبدیل و بهبود اقتصاد جامعه به شمار میروند چرا که به عنوان مبتکران و تصمیم گیرندگانی عمل میکنند که باعث تغییرات مثبت در جامعه میگردند. به دنبال این تعریف، کارآفرینان با شرایط مداخله اندک و در واقع تنها در اقتصاد بازار قادر به فعالیت هستند و تئوریسین های اقتصاد بازار آزاد معتقدند که رفاه، نتیجه کارآفرینی فردی موفق است. مالکیت محلی نیز بیانگر آن است که موفقیت اقتصادی برای کارآفرین منجر به منافع اقتصاد محلی میشود. توسعه گردشگری مبتنی برکارآفرینی محلی اغلب وابسته به عرضه منابع محلی و نیروی کار محلی میباشند و کمتر موجب تأثیرات اجتماعی– فرهنگی منفی در ارتباط با مالکیت خارجی می گردند. در این صورت توان محلی با فعالیت های گردشگری افزایش یافته و فرصت هایی را برای مشارکت فعال افراد جامعه در مالکیت و تصدی امکانات بوجود می آورد (دابلس[1]، 2000). منافع اجتماعی و اقتصادی حاصل از کارآفرینی محلی از نظر میدلتون و کلارک (2001)، به بدین صورت خلاصه شده است: به دلیل حضور کارآفرینان در جامعه محلی منافع حاصل از کارآفرینی در جامعه باقی میماند بنابراین آنها منبع خوبی برای منافع مالی و اشتغال زایی به شمار می روند.
کارآفرینان گردشگری با ارائه خدمات خود مانند رویارویی گردشگران با جامعه محلی و آشنایی با ارزشهای منطقه، گوشه ای از زندگی جامعه محلی را به آنها نشان میدهند (موریسون[2]، 20006).
مورسیون (2006) معتقدند که کسب و کارهای گردشگری خانوادگی کوچک از طرق زیر به منافع اقتصادی- اجتماعی و محیطی کمک می کنند:
- فراهم کردن راه حلهای پایدار در مقابل چالشهای اقتصادی و اجتماعی به صورت ارائه خدمات واستخدام نیروی کار
- خرید کالا و خدمات از تأمین کنندگان محلی
- حفظ محیط طبیعی
- جذب سرمایه از کسانی که به دنبال تغییر سبک زندگی هستند.
- افزودن ارزش جامعه
با این حال نتایج برخی مطالعات راجع به نگرش ساکنان محلی، حاکی از وجود پارهای ادراکات منفی در مورد آثار اقتصادی توسعه گردشگری است (کاظمی، 1385). نتیجه مطالعات بیانگر این واقعیت است که به دلیل ضعف بنیه مالی ساکنان محلی برای سرمایهگذاری در ساخت هتلها، فروشگاههای بزرگ و سایر زیر بناهای مورد نیاز گردشگری، ساکنان غیر بومی یا خارجیها وارد صحنه میشوند و سرمایهگذاری میکنند و حتی اجناس مورد نیاز گردشگران را از سایر مناطق به آنجا وارد میکنند. یکی از تأثیرات این نوع سرمایهگذاری از دیدگاه ساکنان، به کار نگرفتن آنها در مشاغل مهم یا سمتهای بالای سازمانی این صنعت و در نتیجه مشارکت نداشتن ساکنان در سیاستگذاری و تصمیمگیریهای مربوط به توسعه گردشگری در منطقه است (هال و همکاران، 1378).
با توجه به مزایای کارآفرینی در حوزه گردشگری دو استراتژی جهت توسعه مقصد منطقی به نظر می رسد (کوه[3]، 1996):
- مقاصد گردشگری می توانند جهت جذب کارآفرینان غیر بومی به ایجاد کسب و کار در جامعه مورد نظر اقدام کنند.
- با تشویق ساکنین به ایجاد کسب و کار های کارآفرینانه گردشگری به رشد مقصد گردشگری کمک نمایند.
البته به کارگیری همزمان دو استراتژی مذکور نیز در صورت تمایل جامعه به داشتن صنعت گردشگری پررونق مؤثر خواهد بود (کوه، 1996)
مسئولیت محیطی کارآفرینی میتواند مبنایی برای استفاده از منابع طبیعی باشد و بر ارزش های غیر مادی و منابع طبیعی تجدید شونده تأکید ویژهای داشته باشد. کارآفرینی سازگار با محیط (پایدار) باید ویژگیهای زیر را داشته باشد: توجه به محیط طبیعی، بومی، محلی، توجه به صنایع دستی و منحصر بفرد. شرکتهایی که کارآفرینی آنها بصورت فعالیت پایدار است، معمولا کوچک هستند. تشکیلات اقتصادی توریستی در مقیاس کوچک پتانسیل زیادی برای ارائه خدمات و محصولات توریستی دارا می باشند. کارآفرینی پایدار را می توان به دسته های زیر تقسیم کرد (نجفی توه خشکه و همکاران، 1391):
- پاسخگویی به گردشگران و ارائه خدمات بر اساس فرصتهای متناسب با طبیعت (سازگار با محیط)
- بهره برداری پایدار از دانههای وحشی، قارچها، رستنیها و سایر محصولات جمع آوری شده از طبیعت و بهره برداری از نباتات وحشی به عنوان مناظر و چشم انداز
- استفاده در مقیاس کوچک و پایدار از جنگل و فرآوردههای چوبی، بهرهبرداری مناسب از زغال سنگ، سنگهای قیمتی و سایر کانیها
- استفاده مناسب از منابع آبی
- استفاده مناسب از سایر خدماتی که از طبیعت گرفته میشوند (برای مثال عکاسی از طبیعت، ایجاد خدمات تفریحی، همچنین انرژیهای تجدید شونده مانند انرژی خورشیدی، انرژی امواج دریا، خریدهای سبز، آموزش و… )
[1] Dables
[2] Morrison
[3] Koh
متن کامل :