معماری مجتمع تجاری :

4-10-3- فضای بازی کودکان
برخی از ویژگی‌های شهربازی های که از گذشته تا به امروز تقریبا دست نخورده باقی مانده و موجب جذابیت این فضاها شده‌اند ؛ به شرح زیر  می‌باشد:

• استفاده از رنگ‌های شاد ، نورپردازی‌های جذاب و تنوع بصری گسترده
• موسیقی شاد و هیجان‌آور
• ارائه برخی خوراکی‌ها مانند پشمک ، بستنی و غذاهای سریع در یک پارک کودکان، ارتفاع وسایل باید متناسب با ابعاد بدن آنان طراحی گردد . این وسایل باید ساده و بی‌خطر بوده ؛ بر حسب سن کودکان انتخاب شده و برنده و تیز نباشند . همچنین مکان‌های مناسبی برای آنها در نظر گرفته شود .

سرگرمی های ارائه شده در مراکز بازی به چند دسته تقسیم می شوند :

• بازی‌های مختص کودکان
• بازی‌های نوجوانان و جوانان
• بازی های خانوادگی

استفاده از عروسک ، وسایل کم خطر و کوچک، انواع اسباب‌بازی‌ها ، دلقک‌ها و مبدل پوشی‌های شخصیت‌های محبوب کارتونی از جمله مواردی هستند که  در بخش سرگرمی‌های کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرند . بازی‌های ترسناک و خطرناک مناسب این گروه سنی نمی باشد . می‌توان گفت که اکثر بازی هایی که به فضای بسیار وسیع نیاز نداشته و در فضاهای داخلی قرار می‌گیرند ؛ عموما برای سنین پایین طراحی شده‌اند .
از جمله این وسایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

• مینی بولینگ
• فوتبال دستی
• استخر توپ
• چرخ و فلک کودکان
• رانندگی کودکان
• سرسره
• بازی‌های دیجیتالی
• نقاشی روی صورت
• سفینه گردان

 
 
بسیاری از بازی‌های خانوادگی عملا مورد استفاده نوجوانان و جوانان نیز قرار می‌گیرند. علاوه بر این بسیاری از بازی‌هایی که چالش برانگیز بوده یا دارای جایزه می باشند ( که عموماً به صورت فردی یا رقابتی طراحی می شوند) ؛ مورد توجه این گروه سنی هستند . تیراندازی پرتاب دارت از جمله این موارد می‌باشد .
4-11- حوزه فضاهای اداری
فضاهای اداری مورد نیاز در دو نوع متفاوت محاسبه می‌شوند :

• فضاهای خاص نفرات ، که بدین صورت محاسبه می‌گردند . (فضای فردی استاندارد ، تعداد نفرات) ، سهم نیازهای جالبی ، یک عامل (معمولا 15٪) برای رفت و آمد اصلی
• فضاهای خاص غیر نفرات ، مثل اتاق ماشین‌ها ، کتابخانه‌ها و موارد مشابه که در مورد آنها اندازه ابزارها و تجهیزات مهم‌تر از شمار کارمندان است .

روشی که با آن کار اداری و دفتری سازمان یافته و نقش‌ها تعیین می‌گردند (ساختار دفتر ، مدیریت مشتری، تکنولوژی دفتری) ؛ بر شرایط فضای دفتری تأثیر گذار است . فضای اختصاص یافته به فرد برای اجرای یک وظیفه را ، محل کار فردی می‌نامند. این فضا می‌تواند یک دفتر خصوصی با پارتیشن‌های تمام قد با یک در ، یک اتاقک با پلان باز متأثر از سیستم‌های مبلمان یا پارتیشن کوتاه و یا یک میز کار انفرادی در یک فضای تقسیم نشده باشد (نویفرت، 236:1386) .
به طور کلی ، ساختمان‌های اداری مدرن به دو دسته تقسیم می‌شوند :

• پلان بسته و پلان باز تعدیل شده.
• انتخاب معیار شامل موارد زیر است: میزان انعطاف پذیری مورد نیاز طراحی
• میزان حریم خصوصی در برابر صوتی و تصویری
• هزینه‌های اولیه

دفاتر پلان بسته ، دارای دیوارها یا پارتیشن‌های تمام قد هستند که فضاها را به دفاتر دارای در تقسیم می کنند . پشتیبانی اداری در محل های کاری فردی در  امتداد کریدورها یا در اتاق‌های مشترک قرار دارد. مزیت‌های این سیستم عبارتند از : محیط کنترل شده، امنیت ، خصوصی بودن دیداری، تفکیک فیزیکی ، دید خارجی و سیستم‌های مبلمان سنتی ، معایب این سیستم عبارتند از : بازده کمتر از پلان باز ، فقدان انعطاف پذیری ، محدود بودن هزینه‌های بالای استقرار مجدد و عمل متقابل فردی و گروهی .
در دفاتر پلان باز ، تمامی محل‌های کار فردی، در یک فضای باز بدون تقسیمات تمام قد تا سقف یا در قرار دارند. پشتیبانی اداری در اتاق‌های بدون پارتیشن واقع شده است . مزیت‌های این سیستم شامل به کارگیری کارآمدی فضا، انعطاف بیشتر طراحی و سهولت ارتباط می باشد .
معایب این سیستم در برگیرنده عدم خصوصی بودن دیداری، عدم وجود دید خارجی و کنترل کمتر محیط است (نویفرت، 342:1386) فضای لازم به ازای هر کارمند به شماری از عوامل بستگی دارد، مثلا نوع کار، استفاده از تجهیزات و ماشین‌آلات، میزان خصوصی بودن و مراجعات ارباب رجوع،‌ اگرچه شرایط مساحت حداقل برای محل کار فردی تعریف نشده است ؛ اما قواعد زیر باید در نظر گرفته شوند :

• مساحت دفتر کار جداگانه باید حداقل 8-10 متر مربع و دفاتر پلان باز حداقل 12-15 متر مربع باشد.
• عمق متوسط فضای دفتری 5/4 -6 متر در نظر گرفته شود.
• روشنایی روز به محل های کار فردی تا عمق حدوداً 5/4 متر از پنجره برسد (البته بستگی به مکان ساختمان اداری دارد) .
• عرض کریدورها به اشغال فضا و مساحت مورد نیاز برای حرکت تجهیزات بستگی دارد به طور کلی باید امکان گذر دو نفر از کنار هم وجود داشته باشد (نویفرت، 346:1386)

یک ساختمان اداری بزرگ ، متشکل از گونه های بسیار متفاوتی از فضاها است :

• قسمت دفتر اداری
• قسمت بایگانی برای ذخیره پرونده‌ها، نقشه‌ها، فایل‌بندی، تجهیزات بایگانی و تکثیر مدارک
• قسمت سرویس‌های کارمندی، شامل تجهیزات چاپ و کپی
• قسمت نمایش شامل محل هایی برای نمایش، اتاق کنفرانس و اتاق جلسات
• امکانات جانبی شامل آشپزخانه، سرویس بهداشتی، سالن غذاخوری و آشپزخانه
• فضاهایی جهت آموزش و تجهیزات سمعی و بصری
• فضاهای رفت و آمد شامل کریدورها، راه‌پله‌ها ، آسانسورها و خروج‌های اضطراری داخلی و خارجی
• تاسیسات مرکزی، تهویه، نیروی برق، تأمین آب، نظافت و نگهداری (نویفرت، 336:1386)

4-11-1-نمازخانه
در فضای نمازخانه از آنجا که مبلمان خاصی مد نظر نیست ؛ بررسی حالات مختلف انسان (در حالات خواندن نماز) از اهمیت خاصی برخوردار است . طول بدن یک انسان در حالت سجده برابر 120 سانتی‌متر و در حالت نشسته بعد از سجده حدود 5/62 سانتی‌متر است . در حالت نشسته به صورت اصطلاحاً چهار زانو نیز فاصله دو سر زانو برابر 60-80 سانتی‌متر می باشد . سرانه نمازخانه به طور متوسط یک متر مربع برای هر نمازگزار در صورت اقامه نماز به صورت فردی و 6/0 متر مربع برای هر نمازگزار در صورت اقامه نماز جماعت پیش‌بینی می‌شود. اضافه نمودن مساحت مسیر گردش (سیرکولاسیون) با استفاده از ضریب 20٪ نسبت به کل مساحت خالص ، ‌برای به دست آوردن مساحت کل نمازخانه توصیه می گردد .
در نمازخانه ، وجود تصاویر و مجسمه‌هایی از انسان و حیوان مجاز نمی‌باشد . وجود نباتات و تزیینات هندسی و‌آیه‌هایی از قرآن که به زبان عربی خوشنویسی شده‌اند ؛ در این مکان‌ها بسیار رایج است (نویفرت، 585:1386)
4-12-حوزه فضاهای جمعی
4-12-1- مبلمان

• نیمکت‌ها

مکان‌های نشستن از عناصر مهم مبلمان به حساب می‌آیند و طراحان با مجهز کردن فضاهای عمومی با این عناصر ، محیطی جهت توقف، آرامش، گفتگو و تعامل اجتماعی که از نیازهای انسان است ؛ به وجود می آورند انواع مبلمان با کاربری نشستن عبارتنداز : نیمکت‌ها ، لبه‌ها ، سکوت‌ها و غیره همواره باید در طراحی مبلمان موارد زیر را در نظر گرفت :

• راحتی
• سادگی در شکل
• سهولت در نگهداری
• هماهنگی با محیط
• تنوع و خلاقیت
• دوام و رنگ
• مقاومت در برابر تخریب
• هماهنگی با سایر مبلمان موجود

مکان‌هایی که برای تعبیه نیمکت‌ها و غیره در نظر گرفته می‌شوند ؛ باید دارای خصوصیات زیر باشند:

• تا حد ممکن از باد و سایر عوامل جوی در امان باشند .
• از مناظر محیطی بهره‌مند گردند .
• حداقل، منظر دو سویه داشته باشند .
• به افراد، گزینه های متنوعی برای انتخاب ارائه دهد؛ مانند آفتاب، سایه، آرامش و فعالیت .
• در تلفیق با سایر مبلمان یا نزدیک آنها باشد (زنگی آبادی، 9:1383)
• ابعاد و تناسبات

در اکثر موارد ، نیمکت‌ها در اندازه و سایزهای متفاوت طراحی و ساخته می‌شوند؛ ولی معمولا رعایت  یک سری اصول و قواعد الزامی می‌باشد. به عنوان مثال، برای استفاده بهینه و فراهم کردن آسایش کاربران، اندازه‌های زیر برای ساخت مکان‌های نشستن توصیه می شود :

• ارتفاع نیمکت از سطح زمین 40-50 سانتی متر باشد .
• عمق نیکمت 42-48 سانتی‌متر باشد (سعیدنیا، 36:1379)
• رعایت فاصله در جانمایی انواع مبلمان مد نظر گرفته شود .

مسائل مهمی که همواره باید در چیدمان انواع مختلف مبلمان در کنار یکدیگر مد نظر داشت ؛ رعایت فاصله مناسب آنها از یکدیگر است. مثلا استقرار سطل زباله در مجاورت نیمکت از نظر اصول بهداشتی مناسب نبوده و موجبات عدم استقبال از نیمکت را فراهم می‌آورد (زنگی آبادی، 18:1383)

• آب نما

آب و منظرسازی با آن از سابقه بسیار طولانی در تاریخ زندگی بشر برخوردار می باشد . ویژگی ذاتی آب، تأثیر به سزایی در نوع طراحی آن دارد، به طوری که طراح می تواند از عوامل مختلفی مانند صدای ریزش آب، درخشش آن در نور و استفاده از تندیس‌های آبی بهره گرفته و مناظر بدیع خلق نماید. در طراحی آب‌نماها علاوه بر رعایت اصول زیباشناسی ، عوامل مهمی نظیر ایمنی، باد، نوع آب و هوا، مصالح مورد استفاده و مکان آن از اهمیت به سزایی برخوردار است (زنگی آبادی، 112:1383) قابل ذکر است که حاشیه آب نماها باید به خاطر ایمنی کودکان ، کاملا مشخص بوده و از احداث استخرهای عمیق خودداری شود . استفاده از تندیس‌های آبی با طرح‌های بدیع و نو در ساخت آب‌نماها به میزان قابل توجهی بر جذابیت مکان‌های عمومی می افزاید (سعید نیا، 65:1379)

• گل جای

گل جای از اجزای اصلی زیباسازی در فضاهای عمومی با شمار می‌آید و در مجموعه‌ای هماهنگ با سایر مبلمان، دید بصری مطلوبی ایجاد می‌نماید در عین حال می توان از این عناصر جهت ایجاد مانع حائل و یا تعدیل آثار ناشی از شیب نیز استفاده نمود . به طور کلی انواع گل جای را می‌توان به سه دسته زیر تقسیم نمود :
گل جای موقت : گل‌جای‌هایی از این دست معمولا در خلق مناظر مقطعی، ایجاد فضای پیاده‌روی موقت و موانع ترافیکی استفاده می‌شوند.
گل جای ثابت : این نوع گل‌جای‌ها معمولا در مکان مورد نظر ثابت شده یا به قدری سنگین ساخته می شوند که به آسانی قابل جا به جایی نباشند و از آنها در منظرسازی دایمی مناطق مختلف شهری استفاده می‌گردد. گل جای ثابت باید تا حد ممکن در برابر آسیب های محیطی، مقاوم بوده و نیازی به مراقبت مداوم نداشته باشد.
گل جای متحرک (قابل جا به جایی) : این گل جای‌ها کوچک‌تر بوده و قابل جا به جایی می باشند. قابل ذکر است که در طراحی گل جای ها باید از لبه و گوشه‌های تیز دوری جست (زنگی آبادی، 120:1383)

• جنس و مصالح ساخت

معمولا در ساخت انواع گل جای با توجه به نوع کاربری و شرایط محیطی، از مصالحی مانند بتن، چوب ، ‌سنگ و مواد ترکیبی و در بعضی موارد، فلز استفاده می‌شود . بهتر است از مصالحی مانند بتن و سنگ در مکان‌های پر رفت و آمد و از چوب در محیط‌های طبیعی‌تر مانند فضاهای سبز استفاده نمود . به طور معمول استفاده از انواع فلزات در ساخت این عناصر به خصوص در مناطق گرمسیر توضیه نمی‌شود زیرا در طول روز بدنه آن گرم شده و موجب گیاه سوزی می‌گردد .
همچنین آبیاری مداوم ، موجب خوردگی سریع فلزات می‌شود (زنگی آبادی، 120:1383) . یکی دیگر از عوامل مهم و اساسی در طراحی مناسب و چشم‌انداز مبلمان شهری از جمله گل جای، ایجاد هماهنگی و هم‌خوانی بین عناصر مذکور با محیط اطرافشان می باشد (زنگی آبادی، 122:1383)

• سطل زباله

سطل‌های زباله که بخشی از مبلمان شهری محسوب می‌گردند؛ از اهمیت بالایی در فضای عمومی برخوردار   می باشند . متأسفانه در بسیاری از شهرها، کار بری بهداشتی این عناصر باعث کمرنگ شدن سایر آثار آن در فضاهای شهری شده است. همواره باید در نظر داشت که سطل‌های زباله نیز مانند بسیاری از اجزای مبلمان شهری، در معرض دید روزانه بوده و تا زیبایی و عدم تناسب آنها بر کیفیت فیزیکی و بصری محیط تأثیر چشم‌گیری خواهد داشت (زنگی آبادی، 171:1383)
انواع متداول سلطل‌های زباله از لحاظ مصالح به کار رفته، شامل سطل‌های زباله بتنی، سنگی،‌چوبی و فلزی می‌باشد. به منظور کمک به حفظ پاکیزگی و ترغیب شهروندان به  رعایت بهداشت، باید به تعداد سطل زباله و اندازه آنها توجه فراوانی داشت که البته این امر بستگی به نوع فضا دارد به عنوان مثال در مکان‌های پر رفت و آمد شهری مانند مراکز خرید ، فروشگاه‌ها ، محوطه کافه‌ها ، مکان‌های تفریحی و غیره باید از تعداد بیشتر و اندازه بزرگ‌تر این مبلمان استفاده نمود (زنگی آبادی، 174:1383) . امروزه به منظور انجام فرآیند بازیافت زباله‌، توسط آموزش عمومی، تفکیک زباله از مبدأ آغاز می‌شود بدین منظور، تعبیه سطل‌های مجزا برای هر نوع زباله و نصب علامت مربوط به آن زباله خاص، دست‌یابی به این هدف را ممکن می‌سازد (زنگی آبادی، 175:1383)
در طراحی سطل زباله توصیه می‌شود عوامل زیر مورد توجه قرارگیرند :
– به منظور صرفه‌جویی در هزینه‌ها و استفاده مجدد از سلطل‌های زباله‌ای که زیبایی خود را از دست داده‌اند؛ می‌توان حفاظ‌های فلزی زیبایی در انواع طرح و رنگ تهیه کرده و سطل‌های خارج از رده را درون آنها قرار داد و مجدداً استفاده نمود .
– به منظور ایجاد تنوع ، عدم تماس با سطح، جلوگیری از جا به جایی و تحرک کف‌پوش می‌توان از سطل‌های زباله با پایه ثابت و بالاتر از سطح زمین استفاده نمود (زنگی آبادی، 191:1383- 171).
دانلود متن کامل پایان نامه مقطع ارشد معماری : طراحی مجتمع تجاری–تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی با تاکید بر سازواره های طبیعی

• آب خوری

آب خوری‌ها بخشی دیگر از مبلمان‌ها شهری هستند که در فضاهای مختلف مانند پار‌ک‌ها ، مراکز خرید، زمین بازی کودکان و سایر مکان‌های پر رفت و آمد کاربرد فراوان دارند. قابل ذکر  است دکه در طراحی و مکان‌یابی این مبلمان باید نیازهای اقشار خاص جامعه مانند کودکان و معلولان مد نظر قرار گیرد. همچنین در طراحی آنها می‌توان با توجه به شرایط و هماهنگی محیطی، از طرح‌های نو و خلاق بهره برد (زنگی آبادی، 195:1383)