ابزار و روش‌های متفاوتی است که یکی از روش های انجام پژوهش،روش تحلیل محتواست.از آنجا که هدف پژوهش حاضر شناسایی و تحلیل مؤلفه های خودکنترلی در روایات امام رضا(علیه السلام)است،بر اساس اهداف و سوالات،نوع تحقیق،جامعه ونمونه،ابزارها وشیوه تحلیل داده ها تعیین گردیده است.
?-?- روش تحقیق
روش تحقیق در پژوهش حاضر روش تحلیل محتوا است.بدین صورت که بعد از آن که چارچوب مفهومی مشخص و سیر تحقیق روشن گردید،جدول دو بعدی تشکیل شد و بعد از مراجعه به روایات مسند امام رضا علیه السلام،مؤلفه های مشخص شده از طریق تحلیل مفهومی،به استناد روایات ردیابی و استخراج و استنباط گردید.
?-?- نوع تحقیق
تحقیق حاضر ازنوع کتابخانه ای- اسنادی است.
?-?- جامعه ی تحقیق
جامعه ی تحقیق در هر پژوهشی برابر با جمعیتی است که مورد مطالعه قرار می گیرد که لزوما انسان نیست و می تواند اشیا و پدیده ها باشند.
جامعه ی پژوهش حاضر،متنی و شامل مجموعه روایات امام رضا علیه السلام در مسندالامام الرضا علیه السلام می باشد.
?-?- نمونه ی تحقیق
نمونه ی تحقیق برابر با جامعه ی تحقیق و متنی است و شامل مجموعه روایات امام رضا علیه السلام در مسند الامام الرضا علیه السلام و منطبق با سؤالات و اهداف تحقیق است.
?-?- ابزار جمع آوری اطلاعات
یکی از اصلی ترین بخش های هر کار پژوهشی را جمع آوری اطلاعات تشکیل می دهد.چنان چه این کار به شکل منظم و صحیح صورت گیرد،تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری از داده ها با سرعت و دقت انجام خواهد شد.بنابراین،هر تحقیقی متناسب با موضوع و نوع تحقیق،ابزار خاص خود را در جمع آوری اطلاعات می طلبد.
لذا در این پژوهش،ابزار استفاده شده در تحلیل مفهومی،فیش است که طی کار کتابخانه ای،موضوعات اصلی مشخص شده اند و در تحلیل محتوای کیفی،ابزار کاربردی فرم تحلیل محتوا است که همان جدول دو بعدی است.
-اعتبار و پایایی ابزار های تحقیق
باید اذعان داشت که در هر نوع پژوهشی،هیچ سنجشی از خطا مصون نیست و هر اندازه ابزار سنجش تحقیق دقیق طراحی شده باشد و هر اندازه در استفاده از آن دقت شود،باز هم سنجش نهایی آمیخته با خطاست.لذا اعتبار و پایایی،معیارهای مقبولیت تحقیق هستند که در تمامی تحقیقات،وجود آن ها باعث بالا رفتن عیار تحقیق و کسب اطمینان از دقت و صحت و ثبات تحقیق خواهد شد.
-اعتبار یا روایی ابزار تحقیقValidity)):
مهم ترین معیار درستی سنجش،اعتبار یا روایی آن است که برابر با میزان انطباق مشاهدات و پرسش های تحیق با هدف اصلی پژوهش است.بنابراین اعتبار تحقیق،میزان دقت مشاهده ها و معیارهایی است که در راه سنجش پدیده ی مورد نظر تهیه شده اند(سرچشمه پور،????:???).
در این تحقیق نیز،فیش توسط اساتید راهنما و مشاور مورد تأیید قرار گرفته و فرم تحلیل محتوا به تأیید اساتید راهنما و مشاور در آمده است.
پایایی یا قابلیت اعتماد(Reliabillity):
اصطلاح پایایی مترادف با قابلیت اعتماد،ثبات،همسانی،قابلیت پیش بینی،دقت یا صحت اعتبار به کار می رود.با توجه به آن که سنجش باید از ثبات برخوردار باشد،پایایی به آن معناست که هرگاه دوباره آن تکرار شود،همان نتایج حاصل شود(همان،???).
در این پژوهش،پایایی فرم تحلیل محتوا از طریق کدگذاری مجدد به دست آمده است.
?-?- روش تجزیه و تحلیل داده ها
در پژوهش حاضر ابتدا ادبیات نظری مورد بررسی قرار گرفت،سپس با توجه به آن،چارچوب مفهومی استخراج شد.بعد از تهیه ی ابزار تحقیق(فیش)،تحلیل محتوا صورت گرفته و در مرحله ی بعد،نتایج استخراج شده،مورد تحلیل و استنباط قرار گرفته است.برای تجزیه و تحلیل یافته های بدست آمده،ازتوصیف وطبقه بندی استفاده شده است.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق
?-?- مقدمه
دراین فصل در راستای پاسخگویی به سوالات پژوهش، ابتدا یافته های گردآوری شده تجزیه و تحلیل شده، سپس مولفه های خودکنترلی در روایات امام رضا علیه السلام در قالب جدول هایی جداگانه ارائه و در انتها فراوانی و نمودار داده های گردآوری شده نمایش داده شده است.
?-?- بررسی سوال اول پژوهش
مؤلفه های شناختی خودکنترلی در روایات امام رضا علیه السلام کدام است و به چه میزان به آنها اشاره شده است؟
از میان ??? مضمون روایت مربوط به خودکنترلی از متن کتاب مسند امام رضاعلیه السلام، ?? مضمون روایت که ?? درصد کل مولفهها میباشد به مولفه های شناختی خود کنترلی اختصاص داشت؛ که در قالب ? مولفه به شرح جدول(?-?)استخراج گردید:
جدول(?-?)مولفه های شناختی خودکنترلی در روایات امام رضا علیه السلام
ص
ج
روایت
گزاره
مولفه
طبقه
مولفه های شناختی خودکنترلی
???
?
من کف غضبه کف الله عنه عذابه
رهایی از غضب خدا پاداش کنترل خشم
پاداش کنترل نفس
آشنایی با پیامدهای خودکنترلی
???
?
.. ومن کف فیه شره کف الله عنه غضبه یوم یلقاه..
در امان بودن از غضب خدا در قیامت پاداش کنترل خشم
???
?
.. ومن کظم فیه غیضه غفر الله..
آمرزش خدا پاداش کنترل خشم
???
?
..علیکم بالصبر فإن العاقبه للمتقین..
عاقبت نیک پاداش صبر
???
?
ما ابتلى مؤمن ببلیه فصبر علیها إلا کان له أجر ألف شهید
اجر هزار شهید پاداش صبر
???
?
..یارسول الله علمنی عملا لا یحال بینه وبین الجنه .قال : قال : لا تغضب ولا تسأل الناس شیئا وارض للناس ما ترضى
<br
/>بهشت پاداش کنترل خشم
???
?
تجنبوا البوائق یمد لکم فی الاعمار
طول عمر پاداش کنترل نفس از ظلم
???
?
من حاسب نفسه ربح ، ومن غفل عنها خسر
حسابرسی از نفس سبب سودبردن
???
?
سئل رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم عن أکثر ما یدخل به الجنه قال : تقوى الله وحسن الخلق..
بهشت پاداش خویشتن داری
???
?
جرى القلم بحقیقه الکتاب من الله بالسعاده لمن آمن واتقى..
سعادت پاداش خویشتن داری
???
?
… لنفس زکیه تضمنه الرحمن فی الغرفات…
بهشت پاداش تزکیه نفس
ص
ج
روایت
گزاره
مولفه
طبقه
مولفه های شناختی خودکنترلی
???
?
.. أیها الناس من حسن منکم فی هذا الشهر خلقه ، کان له جواز على الصراط یوم تزل فیه الاقدام..
ثابت قدم بودن درصراط پاداش اصلاح نفس
پاداش کنترل نفس
آشنایی با پیامدهای خودکنترلی
???
?
من اجتنب ما وعد الله علیه النار إذا کان مؤمنا کفر الله عن سیئاته..
بخشش گناهان پاداش خویشتن داری
???
?
من اجتنب ما وعد الله علیه النار اذا کان مومنا..و یدخله مدخلا کریما
ورود در بهشت پاداش خویشتن داری
??
?
… وارتکب کل إنسان ما یشتهی ویهواه من غیر مراقبه لأحد… فیکون فی ذلک خراب الدنیا …
ویرانی دنیا عاقبت عدم کنترل هوای نفس
عاقبت عدم کنترل نفس
??
?
… وارتکب کل إنسان ما یشتهی ویهواه من غیر مراقبه لأحد… وهلاک الخلق …
هلاکت
عاقبت عدم کنترل هوای نفس
??
?
… وارتکب کل إنسان ما یشتهی ویهواه من غیر مراقبه لأحد… وفساد الحرث والنسل …
فساد عاقبت عدم کنترل هوای نفس
???
?
.. فنبذوه واتبعوا أهوائهم ، فذمهم الله ومقتهم وأتعسهم.
مذمت الهی عاقبت عدم کنترل هوای نفس
???
?
.. والشقاوه من الله تبارک لمن کذب وعصى
بدبختی و شقاوت عاقبت عدم کنترل زبان
???
?
إیاکم ومشاجره الناس فانها تظهر الغره وتدفن العزه
از بین رفتن عزت و غیرت عاقبت عدم کنترل زبان
???
?
.. ولکنه عز و جل یجازیهم جزاء السخریه ، وجزاء الاستهزاء وجزاء المکر والخدیعه..
جزای خدا عاقبت عدم کنترل زبان
???
?
ما أحسن الصمت لامن عى والمهذار له سقطات
درمعرض لغزش بودن عاقبت عدم کنترل زبان
ص
ج
روایت
گزاره
مولفه
طبقه
مولفه های شناختی خودکنترلی
???
?
..وسئل عن أکثر ما یدخل به النار قال : الا جوفان البطن والفرج
دوزخ جزای عدم کنترل شهوت دامن و شکم
عاقبت عدم کنترل نفس
آشنایی با پیامدهای خودکنترلی
???
?
.. فلا تنفروها عنکم بمعاصیه..
تغییر نعمت عاقبت ارتکاب معاصی
???
?
من دخله العجب هلک …
هلاکت عاقبت عدم کنترل احساس عجب
?
?
صدیق کل امرئ عقله..
عقل دوست انسان
خردورزی
آشنایی با عوامل ایجاد خودکنترلی
?
?
العقل حباء من الله ..
عقل دوستی از جانب خدا
?
?
..ومن تکلف العقل لم یزدد بذلک إلا جهلا
عدم دستیابی به عقل با مشقت
?
?
..إنما العباده التفکر فی أمر الله عز وجل .
تفکر در امر الهی از عبادات
?
?
رأس العقل بعد الإیمان بالله التوددإلى الناس واصطناع الخیر إلى کل بر وفاجر
راس عقل بودن دوستی با مردم بعد از ایمان به خداوند ورسانیدن خیر به نیکوکاران وبدکاران
?
?
ما استودع الله عبدا عقلا الا استنقذه به یوما
عقل منجی انسان از مهلکه
??
?
…العقل یعرف به الصادق على الله فیصدقه و الکاذب
عقل ابزار تشخیص
??
?
…کان صلى الله علیه وآله وسلم : متواصل الأحزن ، دائم الفکره ،….
دوام در تفکر
???
?
…. وأفضل العقل معرفه الإنسان نفسه…
شناخت نفس بالاترین عقل
ص
ج
روایت
گزاره
مولفه
طبقه
مولفه های شناختی خودکنترلی
???
?
القناعه تجمع إلى صیانه النفس ، وعز القدر طرح مؤنه الاستکثار والتعبد لأهل الدنیا..
قناعت از خودکنترلی و ارزش قائل شدن برای خودو رها کردن توجه
انسان به جمع ثروت
و مانع بندگی اهل دنیا
قناعت
آشنایی با عوامل ایجاد خودکنترلی
???
?
ولا یسلک طریق القناعه إلا رجلان : إما متعبد یرید أجر الآخره …
قناعت کردن فرد بسنده کنده به مال اندک وخواهان اجر اخروی
???
?
ولا یسلک طریق القناعه إلا رجلان : ..أو کریم یتنزه عن لئام الناس کفاک من یرید نصحک بالنمیمه ما یجد من سوء الحساب فی العاقبه ، الاستر سال بالأنس یذهب المهابه
قناعت کردن فرد کریمی که نمی خواهد به آلودگی های دنیا آغشته شود
??
?
…. وزین لهم الشیطان أعمالهم فصدهم عن السبیل وکانوا مستبصرین…
شیطان زینت دهنده اعمال و بازدارنده از راه درست
شناخت دشمن
???
?
…وحزب أعدائهم حزب الشیطان
شناخت وابستگی دشمن به شیطان
???
?
… وأن حزب اعدائک حزب الشیطان
???
?
من والى أعداء الله فقد عادى أولیاء الله….
دشمن شناسی و برخورد مناسب با آن
???
?
…وإن کان الناطق عن إبلیس فقد عبد إبلیس
…
سخن شناسی دشمن
???
?
..والعدو بالتحرز..
احتیاط و پرهیز از دشمن
???
?
….وعدوه جهله
بی خردی به عنوان دشمن انسان
ص
ج
روایت
گزاره
مولفه
طبقه
مولفه های شناختی خودکنترلی
?
?
فان تعلمه لله حسنه… والسلاح على الأعداء
مسلح شدن به سلاح علم در مقابل دشمن
شناخت دشمن
آشنایی با عوامل ایجاد خودکنترلی
?
?
ألا إن الفقیه من أفاض على الناس خیره وأنقذهم من أعدائهم
نجات دادن مردم از دشمن وظیفه عالمان
???
?
..المحاربه لأولیاء اللّه تعالى
عدم گمراهی در شناخت دشمن
???
?
..ومعاداه العوام على أهل المعرفه
???
?
وحب أولیاء الله تعالى واجب وکذلک بغض أعداء الله والبراءه منهم
دشمن شناسی و اعلام برائت از آنان
??
?
.. هم أعجز من ذلک
محدود بودن انسان در توانایی
شناخت نقاط ضعف خود
???
?
.. إن الله تبارک وتعالى لا یکلف نفسا إلا وسعها ، ولا یحملها فوق طاقتها ..
اندازه داشتن طاقت انسان و وجود تفاوت های میان فردی در آن
???
?
… لامن عى والمهذار له سقطات
لغزش ها ی انسان به هنگام زیاد سخن گفتن
???
?
..أن یعرف المرء قدر نفسه ..
برخورداری انسان از منزلت والا
شناخت نقاط قوت خود
..ما هلک امرؤ عرف قدره..
??
?
إن الله عز وجل یحاسب کل خلق إلا من أشرک بالله ، فإنه لا یحاسب یوم القیامه ویؤمر به إلى النار
محاسبه شدن انسان ها در روز حساب
باورمندی به روز حساب
آگاهی از زمینه های تحقق خودکنترلی
??
?
وأقر … والصراط والمیزان والبعث والنشور والجزاء والحساب فهو مؤمن حقا
اقرار به روز حساب از نشانه های ایمان
???
?
…و عجبت لمن أیقن بالحساب کیف یذنب
یقین به روز حساب موجب عدم ارتکاب معصیت
ص
ج
روایت
گزاره
مولفه
طبقه
مولفه های شناختی خودکنترلی
???
?
.. أیها الناس إن أنفسکم مرهونه باعمالکم..
نفس انسان در گرو اعمال خود
باورمندی به روز حساب
آگاهی از زمینه های تحقق خودکنترلی
???
?
إذا کان یوم القیامه لا یزول العبد قدما عن قدم حتى یسئل عن أربعه أشیاء…
بازخواست شدن انسان از عملکرد خویش در روز حساب
??
?
…. یا عالم خطرات قلوب العالمین ، وشاهد لحظات أبصار الناظرین…
حضور دائمی خداوند در عرصه زندگی
نظارت الهی بر همه ابعاد زندگی
??
?
..ولم یغب عن علمه شئ….
مخفی نماندن هیچ چیز از علم خدا
??
?
..ولا تخفى علیه خافیه..
??
?
..فاما هو فلا یخفى علیه خافیه فی آناء اللیل والنهار..
مخفی نماندن چیزی از خدا در لحظه لحظه شب و روز
??
?
… عالم الغیب والشهاده..
عالم به غیب و آشکار بودن خدا
??
?
.. وهو السمیع البصیر والخبیر..
شنوا و بینا و آگاه بودن خدا
??
?
… ، سمیع لا بآله ، بصیر لا بأداه..
شنوا و بینا بودن خدا
??
?
هو اللطیف الخبیر السمیع البصیر…..
دقیق و آگاه و شنوا و بینا بودن خدا
???
?
لکنه ملک موکل بکل بلده یرفع الله به أعمال تلک البلده
موکل بودن فرشته ای در هر شهر برای عرضه ی اعمال مردم به خدا
???
?
… والله انى لأعرض أعمالهم على الله فی کل یوم
عرضه شدن اعمال بر خداوند در هر روز
???
?
… ، ولا یزال ملک کریم یأتینی عنک فی کل یوم ولیله بعمل قبیح منک..
عرضه شدن اعمال زشت انسان
ص
ج
روایت
گزاره
مولفه
طبقه
مولفه های شناختی خودکنترلی
???
?
… هو یوم تعرض فیه الأعمال على الله وعلى الرسول وعلى الائمه علیهم السلام
عرضه شدن اعمال بر خدا و پیامبر و امامان
نظارت الهی برهمه ابعاد زندگی
آگاهی از زمینه های تحقق خودکنترلی
???
?
.. إن أعمالکم لتعرض علی فی کل یوم ولیله..
عرضه شدن اعمال در هر روز و شب
???
?
والله إنی لتعرض علی فی کل یوم أعمالهم
عرضه شدن اعمال در هر