پایان نامه مدیریت در مورد : سرمایه اجتماعی

بین گروه‌های مختلف مذهبی پروتستان و کاتولیک در اروپای قرن نوزدهم می‌پردازد و به این نتیجه می‌رسد که بین نرخ <a href="https://hompa.ir/%d8%ae%d9%88%d8%af%d8%a2%d8%b3%db%8c%d8%a8%e2%80%8c%d8%b1%d8%b3%d8%a7%d9%86%db%8c-%d9%88-%d8%a7%d9%82%d8%af%d8%a7%d9%85-%d8%a8%d9%87-%d8%ae%d9%88%d8%af%da%a9%d8%b4%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%86%d9%88/" title="خودکشی“>خودکشی با درجه یکپارچگی و انسجام اجتماعی رابطه معکوسی وجود دارد و در بین جمعیت‌هایی که درجه همبستگی و توافقشان بالاست در مقایسه با سایر گروه‌های که از درجه همبستگی پایین‌تری برخوردارند، رفتار انحراف آمیز کمتری مشاهده می‌شود (چلبی،1372).
2-3-4-3. مشارکت اجتماعی: مشارکت اجتماعی، بر وزن مفاعله از نظر لغوی به معنای شرکت دوجانبه و متقابل افراد برای انجام کاری است. از دیدگاه جامعه‌شناسی مشارکت اجتماعی نوعی فرایند چندجانبه است که در متن اجتماع روی می‌دهد (ازکیا و غفاری، 1380). واژه مشارکت از لحاظ معنای لغوی شراکت و مشارکت در کاری، امری و یا فعالیتی جمعی و گروهی را می‌رساند. اما از منظر جامعه‌شناختی مشارکت در سطح عمل و تعهد (عمل مشارکت) همچنین در سطح حالت و وضع (امر شرکت کردن) از یکدیگر متمایز می‌شود. در معنای اول مشارکت داشتن شرکتی فعالانه در گروه را می‌رساند و بر فعالیت انجام شده تأکید می‌کند و در معنای دوم از تعلق گروهی خاص و داشتن سهمی در هستی آن خبر می‌رساند (دهقان و غفاری، 1384). مشارکت نوعی کنش هدفمند است که در فرایند تعاملی بین کنشگر و محیط اجتماعی او جهت نیل به اهداف معین و از پیش تعیین‌شده، رخ می‌دهد (ازکیا و غفاری، 1380).
شبکه‌های مشارکتی نقشی کلیدی در تولید سرمایه اجتماعی دارند. اما همه حوزه‌ها از نظر تئوریک برای تولید سرمایه اجتماعی صلاحیت ندارند و تنها حوزه‌هایی که به صورت داوطلبانه، آزاد و خودجوش شکل گرفته باشند می‌توانند به تولید سرمایه اجتماعی کمک کنند. شبکه‌های مشارکت اجتماعی سالم هستند که در آن‌ها لکنت زبان نباشد و همه افراد بر مبنای سخن و کلام با یکدیگر ارتباط برقرار نمایند و مسائل فی‌مابین از طریق منطق حل‌وفصل گردد. شبکه‌های مشارکت اجتماعی در هر جامعه‌ای بیانگر میزان سرمایه اجتماعی در آن جامعه است و هرچقدر شبکه‌های اجتماعی در هر جامعه‌ای گسترده‌تر باشد سرمایه اجتماعی بیشتر و غنی‌تر است (علاقه بند، 1384).
2-3-4-4. حمایت اجتماعی: حمایت اجتماعی دارای ابعاد گوناگونی است آلووی و ببینگن (1987) معتقدند که حمایت اجتماعی دارای دو بعد مهم ساختاری و عملکردی است. بعد ساختاری حمایت اجتماعی عبارت است از ویژگی کمی و عینی حمایت و بعد عملکردی حمایت اجتماعی شامل ویژگی‌های کیفی و ذهنی حمایت می‌شود. حمایت اجتماعی دارای دو شکل عاطفی و ابزاری است. حمایت اجتماعی عاطفی ایجاد نوعی رابطه صمیمی و بامحبت با افراد است و منظور از حمایت اجتماعی ابزاری ارائه خدمات، کمک در فعالیت‌ها دادن پول و سایر کمک‌هایی است که از منابع مختلف در اختیار فرد یا گروه قرار می‌گیرد. اعضای خانواده، دوستان و نزدیکان مهم‌ترین منبع ارائه و فراهم کردن حمایت عاطفی برای فرد هستند. اما در مورد حمایت ابزاری خانواده مهم‌ترین منبع ارائه کننده خدمات به فرد می‌باشد (زکی، 1387).
ولمن معتقد است منبع حمایت و اینکه چه نوع پیوندهایی چه نوع حمایتی را ارائه می‌کند از اهمیت بسزایی برخوردار است. مطالعات گسترده نشان می‌دهند که افراد بیشترین حمایت را از طریق خانواده، خویشاوندان، دوستان، همسایگان و همکاران دریافت می‌کنند. پیوندهای گوناگون منابع مختلفی برای فرد جهت دریافت حمایت فراهم می‌کنند. بنابراین طیف وسیعی از حمایت‌های اجتماعی فرد را قادر می‌سازد تا توانایی رویارویی با مشکلات و بحران‌های زندگی روزمره را کسب کنند (ولمن، 1992: نقل در باقری، 1385).
ولمن بر شش نوع حمایت تأکید می‌کند:
حمایت مصاحبتی

حمایت عاطفی
حمایت مالی
حمایت اطلاعاتی
حمایت مشورتی
هرکدام از اعضای خانواده، خویشاوندان، نزدیکان، و دوستان و اقوام نزدیک و دور می‌توانند به‌صورت بالقوه ارائه و تأمین‌کننده اشکال حمایت اجتماعی باشند (باقری، 1385).
2-3-5. ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی
ناهاپلیت و گوشال سه بعد برای سرمایه اجتماعی در نظر می‌گیرد: ساختاری، شناختی و رابطه‌ای
بعد ساختاری سرمایه اجتماعی: این بعد الگوی کلی روابطی را که در سازمان‌ها یافت می‌شود در نظر دارد. به این معنا که این بعد، حدی را که افراد در سازمان به یکدیگر متصل می‌شوند در برمی‌گیرد. بعد ساختاری سرمایه اجتماعی از شکل ساختاری، تنوع، مرکزیت و نقش مشارکت‌کنندگان در شبکه منتج می‌شود.
بعد ارتباطی سرمایه اجتماعی: این بعد ماهیت روابط را در سازمان در برمی‌گیرد. به‌عبارت‌دیگر در حالی که بعد ساختاری بر این امر متمرکز می‌گردد که آیا کارکنان یک سازمان اصولاً به هم متصل هستند یا خیر، بعد ارتباطی بر ماهیت و کیفیت این ارتباط متمرکز می‌گردد. بعد رابطه‌ای به روابط شخصی اطلاق می‌شود که از طریق روند تعاملات یعنی حدی که اعتماد، تعهد، روابط دوجانبه بین گروه‌ها وجود دارد توسعه می‌یابد.
بعد شناختی سرمایه اجتماعی: این بعد دربرگیرنده میزان مشارکت کارکنان درون یک شبکه اجتماعی در یک دیدگاه یا درک مشترک میان آنان است و مانند بعد ارتباطی به ماهیت ارتباطات میان افراد دریک سازمان می‌پردازد. این بعد به منابعی اطلاق می‌شود که برای گروه‌ها تفسیرها و تعابیر مشترک فراهم می‌کند. (ناهاپلیت و گوشال، 1998).
2-3-6. انواع سرمایه اجتماعی
پوتنام (2002) سرمایه اجتماعی را به چهار دسته تقسیم می‌کند و اعتقاد دارد که این انواع مختلف دارای تمایزات منحصربه‌فرد نیستند. در عوض آن‌ها عدسی‌های مکمل متفاوتی‌اند که از میان آن‌ها می‌توان سرمایه اجتماعی را شناخت. با توجه به نظر پوتنام انواع سرمایه اجتماعی به شرح زیر است:
سرمایه اجتماعی رسمی و غیررسمی: بعضی شکل‌های سرمایه اجتماعی مانند انجمن‌های اولیا و مربیان و یا اتحادیه‌های کارگری رسمی سازمان یافته‌اند. به طوریکه دارای مسئولان مشخص، شرایط عضویت، وظایف، جلسات معین و مانند این‌ها هستند. اما ترتیب دادن بازی‌های بسکتبال با افرادی که در یک رستوران جمع می‌شوند به‌شدت غیررسمی است. هردوی آن‌ها شبکه‌هایی تشکیل می‌دهند که ارتباط متقابل در آن‌ها می‌تواند توسعه یابد و این ارتباطات می‌تواند نتایج خصوصی و عمومی در برداشته باشد.
سرمایه اجتماعی متراکم و غیر متراکم: بعضی از اشکال سرمایه اجتماعی شدیداً درهم‌تنیده و چند رشته‌ای است مانند گروهی از کارگران فولاد که هرروز باهم در کارخانه‌ای کار می‌کنند، برای تفریح شنبه به بیرون می‌روند و هر یکشنبه به کلیسا می‌روند. شبکه اجتماعی بسیار غیرمتراکم، که تقریباً رشته‌های نامرئی سرمایه اجتماعی است نیز وجود دارد مانند سلام و علیکی که افراد گاهی در صف انتظار سوپر مارکت با هم رد و بدل می‌کنند یا مواجه شدن احتمالی با شخص دیگری در آسانسور.
سرمایه اجتماعی درونگر و برون نگر: برخی شکل‌های سرمایه اجتماعی به میل خود یا به‌اجبار درون‌نگر است و تمایل دارد منافع مادی، اجتماعی یا سیاسی اعضای خود را افزایش دهد درحالی‌که شکل‌های دیگر برون‌نگرند و به مصلحت عمومی می‌پردازند.
سرمایه اجتماعی گسسته و پیوسته: دوگانگی درون‌نگری و برون‌نگری ارتباط نزدیکی با محورهای گسستگی و پیوستگی دارد اما از نظر مفهومی با آن‌ها متفاوت‌اند. سرمایه اجتماعی پیوسته، افراد را گرد هم جمع می‌کند که از جنبه‌های مهمی شبیه به هم هستند (نژاد، سن، جنسیت و…) درحالی‌که سرمایه اجتماعی گسسته به شبکه‌های اجتماعی اشاره دارد که افرادی را که گرد هم جمع می‌کنند که به هم شباهت ندارند. این تمایز مهمی است زیرا آثار خارجی شبکه‌های گسسته احتمالاً مثبت است درحالی‌که در شبکه‌های پیوسته (محدود شده با موقعیت اجتماعی خاص) برای تولید نتایج منفی در مخاطره بیشتری قرار دارند. زیرا گروه‌های کاملاً منسجم همگرا می‌توانند آسان‌تر برای اهداف شیطانی متحد شوند (پوتنام، 2002).
سرمایه اجتماعی زنجیره‌ای: وول کوک (2001؛ نقل در فیضی، 1384) نوع دیگری از سرمایه اجتماعی به نام زنجیره‌ای را در کنار سرمایه‌های اجتماعی گسسته و پیوسته مطرح کرد. او اعتقاد دارد سرمایه اجتماعی گسسته به‌عنوان مقوله افقی روابط میان گروهی در سطح وسیع عمل می‌کند درحالی‌که سرمایه اجتماعی زنجیره‌ای به پیوندهایی اشاره دارد که بین طبقات ثروت و مقام ایجاد می‌شود. او به روابط بین افراد و گروه‌ها در طبقه‌های اجتماعی متناوب در یک سلسه‌مراتب اشاره دارد، جایی که قدرت یا مقام اجتماعی و ثروت در دسترس گروه‌های مختلف است. وول کوک اعتقاد دارد چنین شبکه‌هایی برای نفوذ، ایده‌ها و اطلاعات ناشی از نهادهای رسمی فراتر از اجتماع نقش کلیدی دارند.
سرمایه اجتماعی حکومتی و مدنی: کولیز (1998؛ نقل در فیضی، 1384) بین دو نوع سرمایه اجتماعی تمیز قائل شده است. سرمایه اجتماعی حکومتی: شامل قراردادها، مقررات و قوانین اجتماعی قابل اجرا و قلمرو آزادی‌های مدنی است. سرمایه اجتماعی مدنی: مانند ارزش‌های مشترک، هنجارها، شبکه‌های غیررسمی و عضویت در انجمن‌هاست (فیضی، 1384).
2-3-7. سطوح سرمایه اجتماعی

برخی نویسندگان سرمایه اجتماعی را در دو سطح سازمانی و ملی بررسی کرده‌اند:
سطح ملی سرمایه اجتماعی: در این سطح اشاره به شبکه‌ها، تعاملات و هنجارهایی است که کیفیت و کمیت تعاملات اجتماعی را شکل می‌دهد. سرمایه اجتماعی فقط مجموعه نهادهایی که جامعه را شکل می‌دهد نیست، بلکه سبب انسجام این نهادها نیز می‌شود. سرمایه اجتماعی مجموعه‌ای از هنجارهای موجود در سیستم اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه و پایین آمدن سطح هزینه‌های تبادلات و ارتباطات می‌شود (علوی، 1380).
سطح سازمانی: در تحقیقات کوهن و پروساک (2001) به ایده بررسی سرمایه اجتماعی در سطح سازمان اشاره شده است. افرادی مانند کوهن و پروساک اعتقاد دارند که سرمایه اجتماعی می‌تواند به توسعه اقتصادی کمک کند. اهمیت سرمایه اجتماعی سازمانی در این است که سبب اجتماع افرادی می‌شود (گروه‌ها، تیم‌ها، سازمان‌ها …) که با همدیگر به‌طور موفقیت‌آمیز کارها را به پایان می‌رسانند و احساس انسجام را از طریق اعتماد و همکاری ایجاد می‌کنند (طلوعی و کاوسی، 1385).
سرمایه اجتماعی در تعریفی دیگر در سه سطح مطرح می‌گردد:
سطح فردی: مانند هنگامی که مادری از دوستش تقاضا می‌کند تا بچه او را برای مدتی نگه دارد. این رابطه دوستی ناشی از سرمایه اجتماعی میان مادر و دوست خود است که اگر وجود نداشت مادر مجبور بود پرستار بچه استخدام کند و هزینه بپردازد.
سطح گروهی: مانند مثالی که جیمز کلمن از فروشندگان بازار عمده‌فروشی الماس در شهر نیویورک نقل می‌کند. او در این مثال نشان می‌دهد که چگونه تعهدات متقابل اعضای گروه و ضمانت‌های مؤثر برای ممانعت از خیانت در امانت موجب شده تا اموری مانند ارزشیابی الماس‌ها بدون کمترین هزینه و با اطمینان انجام گیرد و درنتیجه همبستگی گروهی در سطح بالایی حفظ و تداوم یابد.
سطح اجتماعی: سطحی که پوتنام و فوکویاما در کارهایشان به آن پرداختند. از نظر پوتنام سرمایه اجتماعی موجب شده تا نهادهای دموکراتیک حکومتی بهتر وظایف خود را انجام دهند و از نظر فوکویاما سرمایه اجتماعی، نظم اجتماعی را به طریق مؤثر و کارآمدتری حفظ و تداوم می‌بخشد (شاه حسینی، 1381).
با توجه به پدیده جهانی شدن و لزوم ایجاد ارتباطات مناسب با دیگر کشورها می‌توان سطح فراملی را نیز به سطوح دیگر اضافه کرد. با تلفیق دو دیدگاه مطرح شده در خصوص سطوح سرمایه اجتماعی می‌توان شمای زیر را ارائه داد
سطوح سرمایه اجتماعی
شکل 1: سطوح سرمایه اجتماعی (رحمانی و کاووسی، 1387)

2-3-8. مزایا و معایب سرمایه اجتماعی
سرمایه اجتماعی می‌تواند بنا بر ماهیت خود مزایا و معایبی برای سازمان داشته باشند:
2-3-8-1. مزایای سرمایه اجتماعی
ناهاپلیت وگوشال مدلی از سرمایه اجتماعی را معرفی می‌کنند که موجب پدید آمدن سرمایه اجتماعی فکری می‌شود. مطابق با این مدل سازمان مجموعه‌ای نهادی است که موجب توسعه سرمایه اجتماعی می‌شود و از سویی دیگر برخی توانمندی‌های خاص سازمان موجب مشارکت در دانش می‌شود که این استعدادها مزیت خاصی نسبت به سایر ترتیبات نهادی، از جمله بازار برای سازمان ایجاد می‌کند. این مزیت ویژه به‌عنوان “مزیت سازمانی” از سوی محققان مطرح شده است. بسیاری از نظریه‌پردازان مزایای متعددی برای سرمایه اجتماعی برشمرده‌اند که در اینجا نظر کوهن و پروساک مطرح می‌شود:
مشارکت بهتر دانش به علت روابط اعتماد، چارچوب‌های مرجع مشترک و اهداف مشترک
هزینه‌های اجرایی کمتر، به علت سطح بالای اعتماد و روح همکاری (هم درون و هم بیرون سازمان)
کاهش میزان ترک خدمت کارکنان، کاهش هزینه‌های جدایی و هزینه‌های به‌کارگیری و آموزش، توجه به تغییرات پرسنلی دائمی و حفظ دانش سازمانی ارزشمند
انسجام عملی بیشتر، به علت ثبات سازمانی و شناخت مشترک

 
 
کوهن و پروساک اعتقاد دارند که آثار مثبت یاد شده تعهد، همکاری، وفاداری، استمرار و حتی ایثار از مزایای مهم سرمایه اجتماعی‌اند. آنان معتقدند سرمایه‌گذاری سنجیده در سرمایه اجتماعی می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا بتواند با چالش‌های معاصر مواجهه شوند و حتی آن‌ها را به مزیت تبدیل کند. چالش‌های معاصر آنان چالش بی‌ثباتی و چالش مجازی بودن است (کوهن و پروساک،2001؛ نقل در باقری،1385).
2-3-8-2. معایب سرمایه اجتماعی
پوتنام اعتقاد دارد اگر یک درس ماندگار از انجمن‌های اولیه سرمایه اجتماعی وجود داشته باشد این است که نمی‌توان فرض کرد سرمایه اجتماعی همه‌جا و همیشه چیز خوبی است و باید مراقب ضعف‌های بالقوه آن بود (پوتنام،2002). کوهن و پروساک موضوع پیوندهای کور یا جنبه تاریک سرمایه اجتماعی را نیز مطرح می‌کنند و اعتقاد دارند همان‌طور که سرمایه اجتماعی اعضای گروه را وادار می‌کند کارهای مفید باهم انجام دهند، می‌تواند آن‌ها را به کارهای متعصبانه، انفرادی یا کوته فکرانه و بدبینانه نسبت به افراد خارج از گروه و حتی گمراه‌کننده وادار کند. تنها ارزش‌های مشترک و جهان‌بینی مشترک، کیفیت، عقلانیت و سودمندی گروه را تضمین می‌کند (کوهن و پروساک، 2001؛ نقل در باقری، 1385). سرمایه اجتماعی هزینه‌هایی دارد که گاهی اوقات بسیار سنگین‌تر از منافع آن برای سازمان است و گاهی اوقات منافع آن برای سازمان، موجب زیان‌بخش‌های دیگری از سازمان می‌شود. باوجود این درحالی‌که قسمت عمده‌ای از تحقیقات بر منافع سرمایه اجتماعی متمرکز است، بخش کمتری به معایب و هزینه‌های آن اختصاص دارد (ویلانووا و جوسا،2003؛ نقل در باقری، 1385).
2-4. پیشینه پژوهش
سرمایه اجتماعی و <a href="http://aliarm.ir/%d8%ae%d8%b1%db%8c%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%b1%d8%b4%d8%aa%d9%87-%d8%ad%d9%82%d9%88%d9%82-%d9%85%d9%86%d8%b2%d9%84%d8%aa-%d8%a7%d8%ac%d8%aa%d9%85%d8%a7%d8%b9/" title="منزلت اجتماعی“>منزلت اجتماعی موضوعی است که در جامعه علمی کشور کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است و تحقیقات کمی درزمینه آن در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی صورت گرفته هرچند که سابقه تحقیق در این زمینه در خارج از کشور نسبت به ایران طولانی‌تر است. در زیر به چند نمونه از پژوهش‌های صورت