مواد معدنی
mg/kg
منابع
پتاسیم
20000- 4000
Stanley and Linskens,
1974;Herbert and Shimanuki,
1978; Serra Bonvehi et al., 1986
منیزیم
3000- 200
idem
کلسیم
3000- 200
idem
فسفر
6000- 800
idem
آهن
170- 17
idem
روی
250- 30
idem
مس
16 – 2
idem
منگنز
110- 20
idem

2-12- 7 ویتامین‌های گرده
دانه گرده دارای مقادیر زیادی ویتامین‌های محلول در آب می‌باشد. ویتامین‌های موجود در دانه گرده عبارتند از پرو ویتامین A، ویتامین C، ویتامین E، ویتامین گروه B شامل تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، پانتونیک اسید، پیرودوکسین، اسید فولیک و بیوتین که برای رشد طبیعی نوزادان زنبورعسل ضروری می‌باشند دانه گرده دارای مقادیر کمی ویتامین E و Dمی‌باشد (سامروویل، 2002). رولستون و همکاران (2000)، گزارش کردند که میزان ویتامین C در فصول مختلف سال در گل‌های مختلف متفاوت است. هربرت (1985)، بیان کرد که بین سطح ویتامین C و گروه جمع‌آوری شده به وسیله زنبورها و تولید تخم رابط‌های وجود ندارد. زنبورهای عسل قادر به سنتز ویتامین C هستندولیکن درمواردی هم افزایش تخمریزی با ویتامین C گزارش شده است. طبق گزارش برودسچ نیدر و کریلشیم (2010)، حضور پیرودوکسین در جیره غذایی کلنی‌ها برای توسعه پرورش لاروها ضروریست. کلنی‌ها تنها زمانی قادر به پرورش نوزاد هستند که جیره آن‌ها شامل 4 میلی‌گرم پیردوکسین در هر 500 گرم غذا باشد احتیاجات پیرودوکسین تا پایان مرحله لاروی 4/5 ?g (میکروگرم) است. برودسچ نیدر و کریلشیم (2010)، گزارش کردند که مخلوطی از ویتامین‌های محلول در آب و A، D، E و K در مکمل‌های غذایی میزان تولید نوزاد را بهبود بخشید اگر چه وجود آن‌ها در جیره ضروری نیست.
2- 13 ویتامین‌های موجود در گرده
مقدار متوسط ویتامین‌های موجود در گرده به یک هزارم میلی‌گرم می‌رسد. به طور کلی ویتامین‌ها به استثناء ویتامین دی، عناصری هستنند که باید به عنوان جزیی از مواد غذایی وارد بدن شوند. آن‌ها برای دریافت انرژی نقشی ندارند و فقط مانند کاتالیزور عمل می‌کنند .
2- 13-1 ویتامین آ
این ویتامین به مقدار 60000 میکرو‌گرم در صد گرم گرده وجود دارد و به صورت کاروتن و کاروتنوئید می‌باشد که مرحله پیش ویتامین آ هستنند. این ویتامین برای رشد و محافظت از پو ست وچشم ضروری است . کمبود آن باعث شب کوری در شب و اختلال در رشد ناخن و مو می‌شود. همچنین این ویتامین فشار خون را تنظیم می‌کند
2- 13- 2 ویتامین ب 1 یا تیامین
این ویتامین به مقدار 2/9 گرم در میکرو گرم در صد گرم گردهوجود دارد، سیستم مرکزی اعصاب را محافظت کرده و اثر تسکین دهنده‌ای بر درد دارد. تبادل قند خون را با سوخت و ساز هیدرات‌های کربن تنظیم می‌کند. احتیاج روزانه انسان به ویتامین ب 1 یک تا دو میلی‌گرم است .
2- 13- 3 ویتامین ب 2 یا ریبوفلاوین
این ویتامین به مقدار 5/18 میکرو گرم در صد گرم گرده وجود دارد. این ویتامین عامل رشد است و بر اختلالات پوستی، اختلالات مخاطی و خستگی اثر مثبت دارد. احتیاج روزانه به آن 3 میلی‌گرم است.
2- 13- 4 اسید فُولیک
این ویتامین به مقدار 5 میکرو گرم در 100 گرم گرده وجود دارد. بر روی رشد و ساخت گلبول‌های قرمز اثر مثبت دارد.
2- 13-5 ویتامین ب5 اسید پانتوتنیک
این ویتامین به مقدار 50 میکرو گرم در 100 گرم گرده وجود دارد، در هر سلول زنده یافت می‌شود کمبود آن باعث کاهش مقامت در برابر امراض شده و همین طور اختلالاتی در سیستم عصبی به وجودمی آورد. این ویتامین اثر مثبتی بر دیابت دارد. احتیاج روزانه به آن 100- 50 میلی‌گرم است .
2- 13- 6 ویتامین ب 6 یا پیرودوکسین
این ویتامین به مقدار 5 میکرو گرم در 100 گرم گرده وجود دارد. باعث رشد شده و به رفع بیماری‌های قلب کمک می‌کند کمبود آن باعث ریزش مو، حساسیت و صدماتی بر سیستم عصبی می‌شود . احتیاج روزانه به آن 5/1 تا دو میلی‌گرم است.
2- 13- 7 ویتامین ب 12
این ویتامین به مقدار کمی در گرده وجود دارد .
2- 13- 8 ویتامین C یا اسید اسکوربیک
این ویتامین به مقدار 7000 میکرو‌گرم در 100 گرم گرده وجود دارد. ویتامینی است با تأثیرات فراوان که برای تقویت کردن تبادلات سلولی، بر طرف کردن خستگی، معالجه حساسیت‌ها، هموروگی و امراض لثه به کار می‌رود. این ویتامین مقاومت بدن را در مقابل امراض تقویت کرده و اثر بسیار خوبی بر قلب دارد .
2- 13- 9 ویتامین د
این ویتامین به مقدار کم در گرده موجود است. این ویتامین باعث رشد استخوانها می‌شود. در زرده تخم مرغ و جگر ماهی وجود دارد .
2- 13- 10 ویتامینی (توکوفرول)
این ویتامین به مقدار کم در گرده موجود است. ویتامینی است که اثرات بارور کننده دارد امراضی که بر اثر آلودگی مواد (سوخت‌های فسیلی ) به وجود می‌آیند، توسط این ویتامین کاهش می‌یابد .
2- 13- 11 ویتامین اچ (بیوتین )
این ویتامین توسط باکتری‌های روده می‌تواند ساخته شود. کمبود آن بعد از مصرف طولانی آنتی بیوتیک‌ها به وجود می‌آید .
2- 13- 12 ویتامین پی (روتین )
فلاوئدریوات از خون ریزی پوست جلوگیری کرده و بر مویرگ‌ها اثرات مثبتی دارد .

جدول2- 7 ویتامین‌های گرده گل (ماریا و همکاران، 2008)
ویتامین‌ها
mg/kg
منابع
-?کاروتن
200- 10
Talpay, 1984; Oliviera, 2006
تیامین
13- 6
Stanley and Linskens, 1974; Szczesna and Rybak-Chmielewska ;1998
ریبوفلاوین
20- 6
idem
نیاسین
110- 40
idem
اسید پانتوتنیک
20- 5
idem
پیرویدوکسین
7- 2
idem
اسید آسکوربیک
560 – 70
Talpay, 1984; Oliviera, 2006
بیوتین
7/0- 5/0
Stanley an
d Linskens, 1974; Szczesna and Rybak-Chmielewska 1998
اسید فولیک
10- 3
idem
توکوفرول
320- 40
Oliviera 2006

2- 15 مواد معدنی گرده
بین 3 تا 7 درصد است .
2- 14 هورمون‌های گرده :
1 – هیستامین : این هورمون باعث بزرگ شدن رگ‌ها شده و خاصیت ارتجاعی وبافت سلول‌ها را تغییر می‌دهد .
2 – هورمون استروژن :هورمون استروژن بر رشد سلول و تبادل مواد سلولی تأثیر دارد (سعادتمند، 1384؛ لنوزی، 1993).
2- 15 ویتامین C
ویتامین C پودر کریستال سفید یا بی رنگی است که به آسانی در آب حل می‌شود و دارای خواص اسیدی و احیاء کنندگی قوی می‌باشد .در الکل کمی محلول در گلیسرول خیلی کم و در اتر و در کلروفرم نا محلول است. این ویتامین احتمالا ناپایدارترین ویتامین محلول در آب است که در اثر حرارت به خصوص در حضور مواد قلیایی و فلزات به سرعت از بین می‌رود اما در حضور مواد اسیدی در مقابل حرارت پایداربوده وانجماد اثری روی آن ندارد، نور باعث تسریع تخریب آن می‌گردد. این ویتامین به وسیله اکسیژن و سایر عوامل اکسید کننده مورد تهاجم قرار می‌گیرد ، ابتدا اسید اسکوربیک به اسید دی هیدر واکسی اسکوربیک تبدیل می‌شود که دارای فعالیت بیولوژبک می‌باشد. سپس ترکیب اخیر به طور برگشت ناپذیر اکسید گردیده و فعالیت ویتامین از بین می‌رود (احمدی، 1390)

شکل2- 1 مدلی از مولکول ویتامین C، سیاه: کربن، سفید: هیدروژن و قرمز: اکسیژن
ویتامین C یا ال- آسکوربات ریز مغذی حیاتی برای گونه‌های پیشرفته پستانداران ( انسان، میمون‌ها و مانند این‌ها)، شمار اندکی از گونه‌های دیگر پستانداران (به ویژه خوکچه هندی و خفاش‌ها)، تعدادی از گونه‌های پرندگان و برخی از ماهی‌هاست. تقریبا بجز موارد که در بالا ذکر شد بقیه جانداران این ویتامین را در بدن خود می‌سازند. در قرن نوزدهم و در جریان مبتلا شدن بسیاری از دریانوردان به بیماری اسکروی این دریانوردان چاره کار را در مصرف مرکبات دیدند و بالاخره در سال 1982 (میلادی) این ویتامین در میوه پرتقال کشف شد و اسید اسکوربیک نام گرفت. این ویتامین که از ویتامین‌های محلول در آب است، در برابر حرارت و مواد قلیایی از بین می‌رود. این ویتامین در واکنش‌های شیمیایی بدن یک حمل کننده الکترون است و از مهم‌ترین آنتی اکسیدانها می‌باشد (احمدی، 1390).
2- 16 فواید ویتامین C
ویتامین C به شکل گسترده به صورت قرص و پودر موجود است. ویتامین C آنتی اکسیدان است، یعنی در جریان خون قرار گرفته و اثر شیمیایی موادی که به بافت‌های بدن آسیب می‌رسانند را خنثی می‌کند. این ویتامین موجب حفاظت پوست در مقابل آثار مخرب اشعه ماورای بنفش نور خورشید می‌شود. همچنین این ویتامین به افزایش قدرت ایمنی بدن استحکام لثه‌ها و دندان‌ها کمک می‌کند. این ویتامین همچنین باعث ساخت کلاژن شده و در پیشگیری از بالارفتن کلسترول خون و ایجاد لخته‌های خونی در رگ مؤثر است (احمدی، 1390). اشاره شده است که این ویتامین برخلاف تفکر همگان کمکی در پیشگیری از بروز سرماخوردگی نمی‌کند و فقط طول دوره بیماری را کوتاه و به تخفیف عوارض آن کمک می‌کند. همچنین مصرف این ویتامین باعث جذب بهتر آهن در بدن می‌شود و به افرادی که دچار کم خونی هستند توصیه می‌گردد (سعادتمند، 1373).
ویتامین C به عقیده برخی کارشناسان احتمال بروز سکته مغزی در افراد غیر سیگاری را تا 30 درصد و در افراد سیگاری تا 70 درصد کاهش می‌دهد. به اعتقاد این محققان آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین C احتمالا سلول‌ها را از فشار اکسیدی که در سکته مغزی موثر هستند، حفظ میکند. البته به گفته دانشمندان ویتامینC که از طریق مصرف طبیعی کسب شود، اثرش بسیار بیشتر است. همچنین در تحقیق دیگری دانشمندان مصرف این ویتامین را در تراکم استخوانی افراد موثر دانسته‌اند. همچنین در تحقیق دیگری دانشمندان مصرف این ویتامین را در تراکم استخوانی افراد موثر دانسته‌اند. در پژوهشی دیگر نیز گفته شده است که تزریق مقدار زیادی ویتامینC به افرادی که دچار سرطان هستند باعث می‌شود که رشد سرطان در آن‌ها را متوقف کند. این ویتامین می‌تواند زنجیره‌ای مخرب دردرون سلول بیمار به وجود آورد .گفته شده که تزریق این ویتامین به موشهایی که دچار تومور بودند، اندازه تومورهای آنان را به نصف کاهش داده است. این ویتامین از اکسید شدن سلول‌های چرب حاضر در غشاء سلولی توسط عوامل اکسید کننده جلوگیری می‌کند، با تداوم اکسید شدن سلول‌های چرب و ایجاد تغییراتی در سلول و ماده ژنتیکی سلول باعث بروز برخی سرطان‌ها می‌شود. محققان مصرف این ویتامین را به کسانی که از بیماری‌های قلبی رنج می‌برند نیز توصیه کرده‌اند. زیرا ویتامینC باعث تصلب شریان شده و کمبود آن در بیماران قلبی همراه با خشکی و سفتی رگها می‌شود و باعث به وجود آمدن درد در این افراد می‌گردد (احمدی، 1390).
2- 17 کمبود ویتامین C
ویتامینC مورد نیاز برای هر فرد سالم 60 میلی‌گرم در روز توصیه شده است. اگر فردی به مدت یک ماه به میزان کمتر از حداقل مورد نیاز یک فرد این ویتامین را دریافت کند دچار عوارضی مانند بیماری اسکروی، خونریزی لثه و همچنین خشکی پوست و آثار خون مردگی در زیر آن می‌شود. در پژوهشی دانشمندان به این نتیجه رسیدند که وجود چربی در غذا باعث می‌شود که ویتامین C خاصیت ضد سرطانی خود را از دست بدهد.
دانشمندان می‌گویند وقتی مخلوط از بزاق و مواد غذایی در معده با شیره آن مخلوط می‌شوند، ویتامین C موجود در مواد غذایی می‌تواند رادیکال‌های آز
اد، یعنی همان موادی که سرطان‌زا هستند را از بین ببرد، رادیکال‌های آزادی مانند نیتریت که در مواد غذایی آماده و کنسروی، مانند سوسیس و کالباس به مقدار زیاد وجود دارند. اما در یک تحقیق، هنگامی که مقدار بیشتری چربی به همین مخلوط غذایی اضافه شد دیده شد که دیگر ویتامین C نمی‌تواند این واکنش شیمیایی را انجام دهد (احمدی، 1390).
2- 18 مصرف مازاد بر نیاز
معمولا اضافه این ویتامین از راه ادرار دفع می‌شود. اما مصرف خیلی زیاد آن باعث تکرر ادرار، سنگ کلیه و اسهال می‌شود. همچنین مصرف زیاد این ویتامین به صورت دارو باعث بروز اختلالات گوارشی، خطر ابتلا به سنگ اگزالات در مجاری ادراری و اعتیاد بدن به مقدار زیاد مصرف این دارو می‌شود (احمدی، 1390).
2- 19 منابع حاوی ویتامین C
مرکبات بهترین منابع ویتامین C می‌باشند. بیشتر جانداران این ویتامین را خود می‌سازند اما جاندارن دیگری مثل انسان هستند که باید این ویتامین را در طول روز از موادی که مصرف می‌کنند بدست بیاورند. این ویتامین هم به صورت طبیعی در منابع گیاهی و جانوری موجود است و هم به صورت مصنوعی و قرص.
منابعی که بیشترین مقادیر این ویتامین را در خود دارند عبارتند از: توت فرنگی، کلم بروکلی، گریپ فروت، گوجه فرنگی، انبه، لیمو، گل کلم، سیب زمینی، هندوانه، اسفناج، کلم، نارنگی و مرکبات، کیوی و دیگر میوه‌ها و سبزی‌ها، منابع گیاهی دارای ویتامین C و جگر منبع حیوانی دارای ویتامین C است. نگهداری طولانی مدت در یخچال، پختن، گرمای هوا، نور و دخانیات باعث از بین رفتن این ویتامین می‌شوند. از این رو افراد سیگاری به این ویتامین نیاز بیشتری دارند. همچنین شیر مادر نیز دارای مقادیری از ویتامینC می‌باشد و به همین جهت زنان باردار باید از مقداربیشتری از این ویتامین مصرف کنند. همچنین می‌شود این ویتامین را 3 تا 6 ماه در دمای زیر صفر نگهداری کرد اما پس از آن تجزیه می‌شود. همچنین در میان سبزی‌ها، سبزی‌های تیره برگ ویتامینC بیشتری دارند و جعفری شش تا هفت برابر سایر سبزی‌ها دارای ویتامین C می‌باشد (احمدی، 1390). منابع گیاهی ویتامین C در جدول شماره 2- 8 آمده است. همچنین منابع حیوانی ویتامینC در جدول 2- 9 آمده است.

جدول 2- 8 منابع گیاهی ویتامین C (احمدی، 1390)
ردیف
منابع گیاهی
متوسط(میلی‌گرم) در
هر 100 گرم
ردیف
منابع گیاهی
متوسط(میلی‌گرم) در
هر 100 گرم
1
کاکادو پلوم
3100
29
اسفناج
30
2
کامو کامو
2800
30
کلم نارس سبز
30
3
میوه گل رز
2000
31
لیمو ترش
30
4
آسرولا
1600
32
انبه
28
5
عناب
500
33
توت سیاه
21
6
انگور هندی
445
34
سیب زمینی
20
7
باوباب
400
35
طالبی
20
8
فلفل قرمز
190
36
گوجه فرنگی
10
9
جعفری
130
37
زغال اخته
10
10
گوآوا
100
38
آناناس
10
11
کیوی
90
39
پاپااو
10
12
کلم بروکلی
90
40
انگور
10
13
تمشک قرمز
80
41
زرد آلو
10
14
لیچی
70
42
آلو برقانی
10
15
تمشک قطبی
60
43
هندوانه
10
16
خرمالو
60
44
موز
9
17
انبه هندی
60
45
هویج
9
18
توت فرنگی
60
46
انجیر
9
19
پرتقال
50
47
اوکادو
8
20
لیمو