فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی(AHP) یکی از رایجترین روشها در تصمیمگیری چندمعیاره میباشد که در سال ۱۹۸۰ توسط ساعتی[۱۰۴] مطرح گردید. اساس کار این روش بطوری است که مساله را بصورت جزء جزء تجزیه کرده و با مقایسات زوجی به اولویتبندی اهمیت نسبی مشخصهها و گزینهها میپردازد. ساختار مساله در روش AHP یک ساختار سلسلهمراتبی است. بدین معنی که مسئله شامل سلسله مراتب تصمیمگیری است که هر یک باید جداگانه تعریف شده و مشخص باشند. همانگونه که در شکل ۳-۵ نمایش داده شده است، سلسله مراتب در این روش شامل هدف، معیار و گزینهها میباشند. سطح هدف بالاترین سطح بوده و شامل هدف اصلی و نوع انتخاب میباشد. سطح معیارها شامل معیارهای مهم و تاثیرگذار در تصمیمگیری و انتخاب گزینهها میباشد. سطح معیارها خود میتواند از چندین سطح تشکیل گردد. معیارها قابل تقسیم به زیرمعیارها و زیرمعیارها نیز قابل تقسیم به زیرمعیارهای بعدی میباشند. در نهایت آخرین سطح، سطحی است که تمامی گزینهها را در خود جای میدهد.
AHP جزء آن دسته از روشهایی است که محاسبه وزن مشخصهها یا معیارها بخشی از فرآیند حل آن است و لذا جهت استفاده از این روش نیازی به دریافت مقادیر اوزان مشخصهها از تصمیمگیرنده نمیباشد.
شکل ۳-۵٫ ساختار سلسلهمراتبی در AHP
مراحل اصلی روش[[۱۰۵]، ۵۴].
قدم۱: ساختن درخت سلسله مراتبی. اولین قدم در AHP، ایجاد یک نمایش گرافیکی از مساله به صورت ساختار سلسلهمراتبی، مشابه شکل ۳-۵، میباشد.
قدم۲: محاسبه وزنهای نسبی. در AHP اهمیت عناصر هر سطر نسبت به عنصر مربوطه در سطح بالاتر به صورت زوجی مقایسه شده و وزن آنها محاسبه میگردد. این وزنها را وزن نسبی[۱۰۶] گویند. AHP استفاده از یک مقیاس یک تا نه را برای بیان مقادیر اهمیت نسبی پیشنهاد میکند که در آن عدد یک نشانگر اهمیت مساوی دو عنصر، عدد پنج انعکاسدهنده این ایده که یک عنصر بسیار مهمتر از عنصر دیگر میباشد و عدد نه بیانگر آن است که یک عنصر در برابر عنصر دیگر اهمیت فوقالعاده بیشتری دارد. سایر مقادیر میانی بین یک و نه به همین ترتیب تفسیر میشوند.
اطلاعات حاصل از مقایسهها در ماتریسهایی تحت عنوان “ماتریس مقایسات زوجی” خلاصه میشود. روشهای مختلفی برای استخراج وزن نسبی عناصر از این ماتریس وجود دارد. ساعتی روش بردار ویژه را برای استخراج وزنهای ماتریس مقایسات زوجی پیشنهاد مینماید.
یکی از ویژگیهای روشAHP بررسی نرخ ناسازگاری در بیان مقادیر مقایسات زوجی است. نرخ ناسازگاری معیاری برای سنجش اعتبار پاسخهای پرسش شوندگان در خصوص مقایسات زوجی میباشد. این مکانیزم بیان میکند پاسخ پرسش شوندگان به مقایسهها تا چه اندازهای از اعتبار منطقی برخوردار است. برای محاسبه نرخ ناسازگاری، ابتدا باید مقادیر ویژه ماتریس موردنظر در هر سطح مقایسه محاسبه شده و سپس با استفاده از آن، مقدار شاخص ناسازگاری و درنهایت نرخ ناسازگاری را به شرح زیر محاسبه نمود:
(۳-۴) | |
(۳-۵) |
که:
حداکثر مقدار ویژه ماتریس؛ | |
n : | بعد ماتریس؛ |
I.I : | شاخص ناسازگاری؛ |
I.R : | نرخ ناسازگاری؛ |
I.I.R : | شاخص ناسازگاری برای ماتریس تصادفی n×n. |
منبع فایل کامل این پایان نامه این سایت pipaf.ir است |