) است. این امکان وجود دارد که روشهای تلقیح روی تفسیر دادهها و نتایج تأثیر بگذارند. بهعنوان مثال: با استفاده از روش کشت خطی تنها اطلاعات کیفی بدست میآید ولی با کشت پورپلیت و کشت پر، اطلاعات برای شمارش میکروارگانیسمها به دست میآید (اطلاعات کمی). کشت پلیت به روش خطی شامل روشهای معمول ذیل است.
1-استریک کردن به روشT
2-استریک کردن به روش چهار قسمتی
3-استریککردن به روش شعاعی است [37].
1-6-3- حساسیت آنتیبیوتیکی
1-6-3-1- روش دیسک دیفیوژن53
یک راه ساده برای تعیین حساسیت یک ارگانیسم به یک آنتیبیوتیک تلقیح آن به محیط کشت آگار است و اینکه به آنتیبیوتیک اجازه دهند تا در آگار محیط انتشار یابد. یک صفحه فیلتر که با یک آنتیبیوتیک آغشته شده است، به کار میرود و روی سطح پلیت آگار حاوی ارگانیسم مورد آزمایش قرار میگیرد. همینطور که ماده از کاغذ صافی به آگار انتشار مییابد؛ غلظت به نسبت مجذور فاصله انتشار یافته کاهش مییابد. در فواصل خاصی از هر دیسک آنتیبیوتیک تا حدی رقیق شده که دیگر مانع رشد میکروبها نمیشود. تأثیر یک آنتیبیوتیک خاص با وجود مناطق ممانعت از رشد نشان داده میشود. این هالههای ممانعت به صورت مناطق شفاف در اطراف دیسکی که ماده ضدمیکروبی از آن انتشار یافته، دیده میشوند. قطر هالهها را میتوان با یک خطکش اندازه گرفت و نتایج چنین آزمایشی یک آنتیبیوگرام را ایجاد میکند.
روش انتشار در آگار استفاده گستردهای دارد و راه سادهای برای بررسی یک ماده است تا تعیین شود که آیا فعالیت ضدمیکروبی مهمی دارد یا خیر. البته اندازه هاله ممکن است با چگالی یا ویسکوزیته محیط کشت، سرعت انتشار آنتیبیوتیک، غلظت آنتیبیوتیک موجود در دیسک کاغذی، حساسیت ارگانیسم به آنتیبیوتیک و واکنش بین آنتیبیوتیک و محیط کشت تغییر کند.
1-6-3-2- روش حداقل غلظت ممانعت کننده رشد 54 (MIC)
حداقل غلظت ممانعت کننده (MIC) که کمترین غلظتی از یک آنتیبیوتیک است که هنوز میتواند از رشد یک ارگانیسم خاص جلوگیری کند، با استفاده از روشهای رقیقسازی قابل تعیین است. این روش غلظتی از یک آنتیبیوتیک را که در جلوگیری از رشد پاتوژن مؤثر است، مشخص میکند و مقداری از آنتیبیوتیک را که میتواند در کنترل عفونت در بیمار مؤثر باشد، نشان دهد.
یک تلقیح میکروبی استاندارد به لولههای حاوی رقتهای متوالی از آنتیبیوتیک انجام میشود و رشد میکروارگانیسمها با تغییر کدورت نشان داده میشود. در این روش نقطه شکست یا حداقل غلظت ممانعت کننده از آنتیبیوتیک که جلوی رشد میکروارگانیسمها به بروتنی را میگیرد، تعیین میشود. MIC را با استفاده از یک غلظت آنتیبیوتیک با مقایسه نرخ رشد میکروارگانیسمها در لولههای کنترل و تیمار شده با آنتیبیوتیک میتوان تعیین کرد. افزایش در کدورت میتواند رشد میکروارگانیسمها و این حقیقت را که آنتیبیوتیک درآن غلظت در رشد میکروارگانیسم تأثیر منفی ندارد، نشان دهد. درحالیکه نقص در رشد نشانگر این است که به آنتیبیوتیک در غلظت مشخص حساس بودهاند [37].
1-7- گیاهشناسی
1-7-1- خصوصیات گیاه شناسی راسته چتریان (Apiales):
اغلب گیاهان متعلق به راسته چتریان، به صورت گیاهان علفی، بوتهای و درختچهای میباشند. گلها دارای کاسبرگهای کوچک و یا تحلیل رفته هستند. گلبرگها آزاد به تعداد 5 عدد و تعداد پرچمها نیز 5 عدد میباشند. مادگی گل دو برچهای و هر یک دارای یک تخمک هستند [40 ،45].
1-7-2- خصوصیات گیاه شناسی خانواده چتریان (Apiaceae):
گیاهان متعلق به این خانواده اغلب علفی، بوتهای پایا، دو ساله و یا یکساله هستند. ساقهها افراشته، دارای خطوط طولی برجسته و دارای لوله و یا مجرای ترشحی سرتاسری هستند. برگها متناوب، دارای نیام بسیار رشد یافته و گاهی بزرگتر از پهنک است. پهنک برگ دارای بریدگیهای کم تا بریدگیهای شانهای عمیق و حتی بصورت رشتههای نازک نخی شکل دیده میشوند. کاسبرگها تحلیل رفته و یا فاقد کاسبرگ، 5 عدد گلبرگ با پهنک وسیع و ناخنک کوتاه، 5 عدد پرچم زودرس که نسبت به سایر اندام گل بزرگتر است. مادگی گل دو برچهای که هریک واجد یک تخمک هستند. میوه به صورت فندقه که از دو مریکارپ به هم پیوسته تشکیل شدهاند. گلها به صورت گلآذین چتری ساده و یا مرکب آرایش یافتهاند. گیاهان متعلق به خانواده چتریان بیش از 150 جنس و بالغ بر 3000 گونه میباشند که عموما در مناطق معتدله دو نیمکره میرویند. بیش از 100 جنس از این خانواده در ایران گزارش شده است. اندامهای رویشی و زایشی گیاهان این خانواده دارای مجاری و یا کیسههای ترشحی اسانس میباشند [40 ، 45 ، 46].
1-7-3- ویژگی های گیاه شناسی طایفه Smyrneae:
اغلب گیاهان متعلق به این طایفه گیاهی، دارای برگهای با تقسیمات متعدد، خطی بسیار باریک و نخی شکل، گلآذین چتری مرکب، گلها دارای گلبرهای سفید رنگ، در حاشیه دارای دو لبه، با تقسیمات برگشته در پائین و تقریبا” دور از هم میباشند. کاسبرگهای گل متورم، کامل و تا حدی در برخی از جنسها دندانهای است [40].
1-7-4- ویژگی های گیاه شناسی شوکران باغی: جنس شوکرانباغی (Physospermum Cusson ex Juss.) متعلق به طایفه Smyrneae، خانواده چتریان (Apiaceae)، راسته Apiales و رده Magnoliopsida میباشد [40 ، 47]. این جنس در ایران تنها دارای یک گونه Physospermum cornubiense (L.) DC. میباشد. نام مترداف این گونه در برخی منابع گیاهشناسی P. kopetdaghensis آمده است. انتشار جغرافیائی شوکرانباغی، در استانهای چهارمحال و بختیاری، آذربایجان، اصفهان و مرکزی میباشد [43 ، 47]. همچنین علاوه بر ایران در آناتولی، قبرس، قفقاز، ماورای قفقاز و جنوب شرقی بخش اروپائی روسیه پراکنش یافته است [43]. نام محلی این گیاه در منطقه مراوهتپه استان گلستان “غازایاقی” ذکر شده است. ساقه تازه این گیاه، خوراکی بوده و دارای ارزش داروئی میباشد ]39[.
شوکران باغی (Physospermum cornubiense)، گیاهی علفی پایا، دارای برگهای قاعدهای منقسم و سه بار شانهای عمیق هستند. حاشیه هر تقسیم به نوبه خود دارای دندانههای ارهای است. برگهای بالائی ساقه تقریبا” بدون پهنک و به غلافی پولک مانند کاهش یافته است. گلآذین چتر مرکب، شامل گریبان و گریبانکی با براکته فراوان میباشند. گلها سفید رنگ و نر ماده هستند. کاسه گل شامل پنج دندانه کوتاه و یا تقریبا” فاقد آن است. گلبرگها پهن دراز یا واژتخم مرغی، با لبهای شکافته و شامل دو بخش نسبتا” بلند و برگشتهاند. میوه تخم مرغی یا قلبی شکل و در طرفین فشرده یا دو بخشی و در سطح الصاق فشرده است. میوه مریکارپ در مقطع عرضی مدور و دارای پنج پره اولیه نازک و غیر برجسته است. شیار بین آنها دارای یک مجرای ترشح کننده نسبتا” وسیع است. سطح داخلی دانه مقعر و مقطع عرضی آن هلالی است. این گیاه اغلب در نواحی جنوب شرق کشور رویش دارد [40]. شوکران باغی یکی از گیاهان نسبتا” رطوبتپسندی بهشمار میآید که اغلب در حاشیه اراضی کشاورزی، باغها و مزارع کوهستانی که از میزان رطوبت بیشتری برخوردار است، پراکنش دارد [41]. این گیاه معمولا” در مناطق کوهستانی قمصر، قهرود، جوینان، کامو و آزران کاشان میروید [42].
شکل 1-6: گیاه Physospermum Cusson ex Juss.
1-7-5- ویژگی های گیاه شناسی خار عروس:
جنس خار عروس یا گل چرخهای (Morina L.) یکی از جنسهای خانواده Morinaceae میباشد. نام این جنس به افتخار Louis-Pierre Morin، پزشک و گیاهشناس فرانسوی در سالهای 1643 تا 1715 نامگذاری شده است [48]. نام خارعروس یا گل چرخهای در منابع انگلیسی Whorl-flower آمده است. این جنس در ایران دارای یک گونه انحصاری و بومی میباشد [43]. انتشار این گونه علاوه بر ایران، در آسیای مرکزی، شرق اروپا، از جنوب شرقی اروپا تا شبه قاره هند (آلبانی، بلغارستان، یوگسلاوی سابق، یونان، ترکیه، ایران، لبنان، سوریه، کشمیر، افغانستان، هیمالیا، تاجیکستان، پاکستان، هند) نیز می روید[48].
Morina persica L. گیاه بوتهای چندساله، ارتفاع آن بین 50 تا 150 سانتیمتر، ریشه اصلی ضخیم و بلند است. ساقه گلدهنده بین 50 تا 60 سانتیمتر و حتی تا 100 سانتیمتر میرسد. برگهای طوقهای به طول 15 تا 20 و عرض یک تا 3 سانتیمتر، مستطیلی- نیزهای، توام با لوبهای شکافت خورده میباشند. برگهای طوقهای زمستانه گیاه تا اواسط بهار و یا تابستان رشد میکنند. برگهای روی ساقه بصورت چرخهای، کوچکتر از برگهای طوقهای و بدون دمبرگ است. گلها به رنگ سفید، بنفش کمرنگ و صورتی، به طول 5/3 تا 4 سانتیمتر، در گلآذین چرخهای متراکم که توسط براکتهها محافظت میشوند. گلها دارای عطر بسیار دلپذیری است. لوبهای کاسه گل تخم مرغی، کامل و یا دارای تورفتگی است. گلهای بسیار زیبا، جام گل سفید و یا سفید متمایل به صورتی کم رنگ و پرچمها کم و بیش برابر با جام گل و یا بلندتر از آن است. دوره گلدهی این گیاه اردیبهشت و خرداد است. اغلب در دامنههای صخرهای روبه جنوب و مناطق کوهستانی (در محدوه ارتفاعی 2500 تا 3200 متر از سطح دریا) رویش مییابد [49].
شکل 1-7: گیاه .Morina persica L
فصل دوم
دستگاه ها،مواد و روش ها
2-1- دستگاه ها، مواد و وسایل مورد استفاده
2-1-1- دستگاهها و وسایل مورد استفاده
در این پژوهش علاوه بر لوازم عمومی آزمایشگاهی مانند بالنهای 1 لیتری و 2 لیتری، بالن ژوژه رنگی و روشن در حجمهای مختلف، بشر در حجمهای مختلف، پتری دیش، پیپتهای مدرج، لولههای آزمایش در اندازههای متفاوت، پوآر، ویال برای نگهداری اسانسها و عصارهها، پلیت 96خانه، سوآپ، دیسک میکروبی و غیره. انواعی از دستگاهها نیز استفاده شده است که نام و مشخصات این دستگاهها در جدول ذیل آمده است.
جدول2-1: دستگاههای مورد استفاده
نام دستگاه
مدل
شرکت سازنده
کشور
کروماتوگرافی گازی-طیفسنج جرمی
GC: HP-6890
MS: HP-5973
Agilent
امریکا
اسپکتروفتومتر
ماورای بنفش- مرئی
Cintra 6
GBC
استرالیا
ترازوی آنالیتیکی
AX 200
SHIMADZU
ژاپن
ترازو
P 1504001
A & D
ژاپن
تبخیرکن دوار (روتاری)
Rotavapor R- 200
BUCHI
آلمان
همزن ارتعاشی
TTS 2
IKA
امریکا
آون
UFE 400
Memert
آلمان
آون
UNB 400
Memert
آلمان
شوف بالن
ER
BIBBY
انگلستان
سمپلر
Reference AG
Ependrof
آلمان
آسیاب برقی
SK 1
RetschGmbh
آلمان
آون خلأ
VO400
Memert
آلمان
گرمخانه (انکوباتور)
RS 120JIV
Memert
آلمان
اتوکلاو
INE 500
Reyhan Teb
ایران
پمپ هوادهی آکواریوم
RS-510
—
چین
هود میکروبی
INE500
JAL TEB-Laminar Flow
ایران
بن ماری
WNB 14
Memert
آلمان
کپسول نیتروژن
—
—
—
سوکسله
—
—
ایران
SDE
—
اشک شیشه
ایران
2-1-2- مواد شیمیایی مورد استفاده
در جدول (2-2) مواد شیمیایی مورد استفاده در آزمایشهای فیتوشیمیایی و میکروبی آورده شده است.
جدول2-2: انواع مواد شیمیایی مورد استفاده
نام ماده
شرکت سازنده
کشور
متانول
کیان کاوه
ایران
متانول
Merck
آلمان
کلروفرم
Merck
آلمان
استون
کیان کاوه
ایران
دی اتیل اتر
کیان کاوه
ایران
سدیم سولفات بدون آب
Merck
آلمان
?و ?- دی فنیل- ?- پیکریل هیدرازیل
Fluka
امریکا
بوتیلیتد هیدروکسی تولوئن
Sigma-Aldrich
امریکا
گالیک اسید
Acros
امریکا
معرف فولین سیکالتو
Merck
آلمان
سدیم کربنات
Merck
آلمان
اتانول
Merck
آلمان
?-کاروتن
Sigma-Aldrich
امریکا
لینولئیک اسید
Sigma-Aldrich
امریکا
توئین 4?
Merck
آلمان
دی متیل سولفو کسید
Merck
آلمان
سدیم کلرید
Merck
آلمان
منیزیم کلرید 6