سعه‌ی صدر و داشتن ظرفیت گسترده ی فکری و روحی، یکی دیگر از مصادیق قدرت اخلاقی است که می تواند در نفوذ و تأثیر گذاری مدیران بر کارکنان و زیردستان نقش به سزایی داشته باشد و باعث افزایش میزان اثر بخشی و موفقیت مدیران شود. سعه ی صدر علاوه بر اینکه یکی از منابع اصلی قدرت است و در میزان نفوذ مدیران تاثیر بسیاری دارد، می تواند زمینه و بستر مناسبی برای برخی دیگر از منابع قدرت مثل رفق و مدارا، الفت و محبت و دفع بدی با خوبی نیز باشد. بنابراین، سعه ی صدر به معنای داشتن ظرفیت کافی روحی و فکری در برخود با مسائل گوناگون است و هر اندازه فرد دارای وسعت نظر، گشادگی دل، قدرت تحمل و حوصله ی بیشتری باشد، می توان گفت که از سعه ی صدر بیشتری نیز برخوردار است (شفیعی و همکاران، 1388).
مدیریت یکی از کارهای پیچیده و دشوار است و همه ی کارها و وظایف مدیر حساس و مهم است، لیکن وظیفه ی رهبری از حساسیت و پیچیدگی بیشتری برخوردار است، چراکه مدیر برای انجام وظیفه ی رهبری با موجود پیچیده و حساسی به نام انسان، سروکار دارد و تعامل با انسان دشواری‌ها و مشکلات خاصی دارد، بنابر این کسی که می خواهد در نقش مدیر یک سازمان وظیفه‌ی مهم و حساس رهبری را انجام دهد باید توانایی و ظرفیت فکری و روحی، وسعت نظر، قدرت تحمل و حوصله‌ی بسیار زیادی داشته باشد. حضرت موسی (ع) وقتی که از جانب خداوند متعال مأمور شد تا به سوی فرعون برود و بنی اسرائیل را از دست او نجات دهد و خود رهبری و هدایت آنها را برعهده بگیرد و آنگاه که از جا نب خداوند متعا ل به او خطاب شد که:
اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى: به سوی فرعون برو که او طغیان کرده است.
حضرت موسی سعه‌ی صدر را به عنوان اولین و مهمترین ابزار لازم برای انجام این مسئولیت سنگین و دشوار، از خداوند متعال درخواست کرد: قالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی * و یَسِّرْ لِی أَمْرِی .
خداوند متعال نیز این موهبت بزرگ الهی را به اشرف مخلوقات و خاتم پیامبران عنایت کرد و خطاب به او فرمود:
أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ * وَ وَضَعْنا عَنْکَ وِزْرَکَ2 * الَّذِی أَنقَضَ ظَهْرَکَ .
امیرمؤمنان حضرت علی (ع)در مورد وسعت نظر و سعه ی صدر آن حضرت می فرماید:
کان أوسع الناس صدرا، او (رسول خدا) با سعه ی صدر ترین مردم بود.
سعه‌ی صدر و وسعت نظر، یکی از ویژگی‌های ضروری برای مدیران است، به ویژه اگر بخواهند وظیفه ی رهبری را انجام دهند، یعنی اگر مدیران بخواهند در کارکنان سازمان نفوذ کنند و بر عملکرد آنان تأثیر گذارند که درخصوص سازمانهای آموزشی چنین امری بسیار مشهود است.
امیر مؤمنان علی (ع) مهم ترین وسیله و ابزار لازم برای مدیریت را داشتن سعه ی صدر و سینه ای گشاده، می داند و می فرماید:
آلَهُ الرِّئاسَهِ سِعَهُ الصَّدرِ ،، ابزار ریاست، سعه ی صدر است.
2-4-9-5-1- عوامل سعه‌ی صدر
علل و عوامل متعددی می توانند در ایجاد و تقویت سعه ی صدر تأثیر گذار باشند. برخی از این عوامل عبارت اند از: قرآن و ذکر خدا.
الف) قرآن: قرائت قرآن، به ویژه اگر با تدبر و تعمق در مفاهیم والا و نورانی آن همراه باشد، نورانیت و صفای خاصی به دل انسان می دهد و ظرفیت روحی و فکری انسان را به مقدار بسیار افزایش می دهد.
حضرت امام علی (ع) در ضمن دعای ختم قرآن، خطاب به خداوند متعال عرض می کند:
اللهم اشرح بالقرآن صدری:خدایا به واسطه ی قرآن به من سعه ی صدر عنایت فرما.
البته آن حضرت که خود را شاگرد اشرف مخلوقات و افضل پیامبران، یعنی پیامبر‌گرامی اسلام (ص) می داند، این معنا را از آن حضرت به یادگار دارد، چراکه رسول خدا (ص) نیز در یکی از دعاهای خویش این مسئله را مطرح و عرض می کند:
اللهم نور بکتابک بصری واشرح به صدری: خدایا با کتاب خودت دیده ام را نورانی کن و به وسیله‌ی آن به من سعه ی صدر عنایت کن.
ب) یاد خدا: یاد خدا و ذکر او به انسان آرامش می دهد و قدرت تحمل او را بالا می برد و میتوا ند بسیاری از مشکلات و مسائل مربوط به ا نسان را حل کند.
آنگاه که دل آرام گرفت و اظمینان یا فت، قدرت تحمل در انسان بیشتر می شود و ظرفیت روحی و فکری او در حد زیادی افزایش می یابد. چنانکه امیر مؤمنان حضرت علی (ع) فرمود:
الذکر یشرح الصدر،یاد خدا، سینه را فراخ می کند (سعه ی صدر به وجود می آورد).
ذکر، به ویژه ذکر قلبی و داشتن این احساس که انسان همواره در محضر حضرت حق است، دل و جان انسان را نورانی می کند و ظرفیت او را افزایش می دهد. امیر مؤمنان حضرت علی (ع) فرموده است: