2. فناوری اطلاعات و ارتباطات
3. فناوری نانو
4. مکاترونیک
5. فناوری طراحی
6. فناوریهای کشاورزی و فرایند تولید و ماشین آلات
7. فناوری مواد
8. فناوریهای انرژی و محیط زیست (اوزون، 2006).
2-9.اولویتهای علم و فناوری منتخب از نقشه جامع علمی کشور
2-9-1. اهمیت فناوریهای نوین در جهان
فناوریهای نوین و نوظهور، فرصتهای بیبدیل رقابتی را با خود به همراه میآورند. روند کاهش مصرف انرژی، کاهش مصرف مواد اولیه، کاهش آلایندههای زیستمحیطی و نظایر اینها، نقش فناوریهای نوین را در چرخه تولید در مقایسه با نقش سرمایههای فیزیکی، برجسته ساخته و به این ترتیب به محور رقابت در فضای کسب و کار جهانی تبدیل شدهاند. استفاده از فناوریهای نوین به طور مؤثر و چشمگیری، کیفیت محصولات تولیدی را متناسب با نیاز بازار ارتقاء میبخشد. برخی از ویژگیهایی که برای فناوریهای نوین ذکر شده است عبارتنداز:
سرعت رشد بالا
فاصله کم تحقیقات تا بازار
دانش محور بودن و نیاز به نیروهای متخصص
بین رشتهای بودن فناوریهای جدید و نیاز به فعالیتهای تیمی
نیاز به سرمایهگذاریهای مخاطره آمیز
نیاز به مراکز تجاریسازی و بازاریابی
ارزش افزوده بالا و حجم کم(شورای عالی انقلاب فرهنگی،1386، ص. 116).
کشور ایران در سالهای اخیر از پیشرفتهای فوقالعادهای در کسب فناوریهای نوین برخوردار بوده است. در این پژوهش از بین مجموعه فناوریهای نوین؛ فناوریهای نانو، زیست و انرژی هستهای که نقش کلیدی در توسعه پایدار کشور دارند مورد تحلیل و بررسی قرار میگیرند.
2-9-1-1. فناوری نانو(تعریف، تاریخچه، اهمیت)
فناوری نانو ، توانمندی تولید مواد، ابزارها و سیستمهای جدید با در دست گرفتن کنترل در سطح مولکولی و اتمی و استفاده از خواص آنهاست که در آن سطوح ظاهر میشود. فناوری نانو یک رشته جدید نیست، بلکه رویکردی جدید در تمام رشتههاست(محمودی و رضوانی، 1386، ص.7).
نانو از لغت یونانی Nanos به معنی کوچک مشتق شده است. نانو به معنی یک میلیاردم هر چیز است. همه جانداران از سلولهای ریزی تشکیل شدهاند که خودشان از واحدهایی در حد چند نانومتر مثل پروتئینها، لیپیدها، اسید نوکلئیکها، چربیها و غیره تشکیل شدهاند. بشر از همان ابتدای تاریخ به مقیاسهای خیلی بزرگ و خیلی کوچک در طبیعت توجه داشته است که این توجه بیشتر در محدوده نیازهای روزمرهاش بوده است. با رشد دانش بشری توجه به مقیاسهای بسیار کوچک افزایش یافته است. فناوری نانو، ساختار یک اتم را نشان میدهد که ابعادی در حدود یک نانومتر دارد. فناوری نانو و ساختارهای تولید شده از آن، سالها است که در طبیعت وجود داشته است و در حال حاضر نیز ساختارهایی در مقیاس نانو در طبیعت شکل گرفته و میگیرد. فناوری نانو به فناوری اطلاق میشود که امکان ساخت و تولید مواد و ترکیبات مصنوعی در آزمایشگاه را برای انسان مقدور میسازد. با توجه به اینکه در مقیاس نانو خواص مواد تغییر میکند و باعث تولید مواد جدیدی با عملکرد بالاتر و خواص جدیدتر میگردد، لذا این فناوری توانسته است توجه کشورهای بزرگ و قدرتهای اقتصادی را به خود جلب کند. اولین نظریهای که در زمینه فناوری نانو ارائه شده است متعلق به ریچارد فایمن فیزیکدان آمریکایی میباشد. نظریه پرهیاهوی وی در سال 1959 میلادی مربوط به کوچک نمودن بیست و نه جلد کتاب دایرهالمعارف بریتانیا و جا دادن آن در فضایی به اندازه نوک سوزن بود. او فضای نوک سوزن را بهتر از هر کسی میشناخت؛ چون فیزیکدان ذرات بنیادی بود. نظریه دیگر وی درباره رباتهای شناور بود که قادر به حرکت در رگ و خون انسان و انجام عملهای جراحی و درمان بیماریها بودند. او توانست با نوشتن کتابهای زیادی، نظریههای خود را به خوبی منتقل کند و با ارائه نظریههای خود مبنی بر استوار بودن بازار محصولات سال 2000 بر پایه اتم، جایزه نوبل فیزیک در سال 1960 را دریافت نماید. نظریههای فایمن زمینه فعالیت را برای دانشمندان دیگر مثل اریک کسلر فراهم کرد(احمدی، 1386، ص. 18-21).
پس از انقلابهای کشاورزی و صنعتی، امروزه انقلاب نانو فناوری در حال وقوع است که در صورت استفاده به موقع از فرصتها، ظرفیت بسیار بالایی برای پیشرفت جامعه دارد. به عقیده صاحبنظران، مرزبندی آینده میان کشورها بر مبنای میزان توانمندی آنها در عرصه نانو فناوری و سهم آنها از تولیدات نانوفناوری جهان خواهد بود. نانوفناوری ذهن دانشمندان، مهندسان، اقتصاددانان و حتی سیاستمداران را به خود مشغول ساخته است. کشورهای پیشرو در علم و فناوری در برخورد با این فضای جدید، عمدتاً به فکر استفاده از این فرصت با هدف پیشتازی جهانی و خیز برداشتن برای کسب مناقع اقتصادی بزرگ در آینده بودهاند. از طرف دیگر کاربردهایی که نانوفناوری در صنایع دفاعی در آینده خواهد داشت باعث شده است کسانی که به آینده امنیت و قدرت دفاعی کشور خود میاندیشند در صدد بهرهگیری هر چه بیشتر از این پدیده برآیند. سند راهبرد آینده، چارچوب فعالیتهای کشور در حوزه علم و فناوری در سالهای 84 تا 93 را در سه افق زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت تبیین میکند. در این سند، دستیابی به جایگاه مناسب در بین پانزده کشور برتر نانو فناوری و تلاش برای ارتقای مداوم این جایگاه به منظور توسعه افتصادی جمهوری اسلامی ایران هدفگیری شده است. اهداف کلان، راهبردها و ساختار مدیریت کلان توسعه نانوفناوری در افق بلند مدت برنامه در این سند تبیین شده است و 53 برنامه اجرایی در افق کوتاه مدت تشریح شده است که در هر برنامه، دستگا
ههای اجرایی مشارکت کننده، بودجه و شاخصهای ارزیابی اثرات برنامهها آمده است.(شورای عالی انقلاب فرهنگی،1386، ص. 121-122)