ج ـ اگر جایى براى این گونه لوازم، معیّن شده، باید اشیاى پیدا شده را به آنجا سپرد وگرنه با یأس از پیدا شدن صاحب، از طرف او باید به فقرا و مستمندان صدقه داد. 17/11/71
(س 44) براى تعمیر ماشین خود به تعمیرگاه مراجعه کردم. بعد از تعمیر ماشین و آمدن به خانه، درون ماشین یک آچار پیدا کردم. به همان جا مراجعه کردم صاحب تعمیرگاه گفت مال ما نیست. تکلیف بنده چیست؟
ج ـ لقطه است و حکم پول را دارد که هر زمان از پیدا شدن صاحبش مأیوس شدید، براى او صدقه بدهید، و مجاز هستید قیمت کنید و پولش را براى او صدقه بدهید. 13/2/75
(س 45) در سال 1356 در یک کارخانه آسفالت سازى مبلغ چهل و دو هزار تومان پیدا کردم. رئیس کارخانه اعلام کرد مبلغ گم شده، مربوط به فلان کارگر افغانى است، ولى من نگفتم که آن را پیدا کرده ام و پول را خرج نمودم. بعد از انقلاب از کار خود پشیمان شدم، ولى آن کارگر افغانى را پیدا نکردم. اکنون وظیفه بنده چیست؟
ج ـ اگر با آن پول، چیزى مانند منزل و ماشین خریدارى نموده اید و فعلاً موجود است، به نسبت پولى که از آن مسلمان افغانى بوده، معامله فضولى است و به اعتبار مصلحت در امر غایب، باید به همان نسبت برایش صدقه بدهید; و اگر چیزى خریده اید که مصرف شده، مانند مواد غذایى، باز هم باید ملاحظه کرد، در آن روز با آن پول چه مقدار مواد غذایى مى شد خرید، و الآن به همان مقدار باید محاسبه و پول آن را براى صاحبش صدقه بدهید، و ناگفته نماند که صدقه را به افراد مستمند بدهید نه مصارف امور خیریّه دیگر. 1/12/71
(س 46) مقدارى طلا در کمربندى جاده قم ـ اصفهان به ارزش تقریبى پنجاه هزار تومان پیدا شده است، آیا نیاز به اعلان دارد، با اینکه محل قابل اعلان و آگهى کردن نیست؟ آیا مى توان آن را به فقیر صدقه داد؟
ج ـ براى مدّتى در اماکن نزدیک به آن محل به صورت اعلامیه در حدّ قدرت، اعلام گردد و با اطمینان به پیدا نشدن صاحب آن ـ که در این گونه موارد هم اطمینان سریع حاصل مى شود ـ مجاز هستید براى صاحبش به فقیر صدقه بدهید و یا اینکه پولش را به قیمت روز، صدقه دهید. 13/7/74
(س 47) چیزهایى که پیدا مى شود، در چه صورتى براى پیدا کردن صاحبش باید تلاش کرد، و در چه صورتى لازم به اعلام نیست؟ در زمان ما وضعیت چگونه است؟
ج ـ اگر قیمت چیز پیدا شده از یک درهم کم تر باشد (6/12 نخود نقره سکّه دار) تعریف آن لازم نیست و مى تواند تملّک نماید، کما اینکه مى تواند براى صاحبش صدقه بدهد; و امّا اگر قیمت آن از مقدار مذکور بیشتر است و داراى نشانه است، باید تا یک سال، تعریف نماید و کیفیّت تعریف هم به نحوى باشد که بگویند یک سال تعریف کرده و در بوته فراموشى سپرده نشده، و یکى از مصادیق تعریف، آن است که از روز یافتن آن تا یک هفته هر روز، و بعد تا یک سال هر هفته یک بار، در محلِ اجتماع مردم اعلان کند و بعد از آن مى تواند تملّک نماید، و یا براى صاحبش صدقه بدهد، لیکن برداشتن لقطه اى که اطمینان به پیدا کردن صاحبش را ندارد، مکروه است. 24/6/74
(س 48) لقطه اى که قابل تعریف نیست، مثل یک اسکناس صد یا هزار تومانى که بدون ظرف و علامت دیگرى است که بتوان تعریف کرد، حکمش چیست؟
ج ـ باید صدقه داده شود و تملک، جایز نیست. 24/5/83
پنجم. مجهول المالک
(س 49) کتاب هایى که در فرودگاه جدّه طىّ سال گذشته توسط مأموران سعودى از زائران خانه خدا اخذ و ضبط گردیده، اکنون به سازمان حج و زیارت، عودت داده شده است، در حالى که اکثر کتاب ها مشابه اند و صاحبان آنها در بین هفتاد هزار زائر سال گذشته، نامشخّص است و تشخیص کتاب ها حتّى از سوى صاحبان آنها هم کارى دشوار است و گاهى غیر ممکن و مراجعه صاحبان آنها به سازمان براى دریافت کتب، موجب عُسر و حَرَج است. حکم شرعى در مورد این کتاب ها چیست؟
ج ـ نسبت به امثال مفاتیح و مناسک و غیر آنها از کتبى که نُسخ زیاد و مشابه دارد و شاهد حال و رضایت و طیب نفْس، در دادن آنها به کتاب خانه ها و یا هِبه به افرادى که مورد مطالعه قرار مى دهند، وجود دارد، تصرّف در آنها به این نحو جایز است، و امّا نسبت به معدود کتبى که به این نحو نیستند، احتیاط به اعلام، ولو در یک روزنامه کثیرالانتشار و قرار دادن مدّتى که توانِ مراجعه براى صاحبان آنها باشد، مطلوب، بلکه شاید لازم باشد و با عدم مراجعه به حکم مجهول المالک بودن، مجاز در صدقه دادن براى صاحبانش هستید. 1/4/76
(س 50) تکلیف وسایل به جامانده از دانش آموزان در مدرسه، مثل کُت، کاپشن، چتر و قلم چیست؟ اگر اعلام شود و صاحب آنها نیاید، چه باید کرد؟
ج ـ با یأس از پیدا شدن صاحب آنها، مجازید براى آنها صدقه بدهید. 21/5/76
(س 51) این جانب با کسى نزاع داشتم و به دلیل همین اختلاف، وى موتور بنده را به اداره آگاهى تحویل داده است. بعد از چندى سند ارائه دادم، ولى موتور بنده نبود، آنان گفتند مى توانیم یکى از موتورهایى که در انبار است را به شما تحویل بدهیم. بنده یقین دارم که این موتور، مجهول المالک است، آیا شرعاً حقّ گرفتن آن را دارم؟
ج ـ اگر مطمئن باشید که موتور از آن خودتان نیست، تصرّف در مال غیر است و جایز نیست; مگر آنکه مجهول المالک باشد و با مجوّز شرعى به شما فروخته شود و یا آنکه مطمئن باشید موتور از کسى است که موتور شما را برده است. 1/8/74
(س 52) آیا شخص فقیر مى تواند ردّ مظالم خود را به زوجه یا اولاد خود بدهد؟
ج ـ به شرط اینکه زوجه و یا اولاد، فقیر باشند، مى تواند به آنها بدهد و آنها مالک مى شوند و مى توانند دوباره به آن مرد ببخشند، و او اگر بخواهد باز ردّ مظالم بدهد تا دینش ادا شود،
مانعى ندارد. 2/9/72
(س 53) آیا غیر سیّد مى تواند ردّ مظالم را به سیّد بدهد؟
ج ـ در صدقات مندوبه و واجبه همچون مظالم و کفارات و غیر آنها، بین سید و غیر سید فرقى نیست، و تنها عدم جواز صدقه غیر سید به سید، مختص به زکات واجب است. 14/5/70