3. در صورتى که اعمال فوق حسب مقرّرات و قوانین دولت جمهورى اسلامى و در زمان بسط ید حاکم اسلامى، ممنوع باشد و یا تحت شرایطى مضبوط شده باشد، آیا تبعیّت از این قوانین و مقرّرات، لازم است؟
ج 1 و 2 ـ اقدام و تکثیر آثار دیگران که مورد منع آنهاست، حرام و غیر جایز است: «لایحلّ مال إمرء مسلم إلاّ بطیبه نفس منه» و چگونه امر ارزشدارى که عرفاً مربوط به دیگران است و مال آنها حساب مى شود، تصرّف در آنها بدون جلب رضایت صاحبان آنها مباح باشد! و فرقى بین عین خارجى و یا منفعت و یا اثر نیست; چون همه و همه آنها از نظر عرف و عقلا، مال مرتبط به دیگران و امر با ارزش و مضاف به آنهاست. پس جواز تصرّف به هر شکل، منوط به طیب نفس و رضایت صاحبان آنهاست.
ج 3 ـ با توجّه به آنچه ذکر شد، تبعیت، لازم و تخلّف از آنها حرام است; چون سبب تصرّف در مال دیگران، بدون رضایت آنهاست. بعلاوه که از حیث مقرّرات حکومتى هم به اعتبار لزوم رعایت حدود و مقرّرات اجتماعى، تبعیّت از آنها لازم است. 16/4/79
(س 83) آیا مخترع نسبت به اختراع خود، داراى حقّ خاصّى است، به صورتى که دیگران نتوانند از روى آن الگوبردارى و مونتاژ نمایند؟
ج ـ هر کسى نسبت به اختراع و آثار فکرى و علمى و تجربى خودش، سلطه و حق دارد و تصرّف در آنها تصرّف در حقّ غیر است که بدون رضایت و اجازه اش حرام و غیر جایز است، که «لایحلّ مال إمرء مسلم إلاّ بطیبه نفس منه». 13/9/76
(س 84) آیا حقّ تألیف، حقّ مشروعى است یا نه؟ اگر مشروع است، قابل واگذارى و انتقال به غیر هست یا نه؟
ج ـ گرفتن حقّ الزحمه یا حقّ التألیف براى در اختیار قرار دادن کتاب و نسخه اصل و یا اثر هنرى، مانعى ندارد و شخص مى تواند براى همیشه از چاپ منع نماید و یا به غیر، واگذار نماید; چون انسان بر مال خودش مسلّط است و تصرّف دیگران در مال او ـ که چاپ، مستلزم چنین تصرّفى است ـ بدون رضایت، حرام است و عمل مسلمان، محترم و با ارزش است و چه بسا افراد حقیقى و یا حقوقى اى که براى ارزشمند بودن اثر یا کتابى مایل اند آن اثر یا کتاب، منحصر به فرد باشد. 25/10/79
(س 85) در مورد کتب و یا آثارى که شامل نقاشى، طراحى، خوشنویسى، برنامه هاى رایانه اى و… که زاییده ذهن و ذوق هنرمندان است، آیا هنرمند و صاحب اثر مى تواند براى همیشه نسبت به چاپ یا ممانعت از چاپ، صاحب حق باشد؟ اگر منع نکند چطور؟
ج ـ براى همیشه مى تواند از چاپ و رایت برنامه هاى خود منع نماید; چون انسان بر مال خودش مسلّط است و تصرّف دیگران در مال او ـ که چاپ و رایت، مستلزم چنین تصرّفى است ـ بدون رضایت، حرام است و عمل انسان، محترم و با ارزش است و چه بسا افراد حقیقى یا حقوقى که براى ارزش اثر یا کتابى مایل اند، آن اثر یا کتاب، منحصر به فرد باشد; و اگر منع نکرده ولى بنا بر عدم چاپ و تکثیر است نیز جایز نیست و خود بنا، ایجاد حق مى نماید. 6/12/68
(س 86) آیا نوشتن عباراتى چون «حقّ چاپ و نشر براى ناشر یا مؤلف محفوظ است»، حقّى را براى آنان ایجاد مى کند؟ آیا چنین شرطى از نظر شرعى صحیح است؟
ج ـ آرى، موجب حق مى باشد، چون به عنوان یک شرط و قرارداد بین خودش و مشترى مى باشد و شرط، صحیح و لازم الوفاست و تخلّف از آن ـ قطع نظر از آنکه گناه و معصیت است ـ به حکم لاضرر، موجب ضمان نیز مى باشد. 20/3/84
(س 87) چاپ از روى کتب خارجى بدون تغییر و ترجمه و بدون اجازه از ناشر خارجى، چه حکمى دارد؟
ج ـ اگر ناشر یا مؤلف منع نکرده باشد، مانعى ندارد، مگر آنکه دولت جمهورى اسلامى، به خاطر قوانین بین المللى که به آنها تعهد نموده است، آن را منع نماید. 6/12/68
(س 88) برنامه هاى کامپیوترى اعم از فیلم، برنامه هاى آموزشى و سرگرمى که امروزه ساخته مى شود را روى سى دى و یا دیسکت ذخیره مى کنند و شخص با صرف هزینه اى بعضاً گزاف، اقدام به ساختن برنامه کامپیوترى مى کند و بعد از ساختن برنامه کامپیوترى، شخص برنامه ساز به چند صورت ممکن است عمل کند که عبارت اند از:
الف. روى خود برنامه، کارى انجام مى دهد که به اصطلاح، برنامه قفل مى شود و نمى شود از CDکپى برداشت و فقط با CD اصلى مى توان از برنامه استفاده کرد. اما جدیداً با یکسرى ترفندها مى توان قفل برنامه را شکست و از CD اصلى به اصطلاح رایت یا کپى برداشت.
ب. قفل، روى برنامه نمى گذارد، اما اعلام مى دارد که حقّ چاپ و تکثیر ممنوع است.
ج. اصلاً نه قفل مى گذارد و نه اعلام مى دارد که حقّ چاپ و تکثیر ممنوع است، و به عبارتى اعلام موضع نمى کند; با توجه به این توضیحات بفرمایید:
1. آیا زمانى که روى برنامه قفل مى گذارد، مى توان کپى بردارى کرد؟
2. آیا زمانى که در داخل برنامه ذکر مى کند که «حقّ چاپ و تکثیر ممنوع است» این نوشته نافذ است و <a href="https://ganj-old.irandoc.ac.ir/dashboard?q=%D8%B4%D8%B1%D8%B7+%D8%B6%D9%85%D9%86+%D8%B9%D9%82%D8%AF&topic_8=1018358" title="شرط ضمن عقد“>شرط ضمن عقد حساب مى شود. در این صورت کپى کردن چه حکمى دارد؟
3. آیا وقتى که اعلام موضع نمى کند و روى برنامه ذکر نکرده که «حق چاپ و تکثیر ممنوع است»، مى توان کپى بردارى کرد؟
ج 1 و 2 ـ چون ساخت برنامه حاصل زحمات و تلاش و هنر خودش مى باشد و این اثر به عنوان مال او محسوب مى گردد، بنابراین تصرّف دیگران در مال او ـ که کپى و چاپ، مستلزم چنین تصرّفى است ـ بدون رضایت او حرام است.
ج 3 ـ اگر عدم ذکر این مطلب، دلالت به رضایت او دارد، مانعى ندارد. 24/10/80