به جایگاهی اشاره دارد که افراد در نظام قشربندی اقتصادی و توزیع نابرابر مادی اشغال میکنند؛ در این تعریف طبقه بر حسب استانداردهای مادی زندگی و معمولاً با درآمد یا ثروت تعریف میشود (Ritzer,2005: 717,718).
برای عملیاتی کردن پایگاه اجتماعی ـ اقتصادی از دو شیوهی عینی و ذهنی استفاده نمودیم. در این شیوهی سنجش شاخصهای مربوط به شیوهی عینی، شامل سطح تحصیلات والدین و میزان درآمد ماهانهی خانوار میباشند که سوالات 8-1 بخش15 پرسشنامه می باشد. برای عملیاتی کردن این متغیر نمرات حاصل از پاسخ، پاسخگویان به سؤالات ” میزان درآمد ماهانهی خانوادهی شما به تومان”، درآمد ماهانه به این صورت نمرهگذاری شد “بین 100 تا 200 هزار تومان=1” تا “بالاتر از 1میلیون تومان=10″.” سطح تحصیلات پاسخگو به سال” ” سطح تحصیلات پدر به سال” و “سطح تحصیلات مادر به سال” نمرات حاصل با یکدیگر جمع شد و نمرهی پایگاه اجتماعی ـ اقتصادی در بعد عینی به صورت فاصلهای محاسبه شد.افراد به ترتیب نمره 1 تا 10 را در این سوالات می گیرند.حداقل نمره افراد در تمام سوالات 10 و حداکثر آن 100 می باشد.
3-8-3-1- پایگاه اجتماعی ـ اقتصادی (ذهنی)
مقولههایی اجتماعی هستند که عناصر مشترک ذهنی برجستهای داشته و افراد آنها را بکار میگیرند تا خود را در یک نظام قشربندی اقتصادی ردهبندی کنند (همان).
منظور از ارزیابی ذهنی فرد از پایگاه اجتماعی ـ اقتصادی خود، پنداشت پاسخگو از جایگاه وی در ساختار اجتماعی است. بعد ذهنی طبقهی اجتماعی با ابعاد چهارگانهی درآمد، تحصیلات، شغل و مالکیت مسکن به صورت مقیاسی ترکیبی روی طیف لیکرت ارزیابی میشوند. برای عملیاتی کردن این متغیر از مقیاس به کار رفته در مطالعهی نبوی و دیگران (1387: 36-9) استفاده کردیم. این مقیاس دارای 6 گویه است که بخاطر حجم بالای سوالات در یک گویه کلی در سوال 8 بخش 15 سنجیده شده است. این گویه به این شرح است: ” اگر مردم را به پنج طبقهی اجتماعی ـ اقتصادی تقسیم کنند (خیلی بالا، بالا، متوسط، پایین، خیلی پایین) شما خود را در کدام طبقهی اقتصادی جای میدهید؟ ضریب پایایی آلفای کرونباخ این مقیاس در پژوهش نبوی و دیگران (1388) 71/0 گزارش شد، این ضریب در پژوهش حاضر 75/0 بدست آمد. سوالات این متغیر در دو بخش عینی و ذهنی با استفاده از سوالات استاندارد شده مقاله نبوی و حیدری(1390) تهیه گردیده است. افراد در پایگاه ذهنی با توجه به پاسخ خود حداقل نمره 1 و حداکثر نمره 5 را دریافت می نمایند. در مجموع پایگاه اجتماعی با 11 سوال، افراد بین حداقل 11 و حداکثر105 نمره گذاری می شوند و نتایج به دست آمده از آن ها به پنج مقوله پایگاه اجتماعی- اقتصادی پایین، متوسط رو به پایین، متوسط، متوسط رو به بالا و بالا تعریف می شوند.
بالا
متوسط روبه بالا
متوسط
متوسط رو به پایین
پایین
105 2/86 4/67 6/48 8/29 11
افرادی که امتیازی بین 11 تا 8/29را کسب کنند، پایگاه اجتماعی شان درسطح «پایینی» قرار میگیرد.
افرادی که امتیازی بین 8/29 تا 6/48 را کسب کنند، پایگاه اجتماعی شان درسطح «متوسط رو به پایین» قرار میگیرد.
افرادی که امتیازی بین 6/48 تا4/67 را کسب کنند، پایگاه اجتماعیشان درسطح «متوسطی» قرار میگیرد.
افرادی که امتیازی بین 4/67 تا2/86 را کسب کنند، پایگاه اجتماعیشان درسطح «متوسط رو به بالا» قرار میگیرد.
افرادی که امتیازی بین 2/86 -105 را کسب کنند، پایگاه اجتماعیشان درسطح «بالایی» قرار میگیرد.