الرفق مفتاح النجاح،رفق و مدارا کلید پیروزی و کام یابی است.
2-4-9-2-2- رفق و مدارا،یا شدت و تندی؟
ممکن است در اینجا این سؤال مطرح شود که آیا استفاده از رفق و مدارا در تعاملات و روابط ا نسا نی، به ویژه در سازمان یک امر دایمی و همیشگی است یا با توجه به اقتضائات و شرایط مختلف، ممکن است حتی خلاف آن، یعنی رفتار تند و خشن ضرورت یابد؟
سیاست رفق و مدارا در صورتی مطلوب و منطقی و یک اصل کلی در تعاملات اجتماعی و روابط ا نسا نی خواهد بودکه مورد سوءاستفاده قرار نگیرد. امیرمؤمنان حضرت علی (ع)در یکی از سخنان نغز خویش این نکته را تبیین کرده و فرموده است:
إذا کانَ الرِّفْقُ خُرْقاً کانَ الْخُرْقُ رِفْقَاً” رُبَّما کانَ الدَّواءُ داءً وَ الدّاء دَواءً،، در صورتی که رفق و مدارا، اسباب خرق و زحمت شود، تندی و شدت عمل عین رفق و مداراست، چنانکه گاهی دارو موجب بیماری می شود و بیماری خود داروست.
2-4-9-3- الفت و محبت
امیرمؤمنان حضرت علی(ع) می فرماید:
قلوب الرجال وحشیه فمن تألفها اقبلت علیه: دلهای مردمان سرکش است، پس آنکه به آنها الفت و محبت ورزد، به او روی می‌آورند.
پیامبر‌گرامی اسلام (ص) نیز که خود مظهر لطف و محبت به مردم بود، بر این نکته ی مهم و اساسی تأکید کرده و فرموده اند:
المرء مع من احب :دل و جان انسان با کسی است که او را دوست دارد.
یکی از نیازهای اساسی انسان که در اغلب مطالعات صاحب نظران و روان شناسان به چشم می خورد، نیاز انسان به محبت و توجه دیگران است. خداوند متعال انسان را فطرتاً به گونه ای آفریده است که دوست دارد دیگران به او توجه و محبت نمایند و دل و جان او در تسخیر محبت و لطف دیگران است، یعنی فطرت آدمی چنان است که اگر از کسی لطف و محبت و احسان ببیند، به تسخیر او در می آید و تحت تأثیر او قرار می گیرد. به همین دلیل یکی از رموز موفقیت پیامبر‌گرامی اسلام (ص) در نفوذ بر دلهای مسلمانان و تسخیر قلوب آنها مسئله رحمت و محبت است.
2-4-9-4- دفع بدی با خوبی
یکی دیگر از مصادیق قدرت اخلاقی که نقش بسیار مهمی در تأثیر گذاری بر دیگران و نفوذ در آنان دارد، « دفع بدی با خوبی » است. با این قدرت اخلاقی مدیران سازمان‌ها می توانند در کاکنان و زیردستان خود نفوذ کنند و رفتار آنها را در جهت دستیابی به اهداف سازمانی هدایت نمایند.
خداوند متعال در مورد این اصل مهم و تأثیرات شگرف آن در تعاملات اجتماعی و روابط انسانی، خطاب به پیامبر‌گرامی اسلام (ص) می فرماید:
ولاتستوی الحسنه و لا السیئه ادفع بالتی هی احسن فاذا الذی بینک و بینه عدوه کأنه ولی حمیم: نیکی با بدی یکسان نیست، بدی را با نیکی دفع کن، آنگاه خواهی دید همان کسی که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی گرم و صمیمی است.
اصولاً در مقابل رفتارهای بد و برخوردهای نا مناسب دیگران، سه نوع واکنش می توان نشان داد:
اول، مقابه به مثل، یعنی در مقابل رفتار و برخورد نامناسب دیگران، برخورد نامناسب داشته باشیم.
دوم، عفو و گذشت، یعنی در مقابل رفتار بد آنان هیچ عکس العملی نشان ندهیم.
سوم، عکس العمل مثبت، یعنی در مقابل بدی‌های آنان از خود خوبی نشان دهیم و، به اصطلاح، بدی را با خوبی دفع کنیم.
این سؤال مطرح می شود که زمینه‌ها و بستر‌های مناسب برای به وجود آمدن این قدرت چیست و چه کسی می تواند دارای این قدرت باشد و خداوند متعال در آیه ی بعدی اعمال این قدرت را منوط به صبر و شکیبایی و ایمان قوی دانسته و فرموده است:
و مایلقیها الا الذین صبروا و ما یلقیها الا ذو حظ عظیم،، جز کسانی که دارای صبر و استقامت اند، یه این مقام نمی‌رسند و جز کسانی که بهره‌ی عظیمی از ایمان و تقوا دارند به آن نایل نمی گردند.
2-4-9-5- سعه‌ی صدر