در مطالعه ارتباطات انسانی می باید تفاوت میان محتوای پیام و رابطه میان ارتباط گیرندگان را در نظر داشت و این دو را دو مفهوم جدای از یکدیگر به حساب آورد. بدیهی به نظر می رسد که هر پیامی دارای محتوایی است، حال اطلاعاتی را که می دهد درست باشد یا نادرست، ارزشمند باشد یا غیرارزشمند، قابل اعتماد باشد یا غیر قابل اعتماد. اما هر پیام به نوعی نیز قابل تفسیر است و باید در نظر داشت که گیرنده پیام آن را به چه نحوی تعبیر و تفسیر می کند. بنابراین زمانی که ما به فراگرد ارتباطی روی می آوریم به چیزی کاملاً فراتر از یک تعامل کلامی یا غیرکلامی ساده می اندیشیم. هرشخص، پیام یا پیامهایی را انتقال می دهد و می خواهد بگوید که دیگری را چگونه می بیند و رابطه خود را با او چگونه تنظیم کرده است و در اکثر مواقع نیز توقع دارد آنچه از دیگری می خواهد از طریق پیام دریافت دارد. شاید یکی از رضایت بخش ترین پاسخهایی که ما از طرف مقابل ارتباط خود دریافت می داریم تأیید کامل باشد و به نظر « سی برگ » و « لارسن » « هر رفتاری که منتج به ارزشمندی بیشتر فرد از خود شود » در فراگرد ارتباطی موجب رضایت خاطر بیشتر فرد از آن می شود . تأیید هر فرد در زیست اجتماعی از ارزش بالایی برخوردار است .
به قول « ماتین بوبر » « در تمام سطوح جامعه انسانی، انسانها یکدیگر را به روشهای اجرایی و کم و بیش با توجه به تواناییها و ظرفیتهای شخصی خود، مورد تأیید قرار می دهند و ممکن است یک جامعه با کلمه انسان این گونه برخورد کرده و آن را در اندازه ای که افراد جامعه یکدیگر را تأیید می کنند، اطلاق کنند. در حقیقت انسان آن گونه مطرح می شود که تأیید یا عدم تأیید دیگران را با خود به همراه می آورد. چنین به نظر می رسد که عدم تأیید یکی از مهمترین آسیب های عکس العمل های بین اشخاص است .
پاسخهای تأیید کننده
در رأس آنها « شناسایی مستقیم » قرار دارد که عبارتست از تأیید یا پذیرش آنچه شما می گویید به طرق کلامی یا توسط پاسخهای کلامی. پس از آن بیان احساس مثبت است که فرد احساس خود را مبنی بر موافقت با آنچه گفته شده است به دیگری منتقل می کند. آنگاه پاسخ روشن کننده می آید در حقیقت طرف مقابل فراگرد ارتباطی سعی در دریافت علایم روشن کننده در محتوای پیام ارسال شده توسط فرستنده پیام می کند. پاسخ حمایت کننده که آسایش، تفهیم و تفاهم و اطمینان یا قوت قلب به همراه می آورد .
2-29-2 . عدم تأیید
71
چنین به نظر می رسد که پاسخهایی را که اشخاص مبتنی بر عدم تأیید یا تأیید نکننده می دانند زودگذر و در معرض تغییر سریع می باشد. فرد یا افراد، تعبیر پیشین شما را در ابتدا تصدیق کرده بلافاصله در محاوره تغییر جهت می دهند. پاسخهای ناخوشایند، پاسخهای غیرشخصی یا پاسخهای خشک مطرح می شوند، که بیشتر با عدم استفاده از اول شخص در ساختار عبارتی خود می آیند. زمانی که طرف مقابل ارتباطی پاسخی بی ربط یا نامربوط به پرسش شما یا پیام می دهد او می تواند موضوع را کاملاً عوض کند و به چیز دیگری جز آنچه مورد نظر شما بوده است، بپردازد. پاسخهای ناسازگار یا بی تناسب پیامهای کلامی و غیر کلامی تعارض برانگیز را پدید می آورد.
مثلاً « البته تصمیم با شماست ! صلاح مملکت خویش خسروان دانند » و این جملات از نظر غیرکلامی با لحنی تلخ و خشمگینانه توأم می باشند. تفاوت میان پیام کلامی و غیرکلامی کاملا ً محسوس است. گیرنده پیام در این حال ممکن است سردرگم و دچار تعارض شود که آیا باید تصمیم را اتخاذ و یا مخاطب خود را واگذارد .
تفاوتهای عمده میان پاسخ های تأیید کننده معمولاً پذیرش، حمایت و شناسایی طرف مقابل را در بردارد در حالی که پاسخهای غیرتأیید کننده انکار و تضعیف شخصیت و شناسایی فرد مقابل را به همراه خود دارند .
این واقعیت است که تأیید یا عدم تأیید یکی از مهمترین، قابل توجه ترین و رایج ترین موضوعات ارتباط بین اشخاص در سالهای اخیر است که مسأله تأثیر گذاری و نفوذ در دیگران را مطرح می کند.
در یک فراگرد مستمر ارتباطی، بدون شک هر انسان گاه به پیامهای تأیید کننده و زمانی به پیامهای غیر تأیید کننده روی می آورد. حتی مثبت ترین انسانها در فراگرد ارتباطی هرگز به ارسال پیامهای تأیید کننده نمی پردازند.
آنچه در ارتباطات موثر حائز اهمیت است این است که بدانیم چه وقت باید پیامهای تأیید کننده ارسال و چه زمان غیر تأیید کننده ارسال داریم به عبارت بهتر، شرایط در این مورد بهترین راهنمای ما جهت ارسال پیام است. بررسی ها نشان می دهد اشخاصی که دارای مهارت ارتباطی بالایی هستند در بیشتر مواقع حتی در سخت ترین شرایط از پیامهای تأیید کننده استفاده می کنند و با مهارت در فراگرد ارتباطی خود با دیگران از این پیامها بیشتر بهره می جویند تا از پیامهای غیر تأیید کننده . (همان : 175- 170 )
2-30 . غلبه بر تفاوت های فردی جهت بالا بردن مهارتهای ارتباطی
72
سن، جنسیت، نژاد، تضادهای فرهنگی و تفاوت در شخصیت، نظام ارزشی و شیوه های متفاوت زندگی همگی می توانند ارتباط بین دو نفر را مشکل کنند . این تفاوت ها، بدون آن که خود متوجه شویم، اغلب مولد فیلترهای ارتباطی از قبیل تعصب، دید قالبی و کلیشه ای، ارزیابی شتابزده و حتی فشار روانی می شوند. به عبارت ساده اگر دیدگاه ما نسبت به زندگی با نگرش فرد دیگر کاملا ً مغایر باشد، با یک زبان سخن گفتن کاری دشوار خواهد بود. (کول ، آل یاسین ، 1375 : 50 )
– چه کنیم تا دیگران را به خوبی درک کنیم ؟
برای این که دیگران را
به خوبی درک کنید باید بتوانید اطلاعات را به خوبی از آنها کسب کنید و این امر منوط به توانایی شما در دقیق گوش کردن، دقت نظر، همدلی، طرح سئوالات مفید و سودمند و احترام متقابل است . ارتباط با سیستم حسی فرد دیگر، مشاهده همه چیز از نگاه او ( بدون این که لزوماً موافق او باشید ) و سر درآوردن از نیازها و علائقش به شما کمک می کند که اطلاعات را به نحوی دریافت کنید که به سهولت قابل فهم و هضم باشد. دوعامل اساسی ارتباط یعنی درک شدن و درک کردن بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند . (همان: 56 )
برای درک روابط صمیمانه با دیگران بهتر است که موارد زیر را رعایت کنیم :
– مهارت لازم برای شروع ارتباط: باید به وضعیت ظاهری خود توجه نمائید زیرا طرز لباس پوشیدن، پاکیزگی و آراستگی برای مخاطب اهمیت دارد. سلام ما همراه با لبخندباشد، از پرسشها و تعارفات روزمره شروع کرده، از محاسن تعریف و تمجید کنیم و به علاقه مندی مخاطب خود توجه نماییم. ابتدا باید قالب جملات را کوتاه و ساده انتخاب کرده سپس اطلاعات کلی به مخاطب خود ارائه نماییم.
– مهارت لازم برای ادامه ارتباط: باید استقلال درونی داشته باشیم تا در ارتباط با مخاطب وابسته نشویم.
– درک همدلانه و حمایت گری: یعنی فضای قابل اتکا و مطمئنی را بوجود آورده و در ارتباط خود مثبت گرایی داشته باشیم.
2-31 . تفاوت در نحوه برقراری ارتباط
2-31-1 . تفاوت در نحوه برقراری ارتباط میان زنان و مردان
زنان و مردان همواره به گونه ای متفاوت ارتباط برقرار می کنند. با توجه به نوع سبک زبانی متداول میان زنان و مردان که جهت برقراری ارتباط از آن بهره می جویند، چنین به نظر می رسد که موضوع تفاوت های جنسیتی از اهمیت خاصی برخورداراست. کارشناس ارتباطات به نام دبوره تانن سبک زبانی را به شرح ذیل تعریف کرده است: « سبک زبانی نمایانگر الگوی است که فرد هنگام صحبت کردن از آن پیروی می کند و شامل شاخص هایی چون مستقیم یا غیرمستقیم بودن زبان، ایجاد وقفه درصحبت و یا بدون مکث صحبت کردن، کلمات انتخابی، گنجاندن مواردی همچون جکها در میان سخنان، نوع گویش، داستان ها، سوألات و عذرخواهی ها می شود » .
73