صاحبنظران و متخصصان نظرهای موافق و مخالف زیادی نسبت به کاربرد آزمونهای تشریحی ابراز داشتهاند. مدافعان این نوع آزمونها محاسن آنها را به شرح زیر شمردهاند:
الف) تهیه این آزمونها از آزمونهای عینی آسانتر است؛
ب) این آزمونها توانایی پاسخ دادن به سؤالها را میسنجد نه توانایی انتخاب پاسخها را؛
ج) موقعیتهای واقعیتری را به آزمونشوندگان عرضه میکند.
ولی علیرغم محاسن این نوع آزمونها، معایبی هم وجود دارد که کارایی آن را میکاهد ازجمله:
الف) تعداد سؤالات انتخابی آزمونهای تشریحی محدود است. و چون نمونهی ضعیفی از محتوا و هدفهای درس را اندازه میگیرند بهتر است از سؤالهای محدود پاسخ استفاده شود؛
ب) مشکل دیگر ذهنی بودن نمرهگذاری مصححان هست؛
ج) سومین عیب وقتگیر بودن تصحیح پاسخ سؤالها هست (فتوحی و همکاران،1389:82).
2-1-14-2) قواعد تهیه سؤالهای تشریحی
سؤالهای تشریحی باید بهگونهای نوشته شوند که تا حد امکان از معایب این نوع سؤالها بکاهند و هم نحوهی پاسخدهی آزمونشوندگان و هم جریان تصحیح مصححان را دقیق و آسان سازند. قواعد زیر بهمنظور تحقق آیین هدفها پیشنهادشدهاند:
1. در نوشتن صورت سؤالهای آزمون یک درس، با رسم جدول مشخصات آن درس، دقت کنید که سؤالها بهطور مستقیم به هدفهای آموزشی مربوط شوند؛
2. سؤالهای تشریحی را تنها به اندازهگیری هدفهایی محدود کنید که با سایر انواع آزمونها بهخوبی قابلاندازهگیری نیستند؛
3. صورت سؤالهای تشریحی را با عبارات و کلمات واضح و روشن بنویسید و از کلیگویی و ابهام در بیان بپرهیزید؛
4. تا حد امکان از سؤالهای تازه و موقعیتهای جدید استفاده کنید؛
5. به آزمونشوندگان حق انتخاب چند سؤال از میان تعدادی سؤال را ندهید؛
6. برای پاسخ دادن به سؤالها، زمان کافی را در نظر بگیرید و زمان هر سؤال را نیز بهطور جداگانه مشخص کنید؛
7. با نوشتن سؤالهایی که به جواب کوتاه نیاز دارند، تعداد آنها را افزایش دهید و از مشکل ضعف نمونهگیری آزمونهای تشریحی بکاهید؛
8. عواملی را که در ارزشیابی آزمونهای تشریحی دخالت خواهید داد از پیش تعیین کنید و آنها را به اطلاع آزمونشوندگان برسانید (سیف،1389: 160-157).
2-14-2) آزمونهای کوته پاسخ
آزمون کوته پاسخ از مجموعهای سؤال مختصر که غالباً برای سنجش هدفهای آموزشی سطح پایین طرح میشوند تشکیل مییابد. سؤالهای آزمون کوته پاسخ از آزمونشونده میخواهند تا کلمه، عبارت، جمله، عدد، یا علامتی را در پاسخ به یک سؤال یا تکمیل یک جمله بنویسد (نیتکو،1983). آزمونهای کوته پاسخ به سه دستهی پرسشی، کامل کردنی و تشخیصی یا تداعی تقسیم میکنند (فتوحی و همکاران،1389: 87).
1-2-14-2) محاسن و معایب سؤالهای کوته پاسخ
از محاسن آزمونهای کوته پاسخ میتوان موارد زیر را نام برد: