رویکردهای درمانی در اعتیاد با متادون

متادون:

کلا رویکردهای درمانی در اعتیاد رو می‌توان به دو گروه بزرگ تقسیم کرد :

1 – دوری کامل و رسیدن به زندگی خالی از موادAbstinance))

2 – کاهش آسیبا و مشکلات به وجود اومده توسط اعتیاد در فرد (Harm Reduction)

درمان نگهدارنده با متادون: یکی از خدمات اصلی در برنامه کاهش آسیب درمان نگهدارنده با متادونه . سازمان بهداشت جهانی در این مورد پیشنهاد کرده که باید معتادین بتونن به طیف بزرگی از درمانهای اعتیاد دسترسی داشته باشن و درمان نگه دارنده با متادون باید قلب این درمانها باشه. در درمان نگهدارنده با متادون، به مریض متادون داده و دوز اون رو اونقدر بالا می بریم که مریض وسوسه مصرف مواد دیگه،  رو نداشته باشه و این درمان نگهدارنده رو تا هر زمان که مریض بخواد ادامه می دیم.

• شکل های جور واجور دیگه درمان با اگونیستا شامل : بوپره نورفین زیر زبانی ، LAAM (فعلا وارد داروهای ژنریک ایران نشده) هستش
• استفاه از درمانهای غیر داروئی در کنار درمان با داروهای اپیوئیدی نگهدارنده در بهتر شده های درمان موثر هستن مثلا مشاوره حمایتی یه جلسه در هفته در کنار تجویز متادون می تونه یافته های درمان رو به طور واضحی بهتر کنه.
• بیماران سن بالا تر ، متاهل معمولا نسبت به بقیه بیماران بیشتر تمایل دارن که مدت طولانی روی درمان با متادون باقی بمونن.
• مریض به طور روزانه و در ساعات تعیین شده واسه دریافت متادون مراجعه می‌کنه.

موقع مراجعه مریض، پرستار  مقدار داروی ارائه شده به مریض، تعداد قرص تحویل شده و زمان تحویل رو در فرم مربوطه ثبت می‌کنه.

تحت نظارت پرستار، مریض محلول متادون رو به شکل خوراکی مصرف می‌کنه

ارائه شناسنامه، واسه تجویز دوز منزل لازمه.

• به مریض تذکر داده می­شه که فقط در صورت گرفتن هویت، در ماه­های بعد به اون دوز منزل تحویل داده می شه.
• تا قبل از راه­اندازی شبکه رایانه­ای، در مسافرت­های مریض که طول اون بیشتر از تایم دوز منزل می‌باشه، لازمه که دکتر مربوطه (مبدأ) با مرکزی در شهرستان مقصد هماهنگی به عمل آورده، و مریض رو با معرفی­نامه­ای که در اون مشخصات مریض، مرحله‌ درمان و دوز متادون دریافتی اون قید شده، به اون مرکز برگشت بده. اینم بگیم که بهتره در وقتی که مریض در مرحله‌ القای درمانه، مسافرت نکنه(نادری و همکاران، 1387).

متادون یه آگونیست گیرنده‌های میو و کاپاه که دارای چسبندگی زیادی به این گیرنده‌هاس. هم اینکه متادون آنتاگونیست گیرنده‌های (NMDA)N-methyl-Daspartate می‌باشه. از راه خوراکی تجویز می‌شه و نزدیک به 85 تا90 درصد اون از راه گوارش جذب می‌شه. بیشترین حد غلظت اون در پلاسما 2-6 ساعت پس از مصرفه. نیمه عمر این دارو در پلاسما 24 ساعته که در آخر به وسیله آنزیم سیتو – کروم P450 در کبد متابولیزه می‌شه (اسپیکا[1] و همکاران، 2002).

متادون از راه کاهش نشونه‌های ترک مواد افیونی عمل می‌کنه. ایجاد سطح خونی ثابت متادون، ولع مصرف مواد افیونی رو متوقف می‌کنه. از اونجا که متادون دارویی با طول عمر طولانی‌تر از دیگر افیون‌ها (مثل هروئین) است، یه دوز خوراکی اون، روزانه از شروع نشونه‌های ترک مواد افیونی به مدت 24 ساعت یا بیشتر جلوگیری می‌کنه(مکری،2002). متادون از اونایی داروهاییه که از 30 سال پیش تغییر زیادی در درمان مواد افیونی بوجود آورده. داده‌های بالینی نشون می‌بده که قبل از پیشرفت برنامه های نگهدارنده متادون بکار بردن روشهای روان درمانی واسه بیماران وابسته به مواد مخدر موثر نبوده و اندازه آدمایی که به طور معناداری ترک کنن خیلی کم بوده(ماتیاس[2]، 1995). البته تحقیقات بسیاری نشون دادن که بالاترین تاثیر درمان وقتیه که نگهدارنده متادون با روشهای رواندرمانی ترکیب شه.

 

 

 

2-6- شکل های جور واجور درمان با متادون:

متادون رو در درمان اعتیاد میشه واسه دو هدف به کار گیری کرد. در سم زدایی طی ١٠ تا ١۴ روز مقدار متادون کم کم کم شده و بعد قطع می شه. از اونجا که سم زدایی فقطً جزئی از یه برنامه درمانی بلندمدت پیشگیری از عوده و درمان کاملی تلقی نمی شه، پیگیری بعدی و پیشگیری از برگشت باید بعد اون طراحی و اجرا شه. مدت متوسط سم زدایی مورد قبول این قرارداد ٢ تا ٣ هفته س (برندز[3]، 2002).در درمان نگهدارنده مقدار دارو کم کم زیاد کرده میشه تا جایی که علائم ترک مشخص نباشن و ولع مصرف مواد غیرقانونی هم به دلیل مصرف متادون به کمترین حد ممکن ممکن برسه (برقرار[4]، 1999). درمان نگهدارنده به مدت طولانی واسه دست کم چندین ماه و معمولا بیشتر از یه سال و بعضی وقتا نا تموم انجام می‌شه. در کسائی که واقعاً به درمان نگهدارنده نیاز داشته باشن در صورت قطع این درمان بیشتر پس از مدت بسیار کوتاهی برگشت اتفاق می‌افتد و مریض به مصرف دوباره مواد غیر قانونی روی میاره. پس در صورت ختم درمان در این افراد حفظ رابطه با مرکز درمانی واسه پیگیریهای بعدی و اتفاقاً شروع دوباره درمان لازمه (بال و رز[5] ، 1991).

امتیازات و مشکلات درمان نگهدارنده با متادون:

درمان نگهدارنده با متادون فواید زیر رو به همراه داره:

• مصرف مواد غیرقانونی رو کم می کنه.
• زندگی مریض رو ثبات می بخشه.
• زندگی سازنده رو شدنی می کنه.
• مصرف خودسرانه داروها رو کم می کنه.
• از ارتکاب اعمال غیرقانونی کم می کنه.
• رفتارای پرخطر به ویژه تزریق مشترک که همراه با خطر انتقال بیماریای پاتوژن خونی مثل ایدز و هپاتیته رو کم می کنه.
• مریضی و مرگ و میر به وجود اومده توسط مواد رو کم می کنه. (الکادر[6] و همکاران، 2009).
• چرخه نشئگی و خماری رو در مریض از بین می‌برد و مریض از ثبات بیشتری برخوردار خواهد‌شد.

پس درمان نگهدارنده با متادون هم واسه فرد و هم جامعه ثمربخشه. درمان نگهدارنده با متادون هرچند خود یه جور وابستگی به این داروئه اما مساوی با اعتیاد تلقی نمی شه. چون فرد به دلیل مصرف منظم این دارو از دور باطل “مصرف-  نشئگی – خماری – جستجوی نوبت بعدی مواد- مصرف” رها می شه.  مصرف وسواس گونه مواد که در کنار اون خیلی کم جایی واسه پرداختن به کارای دیگه باقی می مونه به واقع پایه رفتار اعتیادیه. این رهایی برگشت دوباره فرد به جامعه و معطوف ساختن توان فرد به بقیه زمینه ها رو ممکن می آند. با وجود موفقیت اثبات شده این روش درمانی در بسیاری ازکشورهای جهان، در صورت تجویز آسون انگارانه و غیرمسئولانه ممکنه مخاطراتی جدی ایجاد شه.متادون دارویی بالقوه سمی با شاخص درمانی پایینه، یعنی مقدار داروی لازم واسه درمان به مقدار سمی این دارو بسیار نزدیکه.خصوصاً مصرف توأم اون با مواد و داروهای دیگه خطرات بالقوه زیادی داره بنابر این تجویز و ارائه اون باید با دقت و احتیاط بسیار انجام شه(کالالی[7] و همکاران، 2001).

جایگاه درمان نگهدارنده با متادون در کاهش آسیب[8]:

در الگوی بهداشتی درمانی کاهش آسیب، هدف اصلی کاهش خطرات به وجود اومده توسط مصرفه و نه دوری از مصرف. چیزی که اینجور الگویی رو منطقی می سازه این واقعیته که گروه خیلی از مصرف کنندگان مواد بر خلاف ورود به سیستم درمانی به مصرف مواد غیرقانونی خود ادامه میدن. واسه پیشگیری از بروز یافته های منفی در این افراد انجام اقدامای کاهش آسیب کمک کننده س. این اقداما شامل آموزش روشای کم خطرتر مقاربت و تزریق و هم پخش کاندوم وسایل استریل تزریقه. درمان نگهدارنده با متادون یکی از اقدامای پر اهمیت و کلیدیه که طبق اهداف کاهش آسیب انجام می‌شه. این درمان امکان نبود به کار گیری مواد غیرقانونی رو واسه مریض نیاز به تزریق رو منتفی می سازه. در عین حال مصرف منظم و درازمدت متادون خود از برگشت دوباره مصرف غیرقانونی پیشگیری می‌کنه. به دنبال این درمان دارویی عموماً وضعیت روانی و جسمی مریض بهبود پیدا میکنه. پس اهداف درمان با متادون عبارتند از: بازگرداندن مریض به یه زندگی عادی، کمک به جذب دوباره  ایشون در جامعه و نگاه داشتن مریض در درمان تا وقتی که ایشون از آن سود ببره (اسپیکا[9] و همکاران، 2002).

معیارهای ورود به درمان نگهدارنده با متادون

با در نظر گرفتن محدودیت تولید و عرضه متادون در کشور از یه سو و نقش کلیدی درمان نگهدارنده در برنامه های کاهش آسیب تنها مریضایی وارد درمان نگهدارنده با از طرف دیگه، فعلا متادون می شوندکه دارای شرایط زیر باشن:

1- مصرف مواد افیونی

٣-   سن بالای ١٨ سال

3- موافقت کتبی با درمان نگهدارنده با متادون

4-ترکهای زیاد داشته باشه

تبصره – با تایید روانپزشک، تا بیشترین حد ٢٠ درصد از بیماران تحت درمان نگهدارنده با متادون که دارای یکی از شرایط زیر باشن رو میشه از بین مصرف کنندگان غیرتزریقی مواد افیونی به ویژه مصر ف کنندگان هروئین انتخاب کرد: مریضی طولانی روانی برابر متون معتبر (دست کم ٣ بار برگشت پس از درمان در مراکز معتبر) مستندات درمانهای قبلی باید پیوست پرونده فعلی مریض شه (در مریضی که دست کم ٣٠ سال سن یا دست کم ١٠ سال سابقه مصرف مواد داشته باشه).

حسینی و همکاران (2010) با در نظر گرفتن آمار بدست اومده از تحقیق خود که اندازه موندگاری بر درمان با متادون رو که تا یه سال 2/68% و بالای یه سال 3/58% می‌باشه و مقایسه اون با تحقیقات دیگه که تقریباً همین اندازه رو گزارش شده نتیجه گرفتن که این روش درمانی می تونه روش موثر در کنترل وابستگی به مواد باشه.

[1] . Specka

[2] . Mathias

[3] . Brands

[4] . Dyer

[5] . Ball & Ros

[6] . Elkader

[7] . Ros

[8] Halm reduction

[9] . Spevka