سامانه های نورپردازی
پیشرفت فن آوری در طراحی و ساخت وسایل نورپردازی ، به طراحان این امکان را داده است که فضاهایی سرزنده ، ایمن و جذاب خلق نمایند . با نورپردازی صحیح می توان مکانی را چشم گیر کرده ، نقاط ضعف آن را پوشاند و نقاط قوتش را برجسته کرد . نورپردازی مناسب تأثیر رنگ پردازی ها را نیز مضاعف می کند( کسرایی، 1385: 224) . نور مصنوعی ، جانشین آفتاب و اجزای اساسی معماری داخلی مراکز خرید موفق است . نورپردازی باید حس امنیت را در افراد ایجاد کند ؛ یعنی بدون برخورد به وسایل ، در روشنایی آن را به راحتی نتوان حرکت کرد . پس از به جا آوردن این شرایط، می توان سلیقه کارفرما و مقتضیات اتاق را سنجید . فضای کار را می توان با نور روشن تر نمود ، بر رنگ بیشتر آن تأکید کرد و پویایی و سرزندگی آن را افزایش داد . در بخش های عموی مراکز تجاری معمولاً از نورگیری های سقفی استفاده شده که با استفاده از وید می توان به فضاهای ارتباطی روشنایی بخشید . همچنین می توان با استفاده از نور مصنوعی فضای فروشگاه ها را روشن ساخت ، چرا که استفاده از پنجره برای فروشندگان به صرفه نخواهد بود . (کسرایی، 1385: 247) .
سامانه های نورپردازی را می توان به شش نوع کلی تقسیم نمود :
نورپردازی کلی ، نورپردازی پیرامونی ، روشنایی محیط کار ، نور تاکیدی (متمرکز) ، نور پردازی موضعی ، نورپردازی تزیینی .
در بسیاری از کاربردها ، ترکیبی از دو سامانه اصلی مورد استفاده قرار می گیرد .
- نورپردازی کلی
نوعی نورپردازی غیرمستقیم است که چشم را نمی زند و از دیوارها و سقف می تابد تا پس زمینه نور را آرامش بخش را خلق کند . نورپردازی کلی باید به همه جا یکسان بتابد . همچنین نباید نقاطی از اتاق بیش از حد بدرخشد و نقاطی در سایه فرو روند . منابع روشنایی کلی مانند چراغ های توکار(چراغ های ریل دار باید متناسب و منعطف با نیاز فضا باشد (کسرایی، 1385: 247) .
- نورپردازی پیرامونی
این سامانه ، نوعی نورپردازی غیرمستقیم است که از سقف و دیوارها منعکس می گردد . همچنین نوعی نورپردازی بخشی با مقادیر کم روشنایی می باشد که برای فعالیت های بصری آسان و سیرکولاسیون استفاده می شود . از این نورپردازی معمولاً در ترکیب با نورپردازی سطح کار استفاده شده و بدین ترتیب ، نورپردازی سطح کار پیرامون نامیده می شود . در این رویکرد ، از خیرگی مستقیم به طول کامل می توان پرهیز کرد . نورافشان هایی که نورپردازی پیرامونی را ایجاد می کنند ؛ می توانند از سقف آویزان شده ، بر روی دیوارها قرار گرفته ، توسط پا ستون ها تحمل شده و یا با اثاثیه یکپارچه گردند . برای جلوگیری از ایجاد نقاط داغ ، نورافشا ن های غیرمستقیم می بایست حداقل 30 سانتی متر(12 اینچ) پائین تر از سقف قرار گیرند و برای جلوگیری از خیرگی مستقیم بالاتر از سطح چشم باشند . مقدار روشنایی پیرامون می بایست حدود یک سوم سطح نور محل فعالیت باشد (لکنر، 1385: 442) .
دانلود متن کامل پایان نامه مقطع ارشد معماری : طراحی مجتمع تجاری–تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی با تاکید بر سازواره های طبیعی
- نورپردازی محیط کار
نوری است که فعالیت های ویژه ای چون نوشتن ، خواندن ، کار با کامپیوتر و غیره را لازم دارند . این روشنایی مخصوص محیط کار بوده سایه نمی اندازد و چشم را خسته نمی کند و از وسایلی چون چراغ مطالعه و مانند آن تأمین می شود ( کسرایی،1385: 247) .
- نور تأکیدی
فقط جنبه تزیینی دارد و در طراحی خلاق از منابع نوری مختلف از جمله چراغ های پایه دار بالا تاب ، چراغ های لکه افکن استفاده می شود . این روشنایی برای تاکید بر وجوه جذاب سقف یا اجناسی که نیاز به تأکید بیشتر دارند؛ به کار می رود ( کسرایی،1385: 247) .
- نورپردازی موضعی
این نورپردازی ، نوعی آرایش غیرمنظم است که درآن وسایل نورپردازی بر روی فضاهای کار متمرکز می گردند . این نورپردازی امکان بازدهی بالا را میسر می سازد . چرا که فضاهای دیگر به اندازه فضای کار روشنایی نمییابند . در این سامانه ، خیرگی مستقیم را می توان به حداقل رساند . همچنین انعطاف پذیری در آرایش مجدد اثاثیه دشوارتر می باشد ؛ مگر آن که از نورپردازی ریلی با دیگر سامانه های قابل تنظیم استفاده گردد (لکنر،1385: 442) .
- نورپردازی تزیینی
در سامانه نورپردازی تزیینی، برخلاف دیگر سامانه ها ، لامپ ها و ابزار نورپردازی ، خود اجسامی تزیینی می باشند که باید در معرض دید باشند . هر چند خیرگی در این حالت چندان وجود ندارد ، ولی اگر بیش از حد درخشنده بوده و یا اگر یک فعالیت بصری دشوار در آن محل صورت گیرد ، این خیرگی می تواند آزاردهنده باشد . در اکثر موارد ، نورپردازی تزیینی مقداری نورپردازی عملکردی را نیز فراهم می آورد(لکنر،1385: 443) .
منابع نور چراغ ها شامل موارد زیر است :
- لامپ های فلورست سایه خیلی کمی ایجاد می کند و برای مطالعه ، کار و کارگاه مناسب است .
- لامپ های بازتابی( رفلکتوری) چراغ های کوچک و کم مصرف می باشند .
- هالوژن : برای نمایشگاه ها ، موزه ها و آثار هنری و مجموعه های نفیس بیشتر مصرف دارد و توانایی ایجاد لکه نوری هم دارند .
- برای نورهای عمومی از چراغ هایی با لامپ معمولی و فلورسنت استفاده می شود .
شرط اول ، موفقیت در نورپردازی ، هماهنگ کردن چراغ ها با نقشی است که به عهده دارند ، سپس تأمین منبع نور برای ایجاد فضایی جذاب ، امن و راحت است . اگر چراغ ها به شکل درست و در مکان مناسب نصب نشوند ؛ ممکن است هدف گم شده و حاصل کار هم مطلوب نشود (کسرایی، کسرایی،1385: 247و248) .
یافتن نقطه مناسب برای هر منبع روشنایی و همچنین انتخاب درست لامپ و حباب و سایر اجزاء همگی در ایجاد حال و هوای نهایی موثر می باشند. به منظور ایجاد نور عمومی برای فضا ، فاصله چراغ های توکار 1.80 تا 2.40 متر است و از لامپی که نور را به تمام جهات می فرستد ، استفاده میشود . برای ایجاد نور در کارهای دقیق تر، فاصله به 38 تا 45 سانتی متر تقلیل می یابد . در مورد روشنایی ، چراغ باید 25 تا 30 سانتی متر بالاتر از سطح چشم شخصی که کار می کند ؛ قرار داشته باشد .
چراغ های پایه دار کوتاه با ارتفاع 100 تا 110 سانتی متر از زمین ، باید در حالت نشسته با شانه انسان هم تراز باشند . چراغ های پایه دار بلندتر برای جلوگیری (از خیرگی ، باید حدود 38 سانتی متر بالاتر از شانه و 50 سانتی متر عقب تر قرار داشته باشند . هنگام خرید حباب باید کاربری آن در نظر گرفته شود . حباب نیمه شفاف ، نور را با تابش ملایمی از خود عبور می دهد و حباب مات روشنایی را به بالا یا پایین هدایت کرده و برای مطالعه ، نور مناسب ایجاد می کند . (کسرایی، 1385، 250) .
4–7-1- 2-نورپردازی درمراکز تجاری
نورپردازی داخلی
با توجه به خصوصیات نور طبیعی ، لازم است کلیه فضاهای ارتباطی مراکز تجاری از نور طبیعی برخوردار گردند و هوا در داخل فضاها گردش طبیعی خود را داشته باشد. نورگیری های سقفی و وید نور طبیعی را به طور غیرمستقیم در طبقات پخش می کنند .
فضاهای فرهنگی و تفریحی مراکز تجاری نیز می توانند به طور مستقیم یا فیلتر شده از نور طبیعی بهره مند گردند . در طراحی فضاهای تجاری مراکز خرید ، به دلیل وجود قفسه های مختلف ، از نور مصنوعی استفاده می گردد .
نورپردازی خارجی
زنده نگهداشتن فضاهای شهری و زیباسازی بیشتر آنها در شب ، مستلزم تأمین روشنایی بهتر و بیشتر فضاهای شهری است . نورپردازی شب در مراکز تجاری ، چه از نظر زیبایی و چه از نظر تأمین ایمنی در فضای باز ، باید به دقت بررسی شود . برای ایجاد مجموعه ای پویا و ایمن نیاز است که مراکز خرید در کلیه ساعات شبانه روز فعالیت داشته باشد ؛ بنابراین در مراکزی که در ساعات شب نیز کار می کنند ، مقدار زیادی از خرید ، شبانه انجام می شود . در بعضی از نقاط مانند محل های عبور خودرو ، پارکینگ ها ، محل های حمل و نقل عمومی و محل های سرپوشیده اطراف مراکز خرید ، نورپردازی نقش عملکردی و ایمنی دارد . منظره شبانه مراکز خرید نباید یک حجم تیره به نظر بیاید و نورپردازی درآن باید دید زیبایی را از خیابان های اطراف و پارکینگ ها ایجاد کند .
در مراکز خرید که با محوطه نیز در ارتباط اند ، ویترین ها می بایست روشن ترین و درخشنده ترین قسمت ها باشند . برای محوطه های پیاده رو ، نور خیره کننده به هیچ وجه مناسب نیست ، بلکه در انتخاب نور این نقاط بایستی تنوع ، راحتی ، آرامش و زیبایی را در نظر داشت . برای درخت ها ، مجسمه ها ، فواره ها ، بین گل ها و محل های نشیمن نیز می بایست از نور آرام استفاده کرد . در این موارد می توان از منابع نوری تزیینی پایه کوتاه و یا مخفی در زمین استفاده نمود . طراحی صحیح و متنوع نور به طور کلی به علت ایجاد یک محیط متعالی خرید ، تأثیر زیادی در ازدیاد پتانسیل مرکز خرید دارد . استفاده از چراغ های روشنایی در سطوح عابر پیاده ، در امتداد هر پیاده رو توصیه می گردد ، سیستم های زمان سنج و کاهش نورپردازی ، بعد از ساعات کاری ، به جز نورپردازی هایی که به منظور تأمین ایمنی صورت می گیرد ؛ باید مورد استفاده قرار گیرد .
نورپردازی پارکینگ
در پارکینگ باید حداقل نور لازم برای دید کامل افراد و آسایش آنها فراهم آید . چیدمان چراغ ها باید به گونه ای باشد که از خیرگی چشم جلوگیری کرده و روشنایی آنها به سمت ساختمان ها و زمین های مجاور و یا آسمان نباشد . در نورپردازی پارکینگ های روباز ، به جای آنکه چراغ های اندک با ارتفاع زیاد و شدت نور بالا به کار برده شود ؛ بهتر است تعداد زیادی منبع نوری با شدت نور پایین تر و ارتفاع کمتر ، در کل فضا پراکنده شوند . ارتفاع چراغ های روشنایی در سطح خیابان بهتر است از 435 سانتی متر (14 فوت) بیشتر نبوده و حدوداً 90 سانتی متر(3 فوت) از جدول فاصله داشته باشند . همچنین فاصله چراغ ها از یکدیگر نباید بیش از 153 سانتی متر(50 فوت) باشد .
از لحاظ ارتفاع و کاربرد منابع روشنایی محوطه را به گروه های زیر تقسیم می کنند:
روشنایی با پایه بسیار بلند : این منابع معمولاً بین 18-30 متر ارتفاع داشته و برای مناطق وسیعی مانند زیرزمین های ورزشی ، بزرگراه ها ، فرودگاه ها و غیره کاربرد دارند .
روشنایی با پایه بلند : ارتفاع این دسته حدود 6-15 متر بوده و در مکان هایی مانند میادین بزرگ ، پارکینگ ها ، مکان های باز شهری از قبیل واشدگاه ها ، پارک ها ، محوطه های وسیع و غیره استفاده می گردد .
روشنایی با پایه متوسط : ارتفاع این منابع نوری معمولاً بین 3-5 متر بوده و می توان برای گذرهای سواره و پیاده در نقاط تأکیدی مکان هایی با نمایش عنصر خاص ، معابر کم عرض ، محل های نشستن ، داخل پارک ها و غیره استفاده نمود .
روشنایی با پایه کوتاه : این منابع ارتفاعی حدود 8/0- 3 متر داشته و در گذرهای پیاده و فضاهای سبز کاربرد دارد .
روشنایی بدون پایه: از این منابع به منظور زیباسازی محیط و عناصر( مانند انواع گیاهان ، تابلو ها و تندیس ها) بدون رؤیت منبع روشنایی ، استفاده می شود (زنگی آبادی،1383، 97- 98) .
نورپردازی در چمن با استفاده از نور مخفی به منظور زیباسازی محیط و نور تزیینی برای روشنایی دکوراتیو عناصر موجود در چمن مانند انواع درختان صورت می گیرد ؛ که در هر صورت باید سعی شود تا حد ممکن از منابع روشنایی کوچک و نامحسوس استفاده نمود . تا علاوه بر زیبایی بیشتر ، از آسیب های محیطی نیز در امان باشند (زنگی آبادی، 1383، 109) .