فرم شناسی

فرم شناسی
به نقل از کالاتراوا ، هندسه ، شالوده و مبنای ادراک معماری است که ایده شکل دهنده در طراحی بوده و مانند سازه دارای اهمیت می باشند . همچنین در تعیین پلان و شکل سه بعدی بنا مورد استفاده قرار می گیرد عناصر اصلی و اولیه آن عبارتند از نقطه ، خط ، سطح و حجم (سیدصدر، 1384، 77). یکی از مفاهیم هندسه ، تمرکز روی اندازه ، موقعیت ، شکل ، فرم و تناسب است که می تواند در دامنه وسیعی از سطوح فرم یا فضا به کار رود . استفاده از شکل های هندسی ساده ،  فرم های متغیر و پیچیده هندسه را در بر می گیرد (سیدصدر، 1384: 24) . اصیل ترین استفاده از هندسه در شکل گیری ایده ، ترکیب شکل های پایه هندسی به عنوان فرم یا فضا در تعیین ترکیب کلی ساختمان می باشد . بنابراین یک ساختمان ممکن است به صورت دایره ، مربع ، مستطیل ، مثلث ، هشت ضلعی یا هر شکل هندسی قابل تعریف دیگری باشد . با این وجود شکل هندسی تمام ساختمان را در نمی گیرد ؛ اما لازم است که شکل پایه ، برجسته و محسوس باشد . هر چند که معماری یک ساختمان می تواند از یک شکل هندسی توسعه یابد ؛ اما با شکل های پایه می توانند در به وجود آوردن بنا با یکدیگر ترکیب شوند ؛ به شرطی که اصالت هر کدام از شکل های ترکیبی ،  محسوس و مشخص باشد( سیدصدر، 1384: 32 ، 31) . الگوهای سازماندهی به عنوان ایده های شکل دهنده طراحی ، حالت نسبی فضاها را توصیف می کند الگوها ذاتاً دارای فضاسازی و سازماندهی گروه های فرم و فضا هستند . برخی از این الگوهای پایه عبارتند از سازماندهی مرکزی   (کره ای) ، خطی ،‌ سطحی و مجموعه ای (شبکه ای)‌(سید صدر، 1384، 35) .
خلق فرم های فیزیکی احتیاج به تصورات ذهنی و فرم های اولیه دارد. همان طور که هر زبان از کلماتی تشکیل شده است؛‌ زبان فرم ها نیز از نقوش و فرم های اولیه به وجود آمده است. وظیفه معمار این است که به مدل ذهنی که بر اساس عملکرد به وجود آمده ، فرم بدهد . فرآیند طراحی همواره شامل فرم یابی نیز می باشد . این فرم یابی تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند فیزیک ساختمان ، نوع کاربری ، آب و هوا ، محیط سازه و سبک است (گروتر، 1386، 327) . درمراکز تجاری که    می توانند تلفیقی از فضاهای تجاری – فرهنگی و تفریحی باشد ؛ ترکیبی (از فرم های پایه در نظر گرفته می شود .
4–7-2-1-انواع فرم پایه و خواص آن
فرم دایره
فرم دایره از همه طرف ارزشی همگن دارد . این بدان معنی است که دایره جهت نمی شناسد و به همین دلیل ترکیب آن با فرم های دیگر از ساده ترین نوع می باشد . دایره و مربع فرم های اولیه ای هستند که به عنوان مظاهر کمال و سادگی دیده می شوند . فرم دایره نه آغاز دارد و نه پایان ،   نقطه ای که روی محیط دایره باشد با فاصله ای ثابت از مرکز بوده که دقیقاً  قابل تعیین ولی غیر مریی است ( گرونر، 1386، 307) .
فرم بیضی
فرم بیضی را می توان نوع خاصی از دایره دانست . به عبارت دیگر بیضی تصویر دایره ای است بر روی یک صفحه که با صفحه دایره موازی نباشد . در مقابل با دایره ، بیضی دارای دو جهت است که از آن دو ، یکی غالب است ( گرونر، 1386، 314) .
فرم کره
کره همان فضای دایره ای است و در واقع دایره ، تصویر کره بر روی یک سطح صاف است . حداکثر تقارن ، کامل ترین نوع نظم و بیشترین تنوع در یک کره جمع شده اند . اگر چه فرم کره به صورت کره کامل خیلی به ندرت به عنوان عنصر فرم پردازی معماری به کار رفته می شود ؛ اما استفاده قسمتی از کره در معماری کاملاً معمول است (گرونر، 1386: 217، 319) .
فرم مربع
مربع نیز مثل دایره همیشه دارای ارزش نمادین بوده است . برخلاف دایره ، مربع دارای دو جهت با دو محور تقارن می باشد ؛ اما هیچ کدام از این جهات غلبه ای بر دیگری ندارند . در این فرم نقطه آغاز و پایان وجود دارد و این نقطه می تواند بر هر کدام از چهارگوشه موجود منطبق باشد . این چهارگوشه به عنوان نقاطی که در آنها دو ضلع با یکدیگر تلاقی می کنند یا به عنوان نقاطی که در آن ها جهت تغییر می کند ؛ همیشه شرایط خاصی را به وجود می آورند . فرم مربع از فرم های متداول تری در معماری است (گروتر، 1386؛ 321) .
فرم مستطیل
این فرم در بسیاری از خصایص کاملا نظیر مربع است ؛ اما در چند مورد اساسی نیز با آن اختلاف دارد . در این جا بر خلاف مربع ، تنها اضلاع روبرو مساوی هستند . به این ترتیب مستطیل دارای درازاو پهنا است و دو جهت اصلی آن با یکدیگر هم ارزش نیستند . مستطیل مورد استفاده ترین فرم در معماری است (گروتر، 1386؛ 322) .
دانلود متن کامل پایان نامه مقطع ارشد معماری : طراحی مجتمع تجاری–تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی با تاکید بر سازواره های طبیعی
فرم مثلث و هرم
ادراک بصری مثلث ، بستگی زیادی به استخوان بندی ساختار آن دارد ؛ در حالی که در دایره و مربع نسبت بین طول و عرض و در نتیجه فرم ، همیشه ثابت است . ولی در مثلث ، نسبت بین اضلاع و زوایا ثابت نبوده و در نتیجه فرم نیز متغیر می باشد . تنها دو چیز بین دو مثلث مختلف کاملا مشترک است ، یکی تعداد اضلاع و دیگری مجموع زوایای مثلث .بین تمام فرم های باقاعده که تاکنون مطرح گردید ؛ مثلث بی قاعده ترین آنهاست . به همین دلیل ساختار در ادراک آن اهمیت بسیار دارد . هرم نیز به عنوان یک شکل حجیم از نظر ادراک بصری ، یکی از فرم های اصلی به شمار می رود (گروتر، 1386؛ 324) .