بنا به گفتۀ شهرستانی، علت تسمیۀ اهل حدیث به این نام این بود که آنان کوشش خود را بر تحصیل و نقل حدیث و حکم بر طبق آن مقصود می‌داشتند. اینان برای یافتن احکام شرع ابتدا به قرآن رجوع میکردند و در صورتی که حکم مسأله را نمی‌یافتند به احادیث پیامبر صلی الله علیه و اله مراجعه میکردند، اگر احادیث متعارض بود و دلیلی بر ترجیح هیچکدام نمی‌یافتند به اقوال و فتاوی صحابه رجوع میکردند. این گروه حتی خبر ضعیف و مرسل را بر قیاس ترجیح می‌دادند.
برخلاف این گروه، اهل رأی چنانچه حکم مسأله ای را در قرآن پیدا نمی‌کردند و سنت قطعی نیز بر آن دلالتی نداشت، به احادیث چندان اعتماد نمی‌کردند و بر مبنای مشابهت (رأی و قیاس)، فتوا می‌دادند. اینان معتقد بودند فقیهی که در مقررات اسلامی‌ممارست دارد می‌تواند حکم مسائل را از روی مشابهت ها به دست آورد.
2-2-8-2- امتیازات دورۀ هشتم
مهمترین امتیازات این دوره عبارت است از:1- شکست شدید نهضت اخباریان در اثر قیام اصولیین به رهبری وحید بهبهانی بر ضد ایشان.
2- خروج تدریجی مسائلی از علم اصول که اهل سنت در علم اصول داخل کرده بودند و در استنباط شیعه تأثیری نداشت، مانند قیاس اصولی، استحسان، مسائل مرسله، سد و فتح ذرائع و احیاناً استقرار.
3- دخول تدریجی مسائلی در علم اصول که مورد اختلاف اصولیان و اخباریان قرار گرفت، از قبیل حجیت قطع حاصل از مقدمات عقلیه، تقدم دلیل عقلی قطعی بر دلیل نقلی، حجیت ظهور کتاب، جریان اصل برائت در شبهات حکمیۀ تحریمیه. پیش از این به تعدادی از این مسائل اشاره شد و بعد از این در معرفی شیخ انصاری توضیحات بیشتری در این باره داده خواهد شد.
2-2-8-3- فقهای دورۀ هشتم
پس از پیدایش اخباریان و رکودی که در پیشرفت علم اصول فقه پدید آمد، گروهی از بزرگان و فقها به رهبری وحید بهبهانی در برابر این نهضت قد برافراشتند و با تلاش مستمر خود از نو به این علم رونق بخشیدند و آن را به کمال لایق خود رساندند.اینک به طور مختصر به معرفی تعدادی از فقهای این دوره می‌پردازیم:
وحید بهبانی (1205ه.ق): محمد باقر بن محمد اکمل معروف به آقای بهبهانی و وحید بهبهانی و استاد اکبر از شاگردان سید صدرالدین قمی، شارح وافیه و آقا جمال خوانساری و از بزرگان و مجددان شیعه در اواخر قرن دوازدهم و اوائل قرن سیزدهم است. وی سر سلسلۀ فقهایی است که با طرح مباحث دقیق اصولی در برابر اخباریان مقاومت کردند و از نو باب تفکر و اندیشه را برای فقهای شیعه گشود.
از جمله آثار وی عبارتند از: الاجتهاد و الاخبار در رد اخباری، ابطال القیاس، الفوائد الحائریه، اثبات التحسین و التقبیح العقلیین، مصابیح الظلام، اصاله الصحه فی المعاملات و عدمها.
سید محمد مهدی طباطبائی، بحرالعلوم (1212ه.ق): وی فرزند سید مرتضی از شاگردان برجستۀ وحید بهبهانی و از بزرگان علمای امامیه است و در بین علما مقامی‌والا دارد.
از جمله آثار وی عبارتند از: المصابیح، اجتماع الامر و النهی و اصاله البراء ه.
شیخ جعفر کاشف الغطاء(1227ه.ق): وی فرزند شیخ خضر حلی جناحی، معروف به شیخ اکبر از اکابر علمای امامیه و از شاگردان برجستۀ وحید بهبهانی و سید مهدی بحرالعلوم است.
آثار وی عبارتند از:کشف الغطاء، اثبات الفرقه الناجیه من بین الفرق الاسلامیه، بغیه الطالب، الحق المبین فی تصویب المجتهدین.
سید علی طباطبائی، صاحب ریاض (1231 ه.ق): وی فرزند سید ابوالمعالی از بزرگان امامیه در قرن سیزدهم و فقهای بنام شیعه و خواهرزاده، داماد و از شاگردان وحید بهبهانی است.
شریف العلماء (1245ه.ق): محمد بن حسنعلی آملی مازندرانی، ملقب به شریف الدین و مشهور به شریف العلماء از اعاظم فقها و اصولیین اواسط قرن سیزدهم است.
از آثار اوست: مستند الشیعه فی الاحکام الشریعه، معراج السعاده در اخلاق، عوائد الایام من قواعد الفقهاء الاعلام.
شیخ محمد تقی (1248ه.ق): وی صاحب هدایه المسترشدین و از شاگردان سید بحرالعلوم، سید علی صاحب ریاض، سید محسن کاظمی‌و شیخ جعفر کاشف الغطاء (پدر زن خود) است.آثار وی عبارتند از:حاشیه بر معالم، شرح الاسماء الحسنی و حجیه المظنه.
شیخ محمدحسین اصفهانی(1260یا1254ه.ق): وی صاحب فصول و فرزند عبدالرحیم و برادر شیخ محمد تقی، صاحب هدایه المسترشدین از دانشمندان صاحب نام شیعه است. از وی علاوه بر کتاب الفصول فی علم الاصول آثار دیگری نیز باقی مانده است.