ج ـ در مفروض سؤال، جایز نیست، مگر آنکه حفظ مال غیر، از تلف شدن و نقصان قیمت، منوط به تصرّف و متوقف بر آن باشد که در این صورت، با شرط ضمان و قدرت طرف بر اداى مال الخساره، و توان اخذ از او، با اجازه قاضى مانعى ندارد. به هرحال مسئله ضرورت است و «الضرورات تتقدّر بقدرها»، و رعایت احتیاط مال غیر و حقّ الناس، امرى مطلوب و در برخى از موارد، واجب است. 16/7/73
(س 102) چند خانه و باغ مخروبه از سالیان دور کنار روستاى ما وجود دارد، آیا مى توانیم در آنها تصرّف نموده و آباد کنیم؟
ج ـ خرابه هاى بى صاحبى که در مجاورت آبادى وجود دارد، گرفتن آنها بدون اجازه مجتهد، <a href="http://akschin.ir/8630-2/" title="غصب“>غصب است. 10/4/75
(س 103) اگر گاوى از ملک دیگران تغذیه کند و مالک راضى نباشد آیا شیر و ماست حاصل از آن تغذیه، حلال است یا حرام؟
ج ـ گوشت و شیر، متعلّق به صاحب گاو است; لیکن صاحب گاو در برابر علوفه و آذوقه اى که گاو از بین برده، مدیون است و حقّ الناس به گردن اوست. 20/2/75
باب دوم: وجوب برگرداندن مال غصبى
(س 104) اگر فردى (یعنى مرد) قبل از رسیدن به سنّ تکلیف چیزى را غصب کند و حالا بعد از رسیدن به سن تکلیف، آن شىء غصبى موجود باشد، تکلیف چیست؟
ج ـ در صورتى که دسترسى به مالک آن داشته باشد، باید به او برگردانده شود و در صورتى که مالک از دنیا رفته باشد، باید به ورثه او پرداخت شود، و در صورتى که دسترسى به مالک و یا ورثه او نباشد، مجازید از طرف مالک به فقیرى که خود مى شناسید صدقه بدهید. 13/11/80
(س 105) فردى در شرکت ها و ارگان هاى مختلف مشغول به کار بوده و متأسفانه طى این سال ها وسایل و اثاثیه هاى مختلفى را از محل کار خود سرقت کرده، حالا وسایل متعددى از اموال مذکور در خانه اش موجود مى باشد و بعضى از آنها هم معلوم نیست که از اموال کدام شرکت یا ارگان است. وظیفه او در قبال اثاثیه هاى مسروقه چیست؟ اگر خود به وظیفه شرعى خود عمل نکرد، وظیفه ورّاث او چیست؟
ج ـ آنچه که صاحبان آنها معلوم مى باشد، باید حتماً به آن مراکز برگردانده شود و تصرّف در آنها هم حرام است، و آنچه که صاحبانش نامعلوم است و منحصر در جاهایى که بتوان صاحبانش را راضى کرد نمى باشد، باید عین مال یا قیمت فعلى آن، و در صورت تلف شدن، قیمت زمان تلف را براى صاحبانش صدقه دهد، مگر آنکه از مال التجاره باشد که باید بالاترین قیمت آن اجناس را از زمانى که نزد او بوده تا به حال، صدقه بدهد، و تا قبل از تعیین تکلیف اموال، به ردّ کردن و یا تحصیل رضایت صاحبان و یا صدقه دادن، تصرف در آنها حرام مى باشد; و ناگفته نماند که در مواردى که عین آنها موجود است و بناست صدقه داده شود، رعایت اصلحیت و انفعیت به حال فقرا در صدقه به عین یا به قیمت، مطلوب و مرغوب است. 8/2/78
(س 106) در جوانى بدون اجازه پدرم، چیزى از مال او مى فروختم و بدون اینکه بفهمد، پولش را براى خودم بر مى داشتم و اکنون متوجّه خطاى خود شده ام. تکلیف من چیست؟
ج ـ احتیاطاً مقدارى برایش صدقه بدهید که ثواب صدقه را پدر ببرد و صدقه را به خانواده هاى مستمند اقوام و اقارب بدهید و چه نیکو، بلکه لازم است که آن مقدار از پولى که یقینى است تخلّف شده، به ورثه پدر بدهید. 12/9/79
(س 107) اگر از نوجوانى که به سنّ تکلیف نرسیده، خطایى سر زده باشد و مثلا از مغازه اى یا جایى دیگر، چیزى را برداشته باشد و به صاحب آن نرسانده باشد و صاحب آن را بشناسد و در موردى دیگر آن را نشناسد، چه کار باید بکند. همچنین مثلا 25 سال پیش، ارزش آن دو ریال بوده است. الآن چه مقدار باید به جاى آن بپردازم؟
ج ـ به قدر قدرت خرید همان دو ریال در آن سال بدهکارید و صاحبش اگر شناخته شده است، باید ولو هم نفهمد، به او برگردانید، وگرنه براى صاحبش باید صدقه داد. 5/7/77
(س 108) اگر کسى چوبى را غصب کند و با آن در یا دیوار بسازد و یا در بدنه کشتى به کار برد و مالک، همان چوب را طلب کند، چه باید کرد؟
ج ـ همان عین را رد کند، اگر چه موجب ضرر کلّى بر غاصب شود.
(س 109) شخصى حدود هفتاد سال قبل در یک سرقت شرکت مى کند و حدود شصت تومان سهم وى مى شود، حال فرزند ذکور آن مرحوم قصد دارد پدر خود را برىءالذمّه نماید، چگونه باید عمل کند؟ قابل توجه اینکه فرزند او مبلغ دو هزار و چهارصد تومان به نام ردّ مظالم به همین منظور پرداخت کرده است.
ج ـ در صورتى که صاحب مال را مى شناسید، باید مال را با قیمت فعلى آن به او یا وارثش بپردازید; وگرنه به مقدار قیمت روز، براى صاحب مال صدقه بدهید، و ناگفته نماند که شما قیمت آنچه را سهم او شده باید بپردازید. 13/9/72
(س 110) شخصى انگشترى را که غصبى بوده است به کسى هدیه داده است. مدتهاست که آن انگشتر دایماً در دست شخص اهدا شده مى باشد. اکنون اهداکننده از این کارش پشیمان شده و قدرت در آوردن انگشتر از دست او را ندارد. اگر صاحب انگشتر را بشناسد، آیا لازم است که پول را به خود او بدهد؟ مثلاً اگر از لحاظ اجتماعى و ترس از آبرو نتواند این کار را بکند، آیا مى تواند پولش را به فقیر برساند؟
ج ـ چون مالک انگشتر معلوم است، باید به خود او برگردانده شود یا رضایتش جلب شود. 2/9/75
(س 111) شخصى به کسى وکالت داده که اموال او را بفروشد و برایش بفرستد. وکیل، اموال را فروخته و در پول او تصرّف عدوانى کرده است. در موقع مصرف، دینار عراقى صد تومان بوده، ولى اکنون دینار عراقى پنج ریال ارزش دارد، این تصرّف عدوانى چه حکمى دارد؟
ج ـ ذمّه او به قدرت خرید پول در زمان فروش، که تقریباً در مفروض سؤال، همان یکصد تومان مى باشد، مشغول است. 28/2/76