ـ ارتباطات (هم‌زمان و ناهم‌زمان)؛
ـ تعاملات (به صورت گسترش فوق‌العاده نظام اجتماعی و شبکه‌های واقعی که در نتیجه فاقد مرکزیت و امکان کنترل است.)
اطلاعات را به گونه‌های مختلف معنا کرده‌اند. منظور از اطلاعات در اینجا، معنایی است که جان‌فیدربیان می‌کند و بسیاری هم تعریفی مشابه همین دارند. وی اطلاعات را بخشی از سرجمع ذخیره دانش بشری، و به عبارتی سامان‌بخشی داده‌ها می‌داند. اینترنت ابزار بسیار قدرتمندی برای تولید، سامان‌دهی، ارائه و روزآمدسازی اطلاعات است. یکی از ویژگی‌های عصر حاضر تولید حجم عظیمی از اطلاعات است. آمار چند سال پیش نشان می‌دهد که روزانه 6 تا 7 هزار مقاله علمی در آمریکا چاپ می‌شده و اطلاعات موجود در جهان در هر پنج سال و نیم دو برابر افزایش می‌یابد. بی‌تردید اینترنت، سهم قابل توجهی در این زمینه داشته است. بنابر آمارهای متعدد روزانه ده‌ها میلیون صفحه به اطلاعات اینترنت اضافه می‌شود. تولید و عرضه انبوه اطلاعات به قدری فراوان شده است که بنابر عقیده برخی، در جوامع اطلاعاتی پیشرفته پدیده‌ای به نام اضافه‌بار اطلاعاتیبه وجود آمده است که به علت حجم عظیم اطلاعات، استفاده مؤثر از آن ممکن نیست.
منابع موجود در اینترنت به اندازه‌ای است که شاید بتوان گفت درباره هر چیزی که تصور کنید می‌توان اطلاعاتی را در اینترت به‌دست آورد و در آن میان برخی اطلاعات بسیارجدید و روزآمد هستند. بسیاری از آنان هم رایگان‌اند. برای نمونه در پایگاه findarticles.com متن کامل هزاران مقاله از بیش از 700 نشریه معتبر بین‌المللی قابل جستجو و در دسترس است. بسیاری از آنچه در اینترنت در دسترس است، در فضاهای دیگر یا امکان دستیابی بدانها نیست یا بسیار مشکل است.
اما درباره کارکرد دوم یعنی ارتباط و ارتباطات، تعریف دکتر محسنیان‌راد برای ارتباط چنین است: «ارتباط عبارت است از فراگرد انتقال پیام از سوی فرستنده برای گیرنده، مشروط بر آنکه در گیرنده پیام متشابه معنا با معنای مورد نظر فرستنده پیام ایجاد شود.»
دانشمندان ارتباطات، مدل‌های ارتباطی گوناگونی ارائه کرده‌اند، که ما مدل گونه هارولد لاسول را در گفتار اول این فصل ذکر کردیم. یعنی: چه کسی؟ چه می‌گوید؟ در چه کانالی؟ به چه کسی؟ با چه تأثیری؟
به این ترتیب، لاسول در مدل گونه خود فرستنده یا منبع، پیام، کانال، گیرنده و تأثیر را مطرح کرده است. به عبارت دیگر، این مدل، که قابل اعمال بر پدیده‌های ارتباطی به طور کلی است، بستر مطالعه ارتباط جمعی را به پنج قسمت تقسیم می‌کند: فرستنده، محتوای پیام، گیرنده، وسیله ارتباطی، و نتایج پیام.
افزون بر امکان هم‌زمان بودن و ناهم‌زمان بودن ارتباطات مبتنی بر اینترنت، ویژگی بارز اینترنت در بعد ارتباطات، جهت ارتباط است. برخلاف تلوزیون، رادیو، کتاب و روزنامه که عمدتاً جهت ارتباط در آنها یک سویه است، در اینترنت این جهت دوسویه است و هرفرد و کاربر هم می‌تواند فرستنده پیام باشد و هم گیرنده آن؛ به بیان دیگر، اینترنت قادر است هر فرد را به یک رسانه تبدیل کند.به علاوه اینترنت، شامل دیگر وسائل ارتباطی نیز هست. اغلب روزنامه‌ها، نشریه‌ها و بسیاری از کتابها، کانال‌های ماهواره‌ای، شبکه‌های تلوزیونی و … از طریق وب قابل دسترسی‌اند.
ویژگی سوم اینترنت، بعد تعاملی آن است. تامپسون سه نوع تعامل را برشمرده است. که عبارتند از: تعامل چهره به چهره، تعامل رسانه‌ای و شبه تعامل رسانه‌ای. اینترنت همه این سه موقعیت تعاملی را پدید آورده و ویژگی‌های سازمانی و تعاملی آن را تغییر داده است.
اغلب مطالعات انجام شده، اینترنت را وسیله‌ای از وسایل ارتباط جمعی خوانده‌اند اما با توجه به گستردگی اطلاعات، ارتباطات و تعامل‌های اینترنتی، خاصه با نگاهی به آینده، می‌توان آن را نظامی ارتباطی نیز تلقی کرد.
به باور دکتر حلمی حضر ساری، هر وسیله ارتباطی، پیش از استقرار در جامعه و دست یافتن به مقبولیت و مشروعیت وجودی، چهار مرحله را پشت سر می‌نهد. در مرحله نخست، توجه و اهتمام جامعه را، گاه شاید به منزله یک سرگرمی، به خود جلب می‌کند؛ در مرحله دوم، نگاه جامعه به آن ریشه‌دار شده، با برخی از انتقادها و جستارها درباره پیامدها و تأثیرهایش در جامعه روبرو می‌شود؛ در مرحله سوم، وسیله، به سبب پیشرفت فنی و آشنایی ژرفتر جامعه با آن، انتقادها را پشت سر می‌نهد. این مرحله را می‌توان آغاز اذعان به مشروعیت وسیله دانست؛ سرانجام در مرحله چهارم، دست کم شمار فراوانی از مردم وسیله را پذیرفته، پیوسته در زندگی با آن سروکار دارند؛ چنانکه وسیله در روح جامعه حلول کرده، بخشی از فرهنگ عامه می‌شود که مردم چاره‌ای جز استفاده از آن ندارند؛ چه بسا به عنصری اساسی درجامعه تبدیل شود و با نبود آن، فرهنگ معنا نداشته باشد.
نگاهی به کاربردهای فردی، نهادی و زیرساختاری اینترنت در جوامع گوناگون، خاصه جوامع توسعه‌یافته و درحال توسعه و حتی بسیاری از جوامع توسعه نیافته، گویای این است که اینترنت در اغلب آنها در شرف و یا در درون مرحله چهارم بوده، این روند به سرعت در حال گسترش است. این اوصاف، میل به باور این مسأله را افزایش می‌دهد که ارتباط اینترنتی را نظام ارتباطی جدیدی ـ دست‌کم در آینده ـ قلمداد کنیم.
به هر روی، این کارکردها موجب شده که جامعه امروزین ـ به تعبیر کاستلز ـ هر چه بیشتر شبکه‌ای شود و مورد نیاز بخش عظیمی از انسانها باشد. از این‌روی، امروزه کمت
ر جایی از جهان را می‌توان یافت که اینترنت بدان‌جا راه نیافته باشد.
آنچه در بیان کارکردهای اینترنت گفته شد، با نگاهی کلی به این وسیله ارتباطی بود. اما اگر بخواهیم کارکردهای آن را در زمینه‌های گوناگون به تفصیل بررسی کنیم، از چهارچوب این مطلب فراتر است. در اینجا تنها به عناوین کلی خدمات کارکردهای اینترنت می‌پردازیم:
1.پست الکترونیک (ارسال و دریافت پیام‌ها و نامه‌ها)؛ 2.سرویس دسترسی به اطلاعات (بانک‌های اطلاعاتی)؛ 3.سرویس گروههای تخصصی (عضویت در گروههای خاص)؛ 4.دسترسی به کامپیوتر از راه دور؛ 5.سرویس خبری (مجلات و روزنامه‌ها)؛ 6.تماس با استادان و مشاوران؛ 7.ثبت نام از راه دور؛ 8.آموزش از راه دور؛ 9.انتقال پرونده‌ها؛ 10.تله‌کنفرانس؛ 11.بانکداری الکترونیکی؛ 12.دیدن فیلم وعکس؛ 13.آموزش و پژوهش؛ 14.اشتغال؛ 15.تفریح؛ 16.تبلیغ؛ 17.کار در خانه؛ 18.اطلاع رسانی.
2ـ6. آثار اینترنت
در لابلای مطالب گذشته اشاره کردیم که اینترنت خود به تنهایی یک نظام ارتباطی است؛ به تعبیر دیگر، اینترنت نخستین رسانه «چند به چند»است که از تلفیق رسانه‌های مختلف (رادیو ،تلوزیون، تلفن و…) ساخته شده است. این رسانه، در قیاس با سایر رسانه‌ها، از انعطاف‌پذیری بسیار بالایی برخوردار است، به نحوی که کاربران آن می‌توانند به طور هم‌زمان، ضمن دریافت محتوا به عنوان مخاطب در جایگاه فرستنده نیز نشسته محتوای تولیدی خویش را ارسال کنند.
تعدد کارکردها و پیچیدگی این وسیله ارتباطی، باعث شکل‌گیری دیدگاههای متفاوت و بعضاً متضاد در باب آثار مثبت و منفی آن شده است مک فادین دریک تقسیم بندی کلی، دیدگاههای موجود در این‌باره را به دو دسته «دیدگاه آرمان شهری» (خوش بینانه) و «دیدگاه ناآرمان‌شهری»(بدبینانه) تقسیم می‌کند. از نظر او، دیدگاه آرمان شهری، اینترنت را وسیله‌ای ارتباطی می‌داند که با اعطای توانایی رهاشدگی به کاربران، نقش به سزایی در پیدایش اشکال جدید دموکراسی در فضای مجازی ایفا می‌کند. در مقابل، دیدگاه ناآرمان‌شهری، اینترنت را گسترش‌دهنده سلسله مراتب بی‌عدالتی و نابرابری اقتصادی، اجتماعی و تقویت کننده ارزش‌های فرهنگ غربی ـ آمریکایی می‌داند. این دیدگاه، قائل به تسلط فرهنگ سرمایه‌داری و پول محور بر اینترنت می‌باشد.
در بررسی آثار اینترنت، می‌توان دو رویکرد کلان را از یکدیگر متمایز ساخت. رویکرد نخست، ایده تأثیر اینترنت را بی‌پایه و اساس دانسته و بر آنست که این ایده با جداسازی تکنولوژی از واقعیت اجتماعی تولیدگر آن، برای آن هویت استقلالی قائل شده و فناوری را به خودی خود عامل تغییرات اجتماعی در نظر می‌گیرد. مک کنا و برق معتقدند: اینترنت به خودی خود علت اصلی هیچ چیزنیست و محققان باید با فراگذاشتن از این مفهوم، به تحلیل دقیق چگونگی تفاوت هویت اجتماعی، تعامل اجتماعی و روابط موجود در اینترنت و زندگی واقعی کاربران بپردازند. هوادارن این رویکرد در زمره اصحاب نظریه «استفاده خشنودی» جای می‌گیرند. این عده، در عوض پرسش از نوع و چگونگی آثار اینترنت (و سایر فناوری‌های ارتباطی) بر کنش‌گران اجتماعی، از نحوه استفاده کنش‌گران اجتماعی از اینترنت سئوال می‌کنند. به اعتقاد آنان، اینترنت یک مصنوع‌ِاجتماعی است و معنای یک مصنوع، از طریق کاربرد اجتماعی سازمان‌دهی شده آن ایجاد و به مرور تثبیت می‌شود. بنابراین، افراد معنای اینترنت و ویژگی‌های آن را براساس فرایندهای اجتماعی (تجارب مشترک به دست‌آمده طی استفاده از اینترنت، ایجاد انتظارات و تعریف راه درست و مطلوب استفاده از آن) ادراک کرده و این ادراک به نوبه خود بر میزان و چگونگی استفاده آنان از اینترنت و نیز چگونگی تأثیر پذیری از آن مؤثر است.