مدیریت کیفیت فراگیر در آموزش عالی، مدیریت کیفیت فراگیر در آموزش عالی

– مساعدت و مشورت مستقیم
– استخدام و آموزش
یادگیری اکتشافی و انتفاعی
کاربرد دانش خارجی به منظور انجام فعالیت ها :
– معرفی محصولات جدید به بازار
-کاهش هزینه ها
یادگیری انتفاعی
منبع : بیشاپ و همکاران ( 2011)
براساس مطالب ذکر شده در این قسمت می توان دریافت که دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی برای پیشرفت در عرصه های مختلف علمی به قابلیت جذب دانش متکی بوده و مجهز شدن دانشگاه ها به این قابلیت ارزشمند می تواند نتایج و پیامدهای مفیدی را برای آنها به بار آورد .
قسمت سوم : بهبود کیفیت علمی
2-15 مفهوم کیفیت
در لغتنامه دهخدا واژه کیفیت به معنای « چگونگی و حالت و وضعی که حاصل آید در چیزی » تعریف شده است . در لغتنامه معین کیفیت « چگونگی » معنا شده است که در مقابل کمیت به معنای چندی و مقدار آورده شده است و در لغتنامه روبرت ، کیفیت (Qualite) از ریشه Qualitat یا Qualitas از ریشه لاتین برمبنای ریشه یونانی Poiotes از ریشه Poios به معنای یکی از مقوله های اصلی هستی ( Etre ) که همانا نحوه بودن است ، معنا شده است (یمنی ، 1384).
کیفیت همانند زیبایی و خوبی واژه ای است که با ذهنیت سروکار دارد . بنابراین معنی آن با توجه ذهنیت افراد مختلف تغییر می کند ، بدین سان هر فرد ممکن است در چارچوب ارزش های مورد نظر خود کیفیت را تعریف کرده و درباره آن به گونه ای خاص قضاوت کند (بازرگان ، 1389) .
کیفیت از جمله مفاهیمی است که در 50 سال اخیر در فعالیت های صنعتی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است . کاربرد این مفهوم در بخش صنعت و بازرگانی باعث آن شده که مفهوم ” کیفیت جامع ” و “مدیریت جامع ” بوجود آید و به طور گسترده ای مورد استفاده قرار گیرد . در سال های اخیر کاربرد مفاهیم یاد شده در دانشگاه ها مورد استقبال قرار گرفته است . در برخی دانشگاه ها از این کاربرد تحت عنوان بهبود مستمر یاد می شود (فرقانی ، 1376 ).
از نظر دمینگ و فیگن بام ، کیفیت مفهوم وسیعی دارد که تمام بخش های مختلف سازمان نسبت به آن متعهد هستند و هدف آن افزایش و ارتقاء کارایی کل سازمان است ، به طوری که مانع پدید آمدن عوامل مخل کیفیت شود و هدف نهایی آن مطابقت کامل با مشخصات و خصوصیات مورد نیاز مشتری با حداقل هزینه برای سازمان است که به افزایش قابلیت رقابت منجر می شود . کیفیت در آموزش به آن دسته از ویژگی های عناصر آموزش اطلاق می شود که با حداکثر استفاده سیستماتیک از استعدادها و توانایی های آن عناصر می توان نیازها و انتظارات فراگیران را برآورده و رضایت آنان را جلب کرد (هویدا و زارع ، 1384) .
در تعریفی که از طرف سازمان جهانی استاندارد ارائه شده است و بر نظر مصرف کننده نیز تأکید دارد ، کیفیت عبارت است از مجموع ویژگی ها و خصوصیات یک فرآورده یا خدمت که نمایانگر توانایی آن در برآوردن خواسته های بیان شده است . از نظر یونسکو ، تعریف کیفیت در آموزش عالی ، مفهومی چند بعدی است که به میزان زیاد به وضعیت محیطی (زمینه) نظام دانشگاهی ، مأموریت یا شرایط و استانداردهای رشته دانشگاهی بستگی دارد . براین اساس نمی توان گفت که کیفیت ، از یک نظریه عمومی یا یک الگوی کلی به دست می آید (بازرگان ، 1389) .
2-16 کیفیت در آموزش عالی
امروزه ، موضوع کیفیت در دانشگاه ها یکی از اساسی ترین مباحث در حوزه آموزش عالی به حساب می آید . در سالهای اخیر ، سازمان ها و انجمن های جهانی هر کدام به موضوع کیفیت آموزش عالی و ارزیابی آن توجه اساسی داشته اند . بر طبق گفته سازمان یونسکو ارزیابی باید فعالیت ها و عملکردها از جمله برنامه آموزشی ، نحوه ارائه آموزش ، پژوهش ، اساتید ، دانشجویان ، فضای آموزشی ، تأسیسات و تجهیزات و خدمات جانبی دیگر را در برگیرد . از این رو به منظور تحقق اهداف و رسالت های آموزشی ، پژوهشی ، خدماتی و رشد حرفه ای در دانشگاه ها نیازمند یک برنامه و مدیریت کیفی جامع است . بحث جدی در مورد کیفیت در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی از اواسط دهه 1960 یعنی زمانی که تقاضا برای مسئولیت پذیری و پاسخگویی دولتی شدت پیدا کرد ، عمومیت یافت و از ادبیات بسیار غنی و منسجم در جهان برخوردار شد و به دنبال آن نظریه پردازان بسیاری مفهوم کیفیت نظام دانشگاهی را از جنبه های مختلف مورد بحث و بررسی قرار دادند (خراسانی و همکاران ، 1389) .
در سال های اخیر ، دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی محور و منشأ تحول و توسعه در همه کشورها به خصوص در کشورهای در حال توسعه به شمار می روند . بنابراین شناسایی نقاط ضعف و قوت ، تشخیص فرصت ها و تهدیدها و تلاش به منظور رسیدن به وضعیت مطلوب و کسب جایگاه برتر از مهمترین وظایف دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی می باشد . بنابراین دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی باید وضع موجود خود و میزان مطابقت آن با وضع مطلوب که همان اهداف می باشد را شناسایی کرده و به دنبال آن عدم مطابقت ها را تشخیص داده و برای برطرف کردن این شکاف و فاصله به چاره اندیشی بپردازند (رحمانی و فتحی ، 1387)
کیفیت در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی با مسائل و مشکلاتی مواجه است . یکی از این مشکلات در رابطه با اهداف دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی است و مشکل دیگر اینکه دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی براساس رابطه بین آموزش دهندگان و یادگیرندگان و ذینفعان ، فرآیندی پیچیده و چند بعدی است . از این جهت که تعامل ورودی ها و خروجی ها و آنچه که به طور واضح خروجی ها را تعیین می کند ، مشکل است . چالش های موجود و پیش روی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی عاملی اساسی برای توجه به بحث کیفیت در نظام آموزش ع
الی است . در این ارتباط تأمین انتظارات بخش تقاضا و ذینفعان ( دانشجویان ، خانواده ها ، جامعه ، بنگاه های اقتصادی و سازمان های پیرامونی ) و وجود راهبردهای مدون در زمینه های آموزش ، پژوهش ، خدمات تخصصی و توسعه منابع ، فرآیندها و سیتم را ضروری می دانند ( باقری نژاد ، 1389) .
در صورتی که کیفیت دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی مطلوب نباشد ، آینده علمی و فنی کشور اطمینان بخش نخواهد بود . کیفیت پائین آموزشی ، هم چنین به فقر نیروی انسانی متخصص و ماهر می انجامد و در نتیجه اهداف برنامه های رشد و توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور با مشکلات عمده ای مواجه می شود و این امر دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی را زیر سؤال می برد ، چرا که نقش اساسی دانشگاه ها ، همانا در اتخاذ راهبردهای سنجیده جهت توسعه منابع انسانی و تربیت نیروی انسانی متخصص و ماهر جهت رشد و توسعه کشور است (نیستانی ،1389 ) .
2-17 مدیریت کیفیت فراگیر در آموزش عالی
آموزش عالی در بسیاری کشورها ، بویژه جوامع غربی ، به سوی محیطی متمایل شده است که بازار در آن نقش مهمی ایفا می کند . در چنین محیطی ، تأمین خواست مشتری هدف اصلی مؤسسات محسوب می شود . بنابراین ، دانشگاه ها برای بقای خود ، راهی جز افزایش کیفیت و در عین حال کاهش هزینه ها ندارند . از طرف دیگر بنا به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران ، آموزش عالی وارد دوران جدیدی شده است که “رقابت” و “کیفیت” مشخصه های اصلی آن محسوب می شود . بنابراین آموزش عالی زمانی می تواند براساس نیاز ملی و در جهت گسترش فرهنگ و دانش مدیریت نوین استوار باشد که نظام مدیریتی با رویکرد مشتری محور و کیفیت گرا ایجاد شده باشد . ساختار و نظام مدیریت آموزش عالی از این لحاظ مورد توجه نظام مدیریت کیفیت واقع می گردد . مؤسسات آموزش عالی به عنوان پلی میان تولید کنندگان دانش و دانش پژوهان جهت پاسخگویی به تغییرات اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی خود نیازمند تحول جدی هستند (یزد خواستی و رجائی پور، 1388 ).
بر طبق گفته رجائی پور و همکاران (1388) مدیریت کیفیت فراگیر فرآیندی است که
متمرکز بر روی مشتری ها ، کیفیت محور ، متکی بر تیم ها که برای دستیابی به اهداف استراتژیک سازمان از طریق ارتقای مستمر فرآیندها ، توسط مدیریت ارشد سازمان رهبری می شود . ارکان فلسفی مدیریت کیفیت فراگیر عبارتند از : فرآیند گرایی ، مشتری محوری و بهبود مستمر (ص 74) .
مدیریت کیفیت فراگیر در آموزش عالی عبارت است از فرآیند مستمر ایجاد بهبود و تحول در مدیریت آموزشی و نیروی انسانی ، ساختار سازمان ، برنامه ریزی آموزشی و درسی ، روش ها و فنون تدریس ، تجهیزات ، منابع و فضای آموزشی ، شیوه های برگزاری امتحانات ، تشخیص نیازهای جامعه و آموزش عالی در جهت انطباق به نیازها و خواسته های دانشجویان ، اولیاء و جامعه و تحقق کیفی اهداف آموزش عالی با مشارکت تمامی اعضاء سازمان آموزش عالی ( سعیدی پور ، 1384 ) .