میرزای شیرازی بزرگ (1312ه.ق): میرزا محمد حسن حسینی شیرازی از مشهورترین شاگردان شیخ انصاری است. یکی از اقدامات تاریخی میرزا در دوران مرجعیت خود تحریم تنباکو بعد از اعطای امتیاز آن به حکومت بریتانیا بود. متأسفانه اثری مکتوب از میرزا به جا نمانده است ولی شاگردانش دروس استاد را تقریر کرده اند.
میرزا محمد تقی شیرازی (1338ه.ق): میرزا محمد تقی فرزند میرزا محب علی حائری شیرازی و از فقها و مراجع بزرگ شیعه و رهبران انقلاب عراق علیه انگلستان بود. وی بعد از گذراندن مقدمات در شیراز و استفادۀ وافر از فاضل اردکانی به سامرا عزیمت کرد و در درس میرزای بزرگ حاضر شد و از مدرسان بنام آن حوزه گردید و بعد از فوت استادش زعامت حوزه به ایشان منتقل شد.
آثار وی عبارتند از: شرح مکاسب، شرح منظومۀ رضاعیۀ سید صدرالدین عاملی و القصائد الفاخره فی مدح العتره الطاهره.
شیخ محمد حسن کاشف الغطاء: وی یکی از علمای بزرگ شیعه بود که در طول حیات علمی‌خود علاوه بر تحقیقات ارزشمندی در زمینه فقه و اصول و حدیث با تألیف آثار دیگری به شبهات مخالفین شیعه پاسخ داد. تعداد تألیفات او به حدود هشتاد عنوان می‌رسد، مانند: الآیات البینات، اصل الشیعه و اصولها، تحریر المجله، حواشی عین الحیاه در فقه، الدین و الاسلام، السیاسه الحسینیه، المراجعات الریحانیه و المیثاق العربی الوطنی.
2-2-10-1- فقهای معاصر
حاج شیخ عبدالکریم حائری (1355ه.ق): وی یکی از فقهای بزرگ شیعه و مؤسس حوزۀ علمیه قم است.
آثار علمی‌ایشان عبارتند از: درر الفوائد فی الاصول،کتاب الرضاع و کتاب الصلاه.
شیخ محمد حسین اصفهانی (1361ه.ق): وی فرزند شیخ محمد حسن، معروف به کمپانی از علمای بزرگ امامیه در قرن چهاردهم بود و در فقه، اصول و حکمت و کلام تبحر خاصی داشت. شیخ فلسفه را نزد حاج میرزا محمد باقر اصطهباناتی وفقه و اصول را نزد سید محمد فشارکی و آخوند خراسانی و حاج آقا رضا همدانی فرا گرفت و به مقام بالای علمی‌رسید و شاگردان بسیاری تربیت کرد. از جمله آثار وی عبارتند از: الاجاره، الاجتهاد و التقلید و العداله، حاشیه بر مکاسب و حاشیه بر رسائل.
میرزا محمد علی شاه آبادی (حدود 1363ه.ق): وی از علمای بزرگ معاصر و از شاگردان میرزا حسن آشتیانی،آخوند خراسانی و میرزا حسین خلیلی و میرزا محمد تقی شیرازی بود و در علم معقول از محضر میرزا هاشم رشتی استفاده کرده است.
از تألیفات ایشان است: الانسان و الفطره، الایمان و الرجعه، حاشیۀ کفایه، القرآن و العتره و منازل السالکین. امام خمینی (ره) از شاگردان این مرد بزرگ بود و همیشه از ایشان با احترام تمام یاد می‌کرد.
سید محسن حکیم (1390ه.ق): فرزند سید مهدی از فقهای امامیه و مراجع بزرگ شیعه و صاحب تألیفات بسیار (حدود 50 عنوان) است. وی اولین کتابخانۀ عمومی‌را در نجف بنیان گذاشت و شاگردان بسیاری را تربیت کرد.
آثار وی عبارتند از: مستمسک العروه الوثقی، حقائق الأصول و دلیل الناسک.
سید ابوالقاسم خوئی (1413ه.ق): وی در سال (1317ه.ق) در شهرستان خوی به دنیا آمد و بعد از گذراندن مقدمات در 13 سالگی به نجف اشرف رهسپار شد و دروس سطح را از محضر پدر بزرگوارش (آقا سید علی اکبر خوئی)، حاج میرزا فرج الله تبریزی، سید علی کازرونی و میرزا محمود شیرازی فرا گرفت و از دروس خارج فقه و اصول اساتیدی چون شیخ الشریعۀ اصفهانی، حاج شیخ مهدی مازندرانی، میرزای نائینی، آقا ضیاء عراقی و شیخ محمد حسین اصفهانی بهره مند شد و از شیخ محمدجواد بلاغی در علم کلام و تفسیر و سید حسین بادکوبه ای در حکمت و فلسفه، آمیرزا علی آقا قاضی در اخلاق و سید ابوالقاسم خوانساری در ریاضیات استفاده کرد.
از مترجم آثار علمی‌فراوانی باقی مانده است. از آن جمله: لباس مشکوک در فقه، اجود التقریرات، البیان فی تفسیر القرآن، معجم رجال الحدیث، مبانی تکمله المنهاج.
امام خمینی (1409ه.ق):حاج آقا روح الله خمینی در بیستم جمادی الآخره سال (1320ه.ق) در شهرستان خمین به دنیا آمد. پدر بزرگوارش آیه الله سید مصطفی موسوی که از معاصران میرزای شیرازی و از علمای برجسته خمین به شمار می‌آمد، هنگامی‌که حاج آقا روح الله پنج ماهه بود، بین راه خمین و اراک به ضرب گلوله به شهادت رسید.
وی دروس مقدماتی را نزد اساتید منطقه چون: آقا میرزا محمود افتخار العلماء، میرزا رضا نجفی خمینی، آقا شیخ علی محمد بروجردی، آقا شیخ محمد گلپایگانی و آقا عباس اراکی و برادرشان آیه الله سید مرتضی پسندیده (ره) فرا گرفت و در سال(1298 ش) عازم حوزۀ علمیۀ اراک شد و مقارن هجرت آیه الله حاج شیخ عبدالکریم حائری بزدی (1300 ش) به حوزۀ علمیۀ قم منتقل گردید و نزد اساتیدی چون: آیت الله سید محمد تقی خوانساری، آیه الله سید علی یثربیکاشانی و آیه الله شیخ عبدالکریم حائری دروس عالی فقه و اصول را ادامه داد و نیز از محضر مرحوم حاج سید ابوالحسن رفیعی قزوینی در ریاضیات، هیئت و فلسفه و آقا میرزا علی اکبر حکمی‌یزدی در هیئت و مرحوم آقا شیخ محمد رضا مسجد شاهی اصفهانی در عروض و قوافی و فلسفه اسلامی‌و آیه الله حاج میرزا جواد ملکی تبریزی در اخلاق و عرفان استفاده و حدود شش سال عالیترین سطوح عرفان نظری و عملی را نزد آیه الله آقا میرزا محمد علی شاه آبادی سپری کرد.
امام خمینی سالهای طولانی در حوزۀ علمیۀ قم به تدریس سطح و خارج فقه و اصول، فلسفه و عرفان و اخلاق پرداخته و شاگردان بسیاری از محضر آن بزرگ استفاده میکردند.
تألیفات متعددی از حضرت امام خمینی بجای مانده است که به نام برخی از آنها اشاره می‌شود:تعلیقات
علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، مصباح الهدایه الی الخلافه و الولایه، سر الصلوه (صلاه العارفین و معراج السالکین)، کشف اسرار، انوار الهدایه فی التعلیقه علی الکفایه، الرسائل، مناهج الوصول الی علم الاصول، رساله فی الطب و الاراده، کتاب الطهاره، المکاسب المحرمه، کتاب البیع و تحریر الوسیله.
فصل سوم