روش تحقیق مجموعهای از قواعد، ابزارها و راههای معتبر و نظامیافته برای بررسی واقعیتها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است. اتخاذ روش تحقیق علمی تنها راه دستیابی به دستاوردهای قابل قبول و علمی است (خاکی، 1378). منظور از روش تحقیق، روش انجام (اجرای) تحقیق است که مشخص میکند ما برای بررسی موضوع از چه روشی استفاده میکنیم.
به طور کلی روشهای تحقیق را میتوان با توجه به دو ملاک الف) هدف تحقیق ب) نحوه گردآوری دادهها تقسیم کرد (بازرگان و دیگران، 1385).
الف) هدف تحقیق
تحقیقات علمی بر اساس هدف تحقیق به سه دسته تقسیم میشود: بنیادی، کاربردی، تحقیق و توسعه
1-تحقیق بنیادی: هدف اساسی این نوع تحقیقات، آزمون نظریهها، تبیین روابط بین پدیدهها و افزودن به مجموعه دانش موجود در یک زمینه خاص است. تحقیقات بنیادی، نظریهها را بررسی کرده، آنها را تایید، تعدیل یا رد میکند.
2-تحقیقات کاربردی: هدف تحقیقات کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه است. به عبارت دیگر این تحقیقات تحقیقاتی هستند که با استفاده از زمینه و بستر شناختی و معلوماتی که توسط تحقیقات بنیادی فراهم شده، برای رفع نیازمندیها بشر مورد استفاده قرار میگیرند.
3-تحقیق و توسعه: فرآیندی است که به منظور تدوین و تشیخص مناسب بودن یک فرآورده انجام میشود.
ب) دستهبندی تحقیقات بر حسب نحوۀ گردآوری دادهها
تحقیقات علمی را بر اساس چگونگی به دست آوردن دادههای مورد نیاز (طرح تحقیق) میتوان به سه دسته تقسیم کرد: تحقیق اکتشافی، تحقیق آزمایشی و تحقیق توصیفی.
زمانی یک پژوهش به صورت اکتشافی انجام میشود که در مورد وضعیتی که با آن روبرو هستیم اطلاعات و آگاهی زیادی نداریم یا اطلاعاتی در مورد این که چگونه مسایل مشابه یا موضوعات پژوهشی در گذشته حل شدهاند در اختیار نداریم. بنابراین، مطالعات اکتشافی برای حصول درکی درست از پدیدههای مورد بررسی و برای پیشبرد دانش از طریق نظریهپردازی، حائز اهمیت است.
به منظور برقراری رابطه علت- معلولی میان دو یا چند متغیر، از تحقیق آزمایشی استفاده میشود. ویژگیهای این نوع تحقیق آن است که:
متغیرهای مستقل دستکاری میشود.
سایر متغیرها به جز متغیر وابسته ثابت نگه داشته شده و کنترل میشود.
تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته مشاهده میشود.
تحقیق توصیفی به منظور تبیین و توصیف ویژگیهای متغیرها در یک وضعیت انجام میشود.
مطالعات توصیفی که دادههای اطلاعاتی را به شکل با معنایی ارائه میدهند،کمک میکنند تا :
1) ویژگیهای یک گروه در یک وضعیت خاص، درک شود.
2) تفکر نظاممند در مورد جنبههای مختلف در یک وضعیت خاص صورت گیرد.
3) برای بررسی و تحقیقات آتی، ایدههایی ارائه شود.