هدفمند کردن یارانه ها، اجتماعی و فرهنگی

2-3-1) روند یارانه‌های پرداختی در ایران
2-3-1-1 ) یارانه به قیمت جاری
یارانه‌های پرداختی دولت از اوایل 1350 شروع شد و میزان آن ارتباط تنگاتنگی با درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت داشته است. پرداخت این قبیل یارانه‌ها در واقع نشانه عدم توانایی دولت در پایه‌ریزی نظام سالم اقتصادی بوده است. بر اساس جدول و نمودار (2-1) روند یارانه‌ها از سال 1352 تا 1381 سیر صعودی داشته است. در سال 1352 میزان یارانه‌ها 3/7 میلیارد ریال بوده که در پی افزایش بهای نفت و افزایش درآمدهای دولت این پرداخت‌ها در سال 1354 نسبت به سال 1352 حدود 15 برابر گردید و به 1/117 میلیارد ریال رسید. در سال 57 و پس از پیروزی انقلاب به دلیل تعطیلی گمرکات، بندرها، کاهش واردات کالاهای مصرفی و به دنبال آن کاهش یارانه‌های مربوط به آنها، رقم یارانه‌ها به 6/42 میلیارد ریال کاهش پیدا کرد که در مقایسه با سال 1356 حدود 35 درصد کاهش نشان می‌دهد. در سال 1358 دولت با توجه به کمبود عرضه‌ی کالاهای مصرفی و تحریم اقتصادی، میزان واردات را افزایش داد. در نتیجه یارانه‌های پرداختی به 2/79 میلیارد ریال رسید. در سال 59 با آغاز جنگ و کاهش ظرفیت بنادر، بعضی از اقلام یارانه‌دار از جمله سیمان، برنج، روغن و گوشت کاهش یافتند یا حذف شدند و به علاوه سیستم جیره‌بندی برقرار شد، در نتیجه رقم یارانه‌ها روند نزولی پیدا کرد و به 7/37 میلیارد ریال محدود شد. (آشنایی با نظام هدفمند کردن یارانه ها،ص22)
در سال 1360 برای جبران کمبود سال‌های گذشته و افزوده شدن کالاهای یارانه‌دار (پرداخت ما به‌التفاوت قیمت خرید تراکتور) موجب افزایش یارانه‌ها به میزان 2/81 میلیارد ریال گردید. از طرف دیگر با اضافه شدن بعضی اقلام یارانه‌ای مانند چای، هزینه حمل کالاهای کوپنی روستایی، سیمان، بنزین تاکسی و کارمزد کوپن مرغ و تخم‌مرغ در سال 61 افزایش مجدد یارانه‌ها را در پی داشت و به 109 میلیارد ریال رسید.
در سال 62 یارانه‌ی بعضی از کالاها از جمله چای، هزینه‌ی حمل کالاهای کوپنی روستایی، کود شیمیایی، سم، بذر، مابه‌التفاوت قیمت خرید تراکتور، بنزین تاکسی، مرغ و تخم‌مرغ کاهش یافت، به علاوه یارانه‌ی کارخانه‌های سیمان و افزایش یارانه شیر، کمک بلاعوض به کشاورزان، کمک غیرنقدی به بخش پنبه و یارانه برنج آمل 2 و 3 حذف شد، با این وجود میزان یارانه‌های پرداختی دولت نسبت به سال 61 تنزل یافت و به 106 میلیارد دلار رسید. در سال 63 به دلیل افزایش یارانه‌ی شیر و ماست، سیمان و روغن، کود شیمیایی، سم و با این که کمک بلاعوض به کشاورزان و یارانه برنج آمل حذف شد، میزان یارانه‌ها روند صعودی داشت و ارزش یارانه‌ها به 120 میلیارد ریال رسید. روند یارانه‌های پرداختی از سال 63 تا سال 67 به طور نامحسوسی در حال افزایش بود. اما در سال 1368 و با شروع برنامه پنج ساله‌ی اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، اعطای یارانه‌ها به شدت افزایش یافت و از 162 میلیارد ریال در آغاز برنامه به 2123 میلیارد ریال در پایان برنامه (سال 1372) رسید. دلیل این رشد سرسام‌آور، افزایش شدید یارانه‌های گندم، قند و شکر، شیر، پنیر، چای، کود شیمیایی و سم بود. این روند صعودی پرداخت یارانه‌ها در طول برنامه پنج ساله دوم نیز ادامه داشت، به طوری که در ابتدای برنامه (سال 74) که رقم کل یارانه حدود 4484 میلیارد ریال بود، در پایان برنامه دوم (سال 1378) حجم یارانه‌ها به 6862 میلیارد ریال بالغ شد. در طول برنامه سوم میزان رشد یارانه‌های پرداختی دولت همچنان ادامه یافت و از 7912 میلیارد ریال (در سال 79) به 11711 میلیارد ریال (در پایان بهمن سال 1381 رسید. این رقم بیشترین میزان یارانه پرداختی در دوره 81-1352 می‌باشد.(همان منبع،ص23)
شرح
تولیدی
مصرفی
خدماتی
کل یارانه‌های پرداختی
سال
تولیدی
مصرفی
خدماتی
کل یارانه‌های پرداختی
کشاورزی
صنعتی
کشاورزی
صنعتی
1352
1863
5397
7260
1367
27479
60688