تعریف مجازات در لغت و اصطلاح
مـجازات در لغت به مـعنای جزا دادن ، پاداش وکیفر آمده است[1] در اصـطلاح حقوقی تعاریف متفاوتی از مـجازات آمـده اسـت : « مجازات عبارت از تنبیه کیفری است که بر مرتکب جرم تحمیل می‌شود. مفهوم رنج از مفهوم مجازات غیرقابل‌تفکیک است و درواقع رنج و تعب است که مشخص حقیقی مجازات هست.»و یا «مجازات واکنش جامعه علیه مجرم » است.[2]
در مورد تعریف ارائه‌شده باید اذعان نمود که علمای حقوق در به دست آوردن حقیقتی از مجازات تعریف واقعی و اصطلاحی آن عنایت خاصی مبذول نداشته‌اند چرا در تعریف مجازات بایستی جنبه‌های مختلف آن مطرح نظر قرار گیرد:
اولاً-مجازات ملازمه با عدالت واقعی دارد.پس اولین نکته در بیان تعریف مجازات ، رعایت عدالت است.
ثانیاً- اگر برای شناخت حقیقت مجازات به تاریخ مراجعه کنیم ، ملاحظه می‌شود که مجازات در ابتدای امر عبارت از عکس‌العمل جـامعه در مقابل عمل مـجرمانه بوده ، ولی بعدها که جامعه تشکیلات انتظامی یافت و دولـت به وجود آمد ، این عکس‌العمل اجتماعی هم‌شکل حقوقی به خود گرفت . بنابراین مجازات باید هدفی را تعقیب و این هدف می‌بایست در تعریف کاملاً مشخص گردد.[3]
ثالثاً- واضع اجراکننده مجازات باید در تعریف ذکر شود.
رابعاً- محدوده مجازات باید مشخص شود.
با توجه به این نکات می‌توان مجازات را این‌گونه تعریف کرد:« مجازات مجموعه قواعد مورد تائید جامعه است که ضامن اجرای عدالت واقعی است وسعی در هدایت مجرم اصلی و یا احتمالی، بازدارندگی دیگران از ارتکاب جرم ، ارضاء فطرت عدالت‌خواهی مجنب علیه و حمایت از جامعه را دارد که توسط قوه مقننه وضع و به‌وسیله قوه قضاییه به مورداجرا گذارده می‌شود» حال که مجازات ازنظر حقوقی مشخص شد، باید دید قانون‌گذار جرم را چگونه تعریف نموده است : در ماده 2قانون مجازات اسلامی آمده است :«هر فعل ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین‌شده باشد، جرم محسوب می‌شود»
با توجه به منطق این ماده تعریف اصطلاحی مجازات ، می‌توان چنین نتیجه گرفت که:«مجازات آزاری است که قاضی به علت ارتکاب جرم به نشانه نفرت جامعه از عمل مجرمانه و مرتکب آن برای شخصی که مقصر است بر طبق قانون تعیین می‌کند.[4] آزار را، که صدمه‌ای به حقی از حقوق مجرم وارد می‌آورد نباید هدف مجازات تلقی کرد . هدف مجازات اصلاح مجرم ، دفاع اجتماعی اجرای عدالت است. آزار وسیله نیل به این هدف عـالی است. مجازات قاضی در حدودی که قانون مـعلوم نموده است ، تعیین می‌کند . مـجازات ضامن اجرای قواعد مـربوط به نظم عمومی است و از سایر وسایل تضمینیم مـمتاز مشخص است. مـجازات شخصی است و برای همه یکسان است.»[5]
بنابراین باید گفت که مجازات یا کیفر در اصطلاح به معنای این است که اگر کسی عمل خلاف اخلاق عمومی یا عرف و عادت آن جامعه یا خلاف قانون انجام دهد چون آن عمل بد است پس باید عقوبت و پاداش آن عمل را ببیند یعنی تنبیه شود و یا مجازات شود تا هم خود و هم دیگران متنبه شوند و دیگر آن عمل را انجام ندهند یعنی باید مشقت آن عمل را بچشد و متوجه شود نتیجه آن عمل بد چیست. حال در قانون به ازای هر عمل بد و خلاف که قانون‌گذار بیان کرده چه امری بد و خلاف است تنبیهی هم بیان کرده که به آن تنبیه مجازات و به آن عمل بد جرم می گوئیم به‌طور ساده و عامیانه می گوئیم اعمالی که ممنوع است و کسی نباید آن را انجام دهد و برای جامعه خطر دارد و حتی برای از بین بردن آرامش مردم خطر دارد و فراتر از آن بیان می کنم برای مراودات اجتماعی مردم با مردم و مردم با جامعه و جامعه با مردم و دولت با مردم و مردم با دولت حتی روابط بین المللی خطر دارد و در روابط فرهنگی و اجتماعی و روابط اقتصادی و … خطر دارد که نباید آن را انجام داد چنانچه هر کس آن عملی را که قانون گذار آن را خلاف می داند و بعنوان واژه جرم بیان کرد انجام مرتکب جرم شده و قانون گذار برای آن مجازات تعیین کرده و مقدار مجازاتش را همان قانون گذار پیش بینی کرده است که بدیهی ترین روش برای جلوگیری از آن عمل جرم و خلاف همین مجازات پیش بینی شده است.[6]
[1] معین، دکتر محمد ،فرهنگ فارسی یک جلدی کامل، انتشارات ساحل ، چاپ دوم،تهران،ص478
[2] دهخدا، علی اکبر، لغت نامه،چاپ اول، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران،(1372) ،ص287
[3] همان،ص288
[4] همان،289
[5] رضاییان،محمد جواد،مقاله بررسی تاثیر گرایش جوانان به اعتیاد در سرقت در جامعه ، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ، 45،1388،ص19
[6] کریمیان،محمد حسین، بررسی علل سرقت جوانان،پایاین نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد واحد تهران شمال ،(سال 1390)،ص69
لینک جزییات بیشتر و دانلود این پایان نامه:
تاثیر رضایت مجنی علیه بر مسوولیت کیفری مرتکب در حقوق ایران