ج ـ هر چیزى که وقف بودنش با اطمینان یا حجّت شرعیّه ثابت گردد، همه آثار وقف بر آن بار مى شود و خرید و فروش آن هم باطل و کَاَنْ لَمْ یَکُنْ مى باشد و باید اجرت المثل را در جهتى که واقف، معیّن کرده صرف نمود که «الوقوف تکون على حسب ما یوقفها اهلها»، و ضمانت وقف هم به عهده کسى است که متصرّف در آن بوده است، و اگر از دنیا رفته، بدهکار مى باشد و مانند بقیّه دیون، بر ارث و وصیّت، مقدم است، و حکم محکمه هم واقع را تغییر نمى دهد. بنابراین، عالم به وقف باید به وظیفه خودش عمل نماید; و ناگفته نماند که محض گفتن افراد، تا اطمینان نیاورد، حجّت شرعیّه بر وقف بودن نیست. 20/2/75
باب چهارم: احکام و آثار وقف
یکم. عمل به وقف ـ مصرف موقوفه
(س 172) از عایدات زمین موقوفه اى، سالى 27 کیلوگرم گندم بین نُه نفر خادم حسینیه تقسیم مى کرده اند. اخیراً متولّى وقف اعلام نموده که پول آن را به صندوق صدقات داده است. آیا پرداخت وجه مذکور به صندوق خیریه و صدقات، اشکال دارد یا خیر؟
ج ـ چنانچه واقف، مصرف موقوفه را معیّن نموده و موقوف علیهم موجود هستند، متولّى وقف حقّ تغییر و تبدیل ندارد و نظر واقف محترم است «الوقوف تکون على حسب ما یوقفها اهلها» و اگر متولّى وقف خیانت کند و عایدات آن را به مصرفى که معیّن شده نرساند، تولیتش ساقط است و باید متولّى دیگرى منصوب شود. 24/9/77
(س 173) شخصى بیست سال قبل تعدادى نخل خرما را وقف نمود تا درآمد آن صرف عزادارى امام حسین(علیه السلام) شود. در حال حاضر درآمد حاصل از آن بیشتر از مخارج مراسم عزادارى در آن روستاست. آیا مى توان مبلغ باقى مانده را در ساخت حسینیه متروکه هزینه کرد؟ یا باید در جاهاى دیگر خرج مراسم عزادارى نمود؟
ج ـ باید در جاهاى مجاور آنجا خرج عزادارى شود; چون اقرب به غرض واقف است. 18/12/76
(س 174) ملکى متعلق به مرحوم پدر این جانب بوده که مدّت سى سال اجاره آن را وقف مراسم عزادارى امام حسین(علیه السلام) نموده است، که پس از بیست و دو سال از اجاره آن، این ملک توسط شهردارى تخریب گردیده است. آیا در خصوص هشت سال باقى مانده، با توجه به دریافت وجه ملک از شهردارى چیزى بر ذمّه ورّاث مى باشد یا خیر؟
ج ـ باید حداقل مال الاجاره فرضى آن ملک در مدت باقى مانده، هر سال به مصرف معیّن شده برسد; چون عمل به تحبیس در حدّ قدرت، واجب مى باشد و «مالایدرک کلّه لایترک کلّه»، و نمى توان با فرض اینکه پول مِلک خراب شده را که نحوه اى از وجود اعتبارى ملک است و داراى منافع مى باشد نادیده گرفت و نمى توان چنین فرض نمود که ملک محبوس به طور کلى از بین رفته باشد. 14/12/76
(س 175) بلندگویى وقف مسجد شده است، به علت تعمیر مسجد، بلندگو را به خانه آوردم تا تعمیر مسجد تمام شود. آیا مى توانم در خانه با آن بلندگو اذان بگویم؟
ج ـ جایز نیست; چون وقف بر اذان گفتن در مسجد است. 1/3/77
(س 176) روستایى داراى یک صد خانوار است، با کمک اهالى روستا، کتابخانه کوچکى تأسیس نمودم. تا مدتى قبل که جمعیت روستا زیاد بود و جوانان ساکن بودند، از کتب و قرآن ها استفاده مى کردند; ولى به علت مهاجرت روستاییان، مخصوصاً جوانان با سواد و اهل مطالعه، الآن کتاب ها بدون استفاده باقى مانده و کسى نیست تا از آنها استفاده کند. با توجه به اینکه کتب فوق وقف براى کتاب خانه مسجد مى باشد، آیا مى توان آنها را به مسجد روستا یا شهرى که نیاز به کتاب دارد، انتقال داد؟ آیا مى توانم براى استفاده به کتاب خانه شخصى خودم انتقال دهم؟
ج ـ انتقال به کتاب خانه مسجد دیگر نه تنها مانعى ندارد، بلکه به خاطر ضایع نشدن وقف، لازم است; اما انتقال به کتاب خانه شخصى ولو براى مطالعه باشد، جایز نیست; چون وقف براى کتاب خانه مسجد بوده است. 14/7/76
(س 177) آیا خارج نمودن مهرهایى که در مساجد وجود دارد براى اقامه نماز جماعت در منزل، جایز است؟
ج ـ جایز نیست. 9/5/77
(س 178) شخصى درآمد باغ خود را وقف نموده تا در بیست و هشتم صفرالمظفر به اهالى روستا که 150 خانوار هستند، ناهار داده شود. اکنون درآمد باغ از مخارج ناهار بیشتر است. بفرمایید درآمد مازاد را در چه راهى باید مصرف نمود؟
ج ـ باید کیفیت وقف معلوم شود که آیا قصد و نیّت واقف این بوده که تمام درآمد به مصرف ناهار برسد، و یا فقط مخارج ناهار آن روز از درآمد باغ تأمین گردد; که در صورت اول تمام درآمد باید در ایام سوگوارى و لیالى بیست و هشتم ماه صفر و ایام بعد از آن صرف ناهار و شام گردد و در صورت دوم، مازاد بر مخارج معیّن شده مربوط به ورثه واقف است. 20/2/77
(س 179) آیا استفاده از وسایل هیئت عزادارى امام حسین(علیه السلام)، براى مصارف شخصى (مراسم ترحیم یا عروسى) جایز است یا خیر؟ آیا براى این عمل احتیاج به گرفتن اجرت (کرایه) مى باشد یا خیر؟ لازم به یادآورى است که اشیاى وقفى و اهدایى به هیئت، قابل تفکیک نیست.
ج ـ جایز نیست. آرى، مى توان نسبت به آنچه در آینده تهیّه مى شود، تذکر داد که براى اعم از عزادارى وقف شود، هر چند با شرط اجرت براى مجالس غیر عزادارى باشد. 26/3/77
(س 180) آیا مى توان از ظروفى که افراد خیّر براى مسجد و به منظور برگزارى مراسم عزادارى تهیه نموده اند، در منازل نزدیک مسجد که مجالس مختلفى دارند، مورد استفاده قرار داد; همچنین آیا جایز است از بلندگوى مسجد در مراسمى که در خارج از مسجد برگزار مى گردد، استفاده نمود؟
ج ـ اگر براى عزادارى در مسجد باشد، جایز نیست، کما اینکه بلندگوى مسجد هم که براى مسجد است، نمى توان در جاى دیگر از آن اس
تفاده نمود. 9/5/77
(س 181) قرآن هایى که مردم وقف مساجد مى کنند، آیا مى توان در مراسم احیاى شب هاى قدر مورد استفاده قرار داد؟