عدم توانایی در مهارتهای پایه
عدم آگاهی از روش درست مطالعه
ضعف در توانایی ذهنی
عوامل فیزیکی
عوامل عاطفی
عوامل مربوط به ضعف معلم در تدریس.
2-1-13-2) ارزشیابی تکوینی
آنچه عمدتاً بهمنظور کمک به اصلاح موضوع مورد ارزشیابی، یعنی برنامهیا روش آموزشی، مورداستفاده قرار میگیرد ارزشیابی تکوینی نام دارد. هدف از کاربرد ارزشیابی تکوینی در رابطه با پیشرفت تحصیلی دانشجویان آگاهی یافتن از میزان و نحوه آنان برای تعیین نقاط قوت و ضعف یادگیری و نیز تشخیص مشکلات روش آموزشی معلم در رابطه باهدفهای آموزشی است. این ارزشیابی در طول دورهی آموزشی، یعنی زمانی که فعالیت آموزشی معلم هنوز در جریان است و یادگیری دانشجویان در حال تکوین و شکلگیری است انجام میشود (سیف،1389: 96).
ارزشیابی تکوینی به ارزشیابی ضمن آموزش یا زمانی که یادگیری هنوز در حال تکوین یا شکلگیری است اطلاق میشود و اساساً بهمنظور کسب اطلاع دربارهی نحوه فراگیران، تعیین نقاط قوت و ضعف آنها و تشخیص مشکلات مربوط به روش آموزشی معلم و…انجام میگیرد؛ اما ارزشیابی پایانی به ارزشیابی در پایان دوره اطلاق میشود که بهمنظور کسب اطلاع از میزان دستیابی فراگیران به هدفهای اصلی انجام میشود (شعبانی ورکی،1372: 39-36).
ارزشیابی تکوینی، آنطور که از اسم آن پیداست، زمانی به اجرا درمیآید که فعالیتهای آموزشی هنوز جریان دارد و یادگیری شاگردان در حال تکوین یا شکلگیری است. معمولاً تحقق هدفهای آموزشی و پرورشی یا تغییر رفتار شاگردان، بهتدریج و بهمرورزمان امکانپذیر میشود. به این دلیل، معلم ناگزیر است تحقق هدفهای آموزشی هر بخش را در فاصله زمانی معینی، متناسب با توانایی و امکانات شاگردان انتظار داشته باشد. او برای آنکه از چگونگی تحقق هدفهای آموزشی هر بخش از مطالب تدریس شده آگاه شود، لازم است در پایان هر بخش، آموختههای شاگردان را مورد ارزشیابی قرار دهد. این نوع ارزشیابی که بهطور مستمر در پایان هر بخش از مطالب تدریس شده و در طول سال تحصیلی انجام میگیرد، «ارزشیابی تکوینی» یا «ارزشیابی مرحلهای» نامیده میشود (شعبانی،1387: 341).
معلم وقتی بداند یادگیرندگان چه طور پیشرفت میکنند و در چه مواردی با دشواری مواجهاند، میتواند از این اطلاعات برای ایجاد تغییر و اصلاحات لازم در آموزش مانند تدریس مجدد، تلاش برای ارائه رویکردهای آموزشی جایگزین، یا پیشنهاد فرصتهای بیشتر برای تمرین استفاده کند. معلم اندیشمند، هنگامیکه هنوز فعالیتها و کوششهای آموزشی و پرورشی در جریان هستند نیز به سنجش و ارزشیابی از آموختههای یادگیرندگان اقدام میکند. زیرا هدف او تنها آموزش دادن نیست؛ بلکه آموزش بهمنظور یادگیری یادگیرندگان است. بنابراین، این نوع سنجش بازخوردهایی برای هدایت آموزش و بهبود یادگیری فراهم میکند. درواقع، ما باید به سنجش بهمثابه بخش جداییناپذیری از فرآیند یادگیری-یاددهی نگاه کنیم که هدف آن کمک به یادگیری یادگیرندگان و عمق بخشیدن به آن است (شریفیان،1388: 36).
در ارزشیابی این سؤال مهم مطرح است که چگونه اطمینان پیدا کنیم:
فراگیران، آموزشهای دادهشده را بهدرستی فراگرفتهاند؟
تلاشهای فراگیران برای یادگیری تا چه میزان اثربخش بوده است؟
فعالیتهای معلم در کلاس چقدر مفید بوده است؟
نقاط قوت و ضعف معلم و یادگیرنده کدام است؟
انجام دادن ارزشیابی در جریان یادگیری میتواند بسیار مفید و پاسخگوی سؤالات مطرحشده باشد. این روش ارزشیابی را ارزشیابی تکوینی میگویند (یادگار زاده،1383: 64).
کلکر (2003) میگوید چهار هدف را میتوان برای ارزشیابی تکوینی در نظر گرفت:
1. افزایش در فراگیران از مفاهیم؛
2. ارائه بازخورد به مربی و فراگیر؛
3. تقویت محیط یادگیری کلاسی؛
4. بهکارگیری روشهای متنوع سنجش آموختهها (کلکر،2003: 1).