پایان نامه ارشد درباره خانواده گسترده

شکل 1-2: مسیرهای بیوسنتز پیش‌سازهای ترپنوئیدها
شکل 1-3: مسیر بیوسنتز شیکمیک اسید در فنیل‌پروپانوئیدها
شکل1-4: دستگاه سوکسله
شکل1-5: دستگاه تقطیر و استخراج همزمان
Physospermum Cusson ex Juss. شکل1-6: گیاه
Morina persica L. گیاه شکل 1-7:
صفحه
20
55
56
57
58
59
60
61
62
63
عنوان
در حضور ضد اکسیدان DPPHنمودار 1-1: نمودار جذب- طول‌موج برای
نمودار 3-1: نمودار درصد مهار- منفی‌لگاریتم غلظت برای استاندارد BHT
نمودار 3-2: نمودار درصد مهار در برابر منفی ‌لگاریتم غلظت عصاره اندام هوایی خار عروس
نمودار 3-3: نمودار درصد مهار- منفی ‌لگاریتم غلظت عصاره ساقه و برگ شوکران باغی
نمودار 3-4: نمودار درصد مهار – منفی ‌لگاریتم غلظت عصاره میوه شوکران باغی
نمودار 3-5: نمودار درصد مهار- منفی ‌لگاریتم غلظت عصاره میوه فاقد چربی شوکران باغی
نمودار 3-6: مقایسه نتایج DPPH عصاره‌ های متانولی گیاه شوکران باغی و خار عروس
نمودار 3-7: نمودار جذب در برابر غلظت استاندارد گالیک اسید
نمودار 3-8: مقایسه معادل گالیک‌اسید ترکیبات فنلی در عصاره‌های شوکران باغی و خار عروس
نمودار3-9: مقایسه درصدهای مهار لینولئیک‌اسید عصاره‌های شوکران باغی و خار عروس
فهرست نمودارها
صفحه
35
36
37
38
49
50
52
53
54
55
56
56
57
58
58
59
59
60
60
61
62
63
64
عنوان
جدول2-1: دستگاه‌های مورد استفاده
جدول2-2: انواع مواد شیمیایی مورد استفاده
جدول2-3: انواع میکروارگانیسم‌های مورد استفاده
جدول2-4: آنتی بیوتیک‌های مورد استفاده
جدول3-1: مقایسه بازده استخراج ترکیبات فرار
جدول3-2: ترکیب درصد اجزای فرار در شوکران باغی
جدول3-3: ترکیب درصد اجزای فرار در خار عروس
جدول3-4 : مقایسه بازده عصاره‌گیری
جدول3-5: درصدهای مهار DPPH برای هر غلظت از نمونه استاندارد BHT
جدول3-6: نتایج آزمون DPPH برای نمونه استاندارد BHT
جدول3-7 : درصدهای مهار DPPH برای هر غلظت از عصاره اندام هوایی خار عروس
جدول3-8 : نتایج آزمون DPPH برای اندام هوایی خار عروس
جدول3-9: درصدهای مهار DPPH برای هر غلظت از عصاره ساقه و برگ شوکران باغی
جدول3-10: نتایج آزمون DPPHبرای عصاره عصاره ساقه و برگ شوکران باغی
جدول3-11: درصدهای مهار DPPH برای هر غلظت از عصاره میوه شوکران باغی
جدول3-12: نتایج آزمون DPPHبرای عصاره میوه شوکران باغی
جدول3-13: درصدهای مهار DPPH برای هر غلظت از عصاره میوه فاقد چربی شوکران جدول3-14: نتایج آزمون DPPH برای عصاره میوه فاقد چربی شوکران باغی
جدول3-15: نتایج آزمون DPPH عصاره گیاه خار عروس و عصاره های شوکران باغی
جدول3-16: جذب مربوط به غلظت‌های متفاوت گالیک‌اسید
جدول3-17: محتوای فنولی عصاره‌های گیاهی
جدول3-18: درصد مهار لینولئیک اسید عصاره های گیاهی
جدول3-19 : نتایج مربوط به تعیین فعالیت ضدمیکروبی عصاره‌های گیاهی
علایم و اختصارات
Isoprenyl diphosphate
Dimethylallyl diphosphate
Mevalonic acid
1-Deoxy-D-xylulose-5-phosphate
2C-methyl-D-erythritol-4-phosphate
Geranyl pyrophosphate
Neryl pyrophosphate
Farnesyl pyrophosphate
Phenyl alanine ammonialyase
Simultaneous distillation-extraction
parts-per-billion
Deoxy ribonucleic acid
Adenosine triphosphate
Folin-Ciocalteu Reagent
potential of Hydrogen
2,2-Diphenyl-1-Picrylhydrazyl
half maximal inhibitory concentration
Gas Chromatography
Flame Ionization Detector
Gas chromatography- Mass Spectrometry
direct current
alternating current
Retention Time
Kovats Index
National Cancer Institute
Minimum Inhibitory Concentration
Disk Diffusion
Ultraviolet-Visible
Dimethyl Sulfoxide
Butylated hydroxytoluene
Colony-forming unit
International Unit
National Committee for Clinical Laboratory Standards
Brain-heart infusion
Sabouraud dextrose agar
Potato dextrose agar
Nutrient agar
median Lethal Concentration
Ferric reducing antioxidant power
Thiobarbituric acid
IPP
DMAPP
MVA
DXP
MEP
GPP
NPP
FPP
PAL
SDE
ppb
DNA
ATP
FCR
pH
DPPH
IC50
GC
FID
GC-MS
dc
ac
RT
KI
NCI
MIC
DD
UV-Vis
DMSO
BHT
CFU
I.U.
NCCLS
BHI
SDA
PDA
NA
LC50
FRAP
TBA
فصل اول
مباحث نظری
مقدمه
گیاهان دارویی از سابقهای بسیار درخشان به ویژه درکشورهای باستانی مانند چین، یونان، مصر، ایران و هندوستان برخوردار است. در ایران باستان استفاده از گیاهان به عنوان دارو، ضدعفونی کننده و معطرکننده مرسوم بوده است [1].
تاریخ اسانس‌ها از شرق آغاز شد. فن اسانس‌گیری به روش تقطیر در مشرق زمین به خصوص در مصر، ایران و هندوستان پی‌ریزی و اجرا شد [2]. خدمات علما و دانشمندان مسلمانی نظیر جابربن‌حیان، زکریای‌رازی، ابونصرفارابی، ابوعلی‌سینا که سرآمد علوم شیمی، پزشکی وداروسازی عصر خود بودند؛ به اندازه ای است که هنوز هم جوامع انسانی از پرتو آنها در زمینه‌های مذکور استفاده می‌کنند. شاید اولین داروخانه گیاهی در قرن سوم هجری در بغداد شکل گرفت. اما به دلیل اینکه تا آن زمان دانش بشری فاقد معیارها و استانداردهای لازم برای تشخیص درست گونه‌های گیاهی بود، گاهی گونه‌ها و گیاهان متعددی با یک عنوان ولی با خواص متفاوت به مردم ارائه می‌شدند. بعدها مواد مؤثر موجود در گیاهان دارویی جایگزین مواد خام گیاهی گردید و به تدریج باب شیمی گیاهی گشوده شد تا اینکه امروزه تعداد زیادی از داروهای مدرن از منابع گیاهی استخراج می‌شوند [3].
کیمیاگران اسانس را جوهره گیاه نامیدهاند و بر اساس این تفکر اسانس شکل مادی نیروهای حیاتی و روحی موجود در گیاهان است. با گسترش این علم، استخراج اسانس مورد توجه بیشتر قرار گرفت و به همراه عصارههای گیاه، قرنها به عنوان پایه بیشتر داروها و یا به تنهایی به عنوان دارو جهت درمان بیماریهای مزمن و همگانی بکار میرفتند [4].
کشور ما در زمینه درمان گیاهی و استفاده از گیاهان دارویی تاریخ و پیشینه‌ای درخشان دارد. با وجود این، آن‌چنان‌که شایسته است، حاصل قرن‌ها تجربیات گذشتگان را ارج ننهاده‌ایم. با توجه به اینکه کشور ایران از ذخیره غنی گیاهی برخوردار است و بسیاری از گیاهان این سرزمین از لحاظ قابلیت‌های مختلف فیتوشیمیایی، ضدمیکروبی، دارویی و غیره مورد بررسی قرار نگرفته لذا شایسته است قابلیت گیاهان بکر آن ارزیابی شود که دو گیاه Morina persica L. و Physospermum cornubiense (L.) DC. از این جمله می باشند.
1-1- ترکیبات طبیعی
سال‌هاست که منشأ، خواص و فواید مربوط به فرآورده‌های طبیعی توجه پژوهشگران را به خود معطوف کرده است.فرآورده‌های طبیعی معمولاً به دو دسته‌ی بزرگ متابولیت‌های اولیه و متابولیت ثانویه تقسیم می‌شوند. متابولیت‌های اولیه متشکل از مولکول‌های لازم و ضروری برای زندگی هستند و عمدتاً شامل پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و نوکلئیک اسیدها می‌باشد. این مولکول‌ها از مسیرهای متابولیکی که در بیشتر موجودات زنده رایج هستند، تشکیل می‌شوند. از این رو مسیرهای متابولیت اولیه مرتبط با فرایندهایی هستند که موجب سنتز، تجزیه، و تبدیل این متابولیت‌های اولیه می‌گردد.در مقابل، فراوانی متابولیت‌های ثانویه معمولاً کمتر است و اغلب منحصر به گونه‌های خاصی می‌باشند [6]. در بیشتر موارد، ترکیبات طبیعی به متابولیت‌های با جرم مولی کمتر از 2000 واحدجرم اتمی اطلاق می‌شود که برای ادامه حیات موجودات زنده ضروری نیستند ازجمله ؛ آلکالوئیدها، فلاونوئیدها، کومارین‌ها، گلیکوزید‌ها، لیگنان‌ها، استروئیدها و غیره [7]. ترکیبات طبیعی را براساس ساختار مولکولی، فعالیت فیزیولوژی، کموتاکسونومی و مبدأ بیوسنتز می‌توان تقسیم‌بندی کرد [8].
1-1-1- آلکالوئید
گیاهان حاوی آلکالوئید گستره وسیعی از داروها را در بر میگیرند. آلکالوئیدها از نظر ساختمان شیمیایی اختلاف زیادی با هم دارند ولی وجود یک ازت بازی وجه مشترک تمامی آنها میباشد. آلکالوئیدهای معمول که از گیاهان به دست میآیند، نوعی ترکیب بازی هستند که دارای یک یا بیش از یک اتم ازت ( معمولاً در حلقهی هتروسیکل ) میباشند. این ترکیبها دارای اثرات فیزیولوژیک برجستهای روی انسان و حیوان میباشند [9].
دو دسته کلی از آلکالوئیدها وجود دارند:
1-آلکالوئیدهای غیرهتروسیکل یا آلکالوئیدهای نامعمول و غیرشاخص که گاهی اوقات آنها را پروتو‌آلکالوئید یا آمین‌های بیولوژیک می‌نامند.
2-آلکالوئیدهای هتروسیکل یا آلکالوئیدهای معمول و شاخص که برمبنای ساختار حلقوی طبقه‌بندی می‌شوند.
1-1-2- فلاونوئیدها
فلاونوئیدها ترکیبات پلی فنول شامل 15 کربن با دو حلقهی آروماتیک که با یک پل 3 کربنه به هم متصل شدند. در 5 گروه میتوانند قرار گیرند. فلاونول، فلاونون، آنتوسیانین، فلاون، فلاون-3-ال و ایزو فلاون. فلاونها ومشتقات آنها (فلاونوئیدها) موادی هستند که بصورت آزاد در بسیاری از گیاهان و یا بصورت ترکیب با گلیکوزیدها وجود دارند. عموما محلول در آب هستندو مهمترین مشتقات فلاونها به رنگ زرد می باشند. فلاون ها در گیاهان خانوادهی کاسنی، پروانه آسا، سداب و برخی خانوادههای دیگر یافت میشوند [10و11].
1-1-3- کومارین‌ها
کومارین‌ها متعلق به خانواده گسترده‌ای از متابولیت‌های گیاهی به نام بنزوپیرانون‌ها با بیش از 1500 ترکیب شاخص در بیش از 800 گونه گیاهی است. این مشتق‌های 1-بنزوپیرانی، عمدتاً در گیاهان عالی یافت می‌شوند. بیشتر کومارین‌های طبیعی در موقعیت کربن7 اکسیژن‌دار هستند. در گیاهان، این ترکیبات در پوشش بذر، ریشه‌ها، برگ‌ها، ساقه و بیشتر در گل‌ها و میوه یافت می‌شوند. کومارین‌ها به عنوان ترکیبات دفاعی گیاه، ضدمیکروبی و مانع جوانه‌زنی نیز شناخته می‌شوند [12 و 13].
1-1-4- گلیکوزیدها
گلیکوزیدها در مسیرهای مختلف متابولیکی به شکلهای گوناگونی ساخته میشوند.این مواد دارای ساختمان شیمیایی پیچیده و مخصوصی هستند و در بدن انسان اثرهای خاصی نیز بر جای میگذارند.گلیکوزیدها پس از هیدرولیز به ترکیبات قندی (گلیکون) و غیر قندی (آگلیکون) تبدیل میشوند. آگلیکونها مصارف فراوانی در داروسازی دارند. یکی از مهمترین ترکیبات گلیکوزیدی، گلیکوزیدهای سیانوژنتیک هستند که از مهمترین آنها میتوان آمیگدالین را نام برد که بطور وسیعی در گیاهان خانوادهی گل سرخ، پروانه آسا، کتان و برخی خانوادههای دیگر وجود دارد. یکی دیگر از گلیکوزیدهای مهم آنتراکینونها هستند که نقش عمدهای در درمان یبوست دارند. ازدیگر گلیکوزیدها میتوان به گلیکوزیدهای قلبی ، ساپونینی، فلاونوئیدی، کومارینی و غیره نام برد [10].
1-1-5- لیگنان‌ها
لیگنان‌ها ترکیبات دیمری هستند که اساساً از اتحاد دو مولکول فنیل‌پروپان تشکیل می‌شوند. زمانی این اعتقاد وجود داشت که لیگنان‌ها واسطه‌های پیش از تشکیل لیگنین هستند ولی امروزه مشخص شده است که این ترکیبات انشعابی از مسیر بیوسنتز لیگنین می‌باشند. لیگنان‌ها برخلاف لیگنین ترکیباتی با فعالیت نوری هستند و احتمالاً طی یک واکنش مزدوج شدن احیایی از نوع فضاویژه بین کربن‌های میانی موجود در زنجیره جانبی مونومر به وجود می‌آیند. از مهمترین مثال‌های دارویی، ترکیبات لیگنانی موجود در گونه پودوفیلوم است که به نظر می‌رسد از دو مولکول کونیفریل الکل یا اسید مربوط ایجاد شده باشند [9].
1-1-6- استروئیدها
استروئیدها، گروهی از ترکیبات آلی هستند که از تری‌ترپن‌های چهار حلقه‌ای مشتق می‌شوند و دارای ساختار کلی سیکلوپنتا