ارزیابی، درمان و توانبخشی اختلالات شانه و مربیان ورزشی در جهت تهیه پروتکلهای تمرینی کمک کند.
3- بررسی پیامد سازگاری مفصل شانه (برتر و غیر برتر) در رشتههای مختلف پرتاب از بالای سر به دلیل ماهیت هر رشته ورزشی، میتواند توصیههای تمرینی (تقویتی و انعطافپذیری) جهت پیشگیری از آسیبهای مجموعه شانه فراهم نماید.
4- نتایج این مطالعه ممکن است در تعیین استعدادیابی رشتههای ورزشی هندبال، تنیس و شنا مفید واقع شود.
5- نتایج این مطالعه ممکن است زمینهای برای انجام مطالعات بیشتر درزمینه عملکرد و توانبخشی مفصل شانه در ورزشکاران رشتههای مختلف پرتاب از بالای سر و افراد غیر ورزشکار فراهم کند.
1-2 بیان مسئله
اصل سازگاری خاص به نیاز تحمیلی14 بیان میکند که بدن بهطور ویژه با نیازهایی که بر آن واقع میشود، سازگار میشود (Sale & MacDougall, 1981). بر اساس این اصل، انتظار میرود که شانه ورزشکاران رشتههای شنا، تنیس و هندبال باوجوداینکه در ادبیات کلینیکی بهعنوان یک گروه (ورزشکاران بالای سر) در نظر گرفته میشوند اختلافات معنیداری در ویژگیهای فیزیکی شانه داشته باشند.
هنگام بررسی نیازها و اهداف هر ورزش، باید میزان نیرو و تکرار حرکات را در نظر گرفت. بهعنوانمثال پرتاب کردن توپ در بیسبال یک حرکت انفجاری برای به حداکثر رساندن سرعت توپ است؛ بنابراین پرتابکننده در بیسبال تکرارهای نسبتاً کمی (1000 پرتاب هر هفته) (Johnson, 1988) با سرعت زاویهای حدود 7000 درجه بر ثانیه دارد (Dillman et al, 1993). برعکس، شنا کردن نیاز به شانه برای اجرای کار در مدتزمان بیشتر و بنابراین تکرار بیشتر دارد. شناگران معمولاً تکرارهای زیاد حدود 16000 گردش15 هر هفته (Johnson, 1988) در سرعت زاویهای حدود 80 درجه بر ثانیه انجام میدهند (Johnson, 1988) در مقابل بازیکنان تنیس حرفهای حدود 1000 گردش هر هفته و پرتابکنندگان نیزه دانشگاهی حدود 300 گردش هر هفته انجام میدهند (Johnson, 1988). وقتی ازنظر کمی بهعنوانمثال عمل ضربه زدن (حرکت دست) در شنا را با پرتاب کردن توپ در هندبال مقایسه میکنیم تفاوتهایی بهطور روشن مشاهده میکنیم. یک ضربه شنا شامل کشش بازو در آب بهمنظور پیشروی بدن به سمت جلو است در مقابل، در پرتاب کردن توپ در هندبال، بازو مانند یک شلاق16 برای شتاب بخشیدن به توپ استفاده میشود. این اختلافات درحرکت از نیاز برای اجرای اهداف مختلف نشأت میگیرد. بهطور ساده، هدف شنای کرال سینه به حداکثر رساندن حجم آب جابهجا شده با یک ضربه، بنابراین افزایش سرعت شناگر میباشد. درحالیکه هدف پرتاب کردن توپ در هندبال به حداکثر رساندن سرعت توپ با افزایش سرعت زاویهای بازو در زمان رهایی توپ میباشد.
از طرف دیگر دامنه حرکتی موردنیاز برای اجرای فعالیت در این رشتههای ورزشی با یکدیگر قابل قیاس نیست. بهعنوانمثال، در طی هر ضربه در شنا، شناگر دستهایش را با ابداکشن کامل به جلو جهت ضربه زدن در آب و پیشروی بیشتر پرتاب میکند (Yanai et al, 2000). این پوزیشن به دلیل اینکه دست مقاومت آب را دریافت میکند یک بازوی گشتاوری بزرگ در مفصل شانه ایجاد میکند (Yanai et al, 2000). این نیرو باعث میشود که شانه با دامنه حرکتی فعال بیشینه، ابداکشن حداکثر را انجام دهد. رسیدن به ابداکشن کامل بازو برای هر ضربه نیاز به هماهنگی خوب و کارایی انرژی حرکات کتف و گلنوهومرال دارد. در مقابل، در طی پرتاب کردن توپ در مرحله مقدماتی، بازو ابداکشن 110-90 درجه و با حداکثر چرخش خارجی قرار دارد که با تغییر حرکت به حداکثر چرخش داخلی موجب پرتاب قوی و سریع توپ میشود (Dillman et al, 1993).
در ضربه شنا (حرکت دست) و بیشتر حرکات انجام شده در تنیس و هندبال، نیروی تولیدی در اندام فوقانی بهطور اصلی توسط میانگین چرخش داخلی و اداکشن بازو تولید میشود (Kennedy et al,1987 Dillman et al, 1993، Burkhart et al, 2003). همچنین پرتاب کردن توپ، شامل پرتاب کردن بازو برای شتاب بخشیدن و به حداکثر رساندن سرعت آن در طی فاز شتاب و سپس کاهش شتاب آن به صفر درجه بر ثانیه در طی مرحله کاهش شتاب و دنبال کردن حرکت میباشد (Dillman et al, 1993،Burkhart et al, 2003). عضلات چرخش دهنده خارجی بازو همراه با عضلات تثبیتکننده کتف و گلنوهومرال مسئول آهسته کردن حرکت بازو بهصورت اکسنتریک در طی این فاز میباشند (Kibler,1998, Burkhart et al, 2003). در شنا، مقاومت آب سرعت چرخش داخلی را به حدود 80 درجه بر ثانیه میرساند (et al, 1997 Bak، Yanai et al, 2000)؛ بنابراین، نیاز به گروه عضلات چرخش دهندههای خارجی بازو و تثبیتکنندههای کتف برای کاهش شتاب بازو در طی فاز ضربه دست17 زیاد بالا نیست. این نبود مرحله کاهش شتاب ممکن است برجستهترین اختلاف میان اعمال شنا کردن و پرتاب کردن توپ در هندبال و ضربه تنیس باشد. این نیاز در هنگام درمان این ورزشکاران گزارششده است زیرا تصور بر این است که مرحله کاهش شتاب در پرتاب کردن در ارتباط با تغییر در دامنه حرکتی و سفتی خلفی شانه در بازیکنان هندبال و بیسبال است (Burkhart et al, 2003، Donatelli et al,2000).
با توجه به کمبود اطلاعات در مورد کینماتیک و فعالیت الکترومیوگرافی رشتههای مختلف پرتاب از بالای سر و ازآنجاییکه در بررسیهای کلینیکی، ورزشکاران مختلف رشتههای پرتاب از بالای سر معمولاً بهعنوان یک گروه در نظر گرفته میشوند و مطالعهای تاکنون به بررسی و مقایسه فعالیت الکترومیوگرافی (الگوی فراخوانی، سطح فعالیت و نسبت هم
انقباضی) عضلات کمربند شانهای و ریتم اسکاپولوهومرال شانهی برتر و غیر برتر بازیکنان هندبال، تنیس، شناگران و افراد غیر ورزشکار در طی الویشن بازو در سطح اسکاپشن در شرایط اعمال بار و بدون اعمال بار پرداخته نشده است در این مطالعه محقق قصد بررسی این موضوع را دارد.
1-3 اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
با توجه به اینکه درد شانه در ورزشکاران رشتههای مختلف پرتاب از بالای سر (Gabriel et al, 2013) مشکل رایجی میباشد و ازآنجاییکه نقص ریتم طبیعی اسکاپولوهومرال میتواند فرد را به پاتولوژیهای مفصل گلنوهومرال مستعد کند و به دلیل نقش مهمی که عضلات کمربند شانه در تولید و کنترل حرکات مفصل شانهدارند و نقص و تخریب این عضلات میتواند حرکت کتف، ترقوه یا بازو را تغییر دهد (Lugo et al, 2008) و با توجه به اینکه مطالعات قبلی صورت گرفته در این زمینه، بیشتر به بررسی ریتم اسکاپولوهومرال در افراد آسیبدیده و غیر ورزشکار پرداختهاند و مطالعات درزمینه ورزشکاران بالای سر بهصورت یک گروه صورت گرفته و رشتههای مختلف ورزشی بالای سر و افراد غیر ورزشکار مقایسه نگردیده و همچنین مقایسه فعالیت الکترومیوگرافی عضلات مجموعه شانه ورزشکاران رشتههای مختلف پرتاب از بالای سر و افراد غیر ورزشکار در طی ابداکشن شانه در پارامترهای مختلف الگوی فراخوانی، سطح فعالیت و نسبت هم انقباضی عضلات بین شانهی برتر و غیر برتر در شرایط اعمال و بدون اعمال بار خارجی تاکنون صورت نگرفته، در این تحقیق سعی بر این است تا به بررسی و مقایسه فعالیت الکترومیوگرافی (الگوی فراخوانی، سطح فعالیت و نسبت هم انقباضی) منتخبی از عضلات کمربند شانهای و ریتم اسکاپولوهومرال بازیکنان هندبال، تنیس، شناگران و افراد غیر ورزشکار طی الویشن بازو در سطح اسکاپشن در دست برتر و غیر برتر در شرایط اعمال و بدون اعمال بار خارجی پرداخته شود.
1-4 اهداف پژوهش
1-4-1 هدف کلی
هدف کلی از انجام این تحقیق بررسی و مقایسه فعالیت الکترومیوگرافی منتخبی از عضلات کمربند شانهای و ریتم اسکاپولوهومرال بازیکنان هندبال، تنیس، شناگران و افراد غیر ورزشکار طی الویشن بازو در سطح اسکاپشن در شانهی برتر و غیر برتر در شرایط اعمال و بدون اعمال بار خارجی میباشد.
1-4-2 اهداف اختصاصی
1- بررسی و مقایسه الگوی فراخوانی عضلات شانهی برتر و غیر برتر بازیکنان هندبال، تنیس، شناگران و افراد غیر ورزشکار طی الویشن بازو در سطح اسکاپشن با و بدون اعمال بار خارجی.
2- بررسی و مقایسه سطح فعالیت عضلات شانهی برتر و غیر برتر بازیکنان هندبال، تنیس، شناگران و افراد غیر ورزشکار در زوایای مختلف الویشن بازو در سطح اسکاپشن با و بدون اعمال بار خارجی.
3- بررسی و مقایسه نسبت هم انقباضی عضلات شانهی برتر و غیر برتر بازیکنان هندبال، تنیس، شناگران و افراد غیر ورزشکار در زوایای مختلف الویشن بازو در سطح اسکاپشن با و بدون اعمال بار خارجی.
4- بررسی و مقایسه نسبت هم انقباضی عضلات تثبیتکننده کتف بین شانهی برتر و غیر برتر بازیکنان هندبال، تنیس، شناگران و افراد غیر ورزشکار در زوایای مختلف الویشن بازو در سطح اسکاپشن با و بدون اعمال بار خارجی.
5- بررسی و مقایسه ریتم اسکاپولوهومرال شانهی برتر و غیر برتر بازیکنان هندبال، تنیس، شنا و افراد غیر ورزشکار در زوایای مختلف الویشن بازو در سطح اسکاپشن با و بدون اعمال بار خارجی.
1-5 فرضیههای پژوهش
1- تفاوت معنیداری در الگوی فراخوانی عضلات مجموعه شانهی برتر و غیر برتر بازیکنان هندبال، تنیس، شناگران و افراد غیر ورزشکار طی الویشن بازو در سطح اسکاپشن با و بدون اعمال بار خارجی وجود ندارد.
2- تفاوت معنیداری در سطح فعالیت عضلات مجموعه شانهی برتر و غیر برتر بازیکنان هندبال، تنیس، شناگران و افراد غیر ورزشکار در زوایای مختلف الویشن بازو در سطح اسکاپشن با و بدون اعمال بار خارجی وجود ندارد.
3- تفاوت معنیداری در نسبت هم انقباضی عضلات شانهی برتر و غیر برتر بازیکنان هندبال، تنیس، شناگران و افراد غیر ورزشکار در زوایای مختلف الویشن بازو در سطح اسکاپشن با و بدون اعمال بار خارجی وجود ندارد.
4- تفاوت معنیداری در نسبت هم انقباضی عضلات تثبیتکننده کتف در شانهی برتر و غیر برتر بازیکنان هندبال، تنیس، شناگران و ورزشکاران غیر پرتاب از بالای سر در زوایای مختلف الویشن بازو در سطح اسکاپشن با و بدون اعمال بار خارجی وجود ندارد.
5- تفاوت معنیداری در ریتم اسکاپولوهومرال شانهی برتر و غیر برتر بازیکنان هندبال، تنیس، شناگران و افراد غیر ورزشکار در زوایای مختلف الویشن بازو در سطح اسکاپشن با و بدون اعمال بار خارجی وجود ندارد.
1-6 روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع نیمه تجربی میباشد. جامعه آماری تحقیق حاضر را ورزشکاران رشتههای ورزشی شنا، هندبال و تنیس شاغل در لیگهای برتر کشور و افراد غیر ورزشکار تشکیل دادند. از هر گروه تعداد 10 نفر بهعنوان نمونه آماری انتخاب شدند. بعد از انتخاب آزمودنیها، کسب رضایتنامه شرکت در پژوهش و آشنایی آزمودنیها با آزمایشهای مربوطه، آزمونهای مربوط به پایایی ابزارهای اندازهگیری انجام شد. بعد از انجام آزمونهای مربوط به پایایی، هر آزمودنی دو الی سه مرتبه جهت انجام آزمونهای مربوط به اطلاعات کینماتیک و الکترومیوگرافی (بهصورت تصادفی) فراخوانده میشد. برای ارزیابی فعالیت الکتریکی عضلات مجموعه شانه
در متغیرهای الگوی فراخوانی، سطح فعالیت و نسبت هم انقباضی عضلات از دستگاه EMG سطحی 16 کاناله ساخت کشور فنلاند با فرکانس نمونه برداری 2000 هرتز استفاده شد. فعالیت الکتریکی عضلات دلتوئید میانی و قدامی، تحت خاری، پشتی بزرگ، ذوزنقه فوقانی، میانی و تحتانی و دندانهای قدامی طی الویشن بازو در سطح اسکاپشن با و بدون اعمال بار خارجی (25 درصد حداکثر قدرت ایزومتریک ابداکتورها) ثبت شد. آزمودنیها حرکت الویشن بازو در سطح اسکاپشن (30 درجه قدام نسبت به سطح فرونتال) را با دست برتر و غیر برتر با و بدون اعمال بار خارجی (بهصورت تصادفی) در 4 وضعیت زیر انجام دادند:
1- انجام ابداکشن 160 درجه شانه (از صفر تا 160 درجه) در سطح اسکاپشن در مدت 4 ثانیه.
2- انجام ابداکشن 45 درجه شانه (از صفر تا 45 درجه) در سطح اسکاپشن در مدت 1 ثانیه و نگهداری آن به مدت 3 ثانیه.
3- انجام