2-3-22 مالکیت فکری چیست؟
مالکیت فکری مالکیت و سلطه قانونی است که به موجب آن صاحب اثر میتواند از منافع و شکل خاصی از فعالیت یا اندیشه ابراز شده خود به طور انحصاری استفاده نماید. مالکیت فکری بر خلاقیتهای فکری از قبیل آثار ادبی و هنری، اختراعات، طرحهای صنعتی، علائم و نامهای استفاده شده در تجارت و بازرگانی و … دلالت دارد. در برخی از دانشگاهها مالکیت معنوی، هر اختراع دارای امتیاز است و حق طبع و نشر و راز تجاری را شامل میشود. همچنین این حق شامل کارهای هنری و ابتکاری و خلاقیتی میباشد که در یک زمینه اختصاصی ایجاد شده است (نوروزی، 19:1381).
2-3-23 اهمیّت مالکیت فکری در اقتصاد بازار
اگر نوآور قصد ارائه نوآوری خود به بازار را برای استفاده مصرف کننده داشته باشد بدون حفاظت اختراع بوده و بلافاصله در معرض خطر نسخه برداری از اختراع خود قرار میگیرد. بطور عادی نسخه بردار در وضعیتی است که تولید اختراع جدید برای او ارزانتر از نوآور میباشد. تجربه نشان میدهد که در یک کشور صنعتی بدون حفاظت اختراع تمام تشکیلات سرمایه گذاری که بطور قابل ملاحظهای در طرحهای توسعه فناوری نوین مبادرت به سرمایه گذاری میکنند به سرعت از بین میروند زیرا که نمیتوانند با تشکیلات نسخه برداری رقابت نمایند.
گرایش به حفظ حقوق مالکیت فکری ، اکنون یک عامل متمایزکننده بین کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته است (کانکنی، 146:1388).
2-3-24 کنترل مالکیت فکری و خلق دانش دردانشگاههای انگلستان
یک بررسی انجام شده در 46 دانشگاه انگلستان نشان میدهد که دانشگاههای آن کشور از مالکیت فکری حمایت کرده و از آن به منظور انتقال دانش به صنعت یا دولت استفاده میکنند Andersen, B. et al, 2011: 721)).
2-3-25 وضعیت مالکیت فکری در ایران
در ایران به مسئله مالکیت فکری چندان توجهی نشده و در حال حاضر واحدهایی که در این زمینه دارای مسئولیتی هستند عبارتند از:
1) اداره مالکیت صنعتی:
طبق قانون جمهوری اسلامی ایران مرجع ثبت ابداع و اختراعات، اداره مالکیت صنعتی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور میباشد و اعتراض به هر نوع امور ثبتی با دادگاه و حکم قضایی خواهد بود.
2) وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
حق تألیف و حقوق مشابه نظیر انتشارات و … به عهده این وزارتخانه میباشد.
3) شورای عالی انفورماتیک کشور
جهت ثبت محصولات نرم افزاری در نظر گرفته شده است.
4) مراکز ملی تحقیقات علوم
به منظور گسترش و نهادینه کردن فرهنگ پژوهش و انجام پروژههای تحقیقاتی کلان در راستای گسترش مرزهای دانش و ارائه خدمات و تولیدات مطلوب و مناسب توسعه کشور، مرکز ملی تحقیقات در تمامی علوم، نظیر مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی کشور تشکیل گردیده است. این مراکز در جهت هماهنگی و پیگیری لازم جهت ثبت اختراعات و ابتکارات دفتری را با عنوان ارتباط با صنعت مأمور پیگیریها و بسترسازی در این زمینه نموده است.
در داخل دانشگاهها نیز حوزههایی درگیر با مسئله مالکیت معنوی هستند از جمله آنها:
1) معاونت پژوهش دانشگاه
2) دفتر حقوقی (محمدی، 1383: 98).
2-3-26 اهداف سازمان جهانی مالکیت معنوی
1) هماهنگ نمودن قوانین و روشهای مالکیت فکری ملی