برابر با 64/0 درصد بوده است که این میزان پایین تر از نرخ رشد طبیعی میباشد. بر همین اساس، جمعیت محدوده در سال 1390 به 14630 نفر کاهش یافته که در حدود 1618 نفر از جمعیت کاسته شده است. بنابراین نرخ رشد جمعیت در دهه 85-75، برابر 1/1- درصد بوده است.همچنین بر پایه نرخ رشد جمعیت در دهه گذشته و نیز بر اساس مطالعات مشاور، جمعیت سال 1393 معادل 14308 نفر میباشد.
مطالعه تعداد خانوار در محدوده مطالعاتی در دوره 75-90 نشان میدهد، تعداد خانوار در سال 75 معادل 2759، سال 85 معادل 3318 و سال 90 معادل با 3604 میباشد. همانطور که ملاحظه میشود تعداد خانوار در سال 1390 نسبت به سال 85 حدود 286 خانوار افزایش پیدا کرده است. حال آنکه از تعداد جمعیت کاسته شده است. دلیل این موضوع را در میتوان در کاهش بعد خانوار در بین این دو دهه جستجو کرد.
تصویر شماره 4-3: سیر تحول شکل گیری بافت
4-4- سیر تحول شکلگیری بافت از لحاظ تغییرات اقتصادی
اراضی محدوده از قراء تابعه بلد طهران جزو تیول حاکمان قاجار بوده است. این آبادی مشتمل بر قلعه سکونتگاهی اهالی بوده که در آن عصر حدود 15-10 خانوار در آن ساکن بوده و 430 هکتار زمین که زیر کشت، رعیت نعمت آبادیها بوده است. در این زمین از انواع و اقسام پوشش گیاهی اعم از باغات و غلات کشت میشده است و به دلیل حاصلخیزی زمین و کیفیت آب و هوای پاک ثمر مرغوب برداشت میشده که مطلوب حاکمان وقت بوده است. بعدها این آبادی جزو مایملک “ماه تابان” خانم دختر فتحعلی شاه قاجار ملقب به قمرالسلطنه در آمده بود. ایشان همسر حاج میرزا حسین خان مشیرالدوله، سپهسالار و صدراعظم ایران بوده است که در نویسندگی و سرایندگی دست توانایی داشته است و از انجام امور خیر و رفع گرفتاری مردم نیز فرو گذاری نمیکرده است. از جمله آنکه شش دانگ نعمت آباد از توابع دارالخلافه را به جهت روشنایی اماکن متبرکه نجف، کربلا و تحصیلات طلاب وقف کرد. از ویژگیهای این دوران در محدوده میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
• در طی این سالها مردم آبادی به کار پر رونق کشاورزی و دامداری مشغول بودهاند و درون قلعه نعمتآباد زندگی میکردند.
• نه بر جمعیت آن افزوده شده و نه از ایشان به جای دیگر کوچ کرده است.
• از کشتزارهای وسیع گندم درو میکردند و علاوه بر مصرف خود به دارالخلافه صادر میکردند.
• از باغات پر نعمت خود سیب و انگور و انجیر تولید میکردند که طبق طبق به طهران میفرستادند.
• از آب خوش قنات میآشامیدند و در مظهر آن شنا میکردند.
• هرگاه نقصانی در آب قنات پیش میآمد میل به میل آن را تا مادر چاه در کوه کن نظارت و کنترل میکردند و خرابی آن را رفع میکردند و با لایروبی مانع از گرفتگی آن میشدند. این آب مایه آبادانی نعمتآباد بود.
• مردان روز را به کشاورزی و دامداری از قلعه خارج میشدند و زن و بچهها درون قلعه به نظافت و کارهای دستی و بچهداری مشغول بودند.
• شبها که مردان خسته از روزانه باز میگشتند دربهای قدیمی و ستبر قلعه را میبستند تا از گزند جانوران وحشی و یاغیان در امان باشند،
• کدخدای وقت نماینده تولیت بود و مردم به عشق آقا امیر المؤمنین اجاره بهای موقوفه را به ایشان تحویل میدادند و رسید تبرک میگرفتند تا این اندک پرداخت مایه رونق دین و روشنایی فروغ امامت گردد. احتمالاً تولیت این موقوفه در دست بزرگترین عالم وقت تهران بوده است.
تولیت این موقوفه در قرن اخیر در اختیار آیتا… آشتیانی بوده است. که پس از انقلاب اسلامی و فوت ایشان اداره آن را رهبر فقید انقلاب حضرت امام خمینی به آیت الله مهدوی کنی سپرده اند.در دوره پهلوی و پیشامد اصلاحات ارضی در ایران، زمینهای وسیع کشاورزی از دست مالکان خارج و در دست رعیت قرار گرفت و چون ایشان از اداره زمین خویش عاجز بودند به ناچار پیشه کشاورزی را رها کردند و برای کار و کسب به شهرهای بزرگ روی آوردند و بدینصورت روستاها خالی و شهرها پر جمعیت شدند. با هجوم جمعیت جویای کار به تهران که درآمد ثابت و قابل ملاحظهای نداشتند، جهت بیتوته خود به دنبال سرپناهی در حوالی شهر تهران بوده اند.نعمت آباد در جنوب غربی تهران و در مسیر ورود مسافران جنوب و غربی بوده است و جاده ساوه یکی از راههای دسترسی قدیم به تهران محسوب میشد.نزدیکی این آبادی به این راه و مجاورت آن به تهران مردم را به سکونت در آن ترغیب کرد.
در ابتدا بدون هیچگونه مجوزی و تنها بر پایه نیاز خود با وسایل اولیه خود را از باد باران مصون کردند و نایلون آبادی را در جوار قلعه نعمت آباد پدید آوردند که به تدریج و با عدم نظارت اوایل انقلاب بصورت خود سرانه نسبت به خرید زمینهای زراعی و ساخت خانه اقدام کرده اند.اینکه در ابتدا در جوار منبع آب تقسیم اراضی زراعی و احداث خانه انجام شد و سپس در بخش غربی خیابان طالقانی مردم سکونت گزیدند و رفته رفته زمینهای زراعی و باغات جای خود را به خانههای خود ساخته داد.در پی ساخت راهها، قناتها ویران شد و اندک اندک کشاورزی از رونق افتاد.
مردم مهاجر نیز بیشتر رغبت به کارهایی داشتند که نتوانند روزانه قوت خود را تأمین نمایند و با اندک سرمایه خود حداقل زمین را از زارعان خریداری کرده و سرپناهی برای خود و خانواده بر پا کردند. این جمعیت عمدتاً با منشاء روستایی توان نازل مالی داشته و در قالب خانوارهای گسترده بودهاند. به تدریج که موقعیت کاری و زندگی ایشان تثبیت شد نسبت به توسعه منزل اقدام کردند. اینک کوچه مالرو آبادی در خیابان طالقانی و نور تبدیل شده است. باغها به کارگاههای ضایعات آهن و کرتهای کشاورزی به خانههای مسکونی مردم این مردم متدین که از سر ناچاری مهاجرت کرده بودند با علم به موقوفه بودن مسکن خود نسبت به پرداخت اجارهبهای آن اقدام میکردند. لیکن بدلیل عدم تملک زمین و استیجاری بودن آن جسارت سرمایهگذاری کلان را در آن ندارند و سرمایهگذاری خصوصی نیز از سرمایه گذاری در آن اجتناب میکنند. در حال حاضرتعداد قابل ملاحظهای از مغازههای محدوده توسط افراد خارج از محدوده اداره میشود و بسیاری از ساکنین در خارج از محل به کسب و کار مشغولند.
بر اساس سرشماری سال 55، 42% از جمعیت اهالی منطقه 19 تهرانی بودهاند. بین سالهای 1359 تا 1365 به دلیل شرایط اجتماعی آن دوره، منطقه با افزایش جمعیتی با رشد بالای 7 درصد روبرو گردید که متأثر از مسائلی همچون آزادسازی محدوده 25 ساله، میزان بالای باروری در زنان و ادامه روند جذب مهاجرین بوده است که منشأ مهاجرت از آذربایجان شرقی و زنجان بوده است. از سال 1359 تا سال 1365 با افزایش میزان جوانی جمعیت و افزایش تعداد خانوارهای گسترده در کنار کاهش نسبت جنسی، منطقه علاوه بر داشتن آهنگ رشد طبیعی به میزان بالا پذیرای مهاجرتهای خانوادگی بوده است. از 1365 تا 1375، از میزان جوانی جمعیت و نرخ رشد طبیعی به میزان قابل توجهی کاسته شده، بعد خانوار تقلیل یافته و تعداد خانوارهای گسترده به میزان 7% کاهش یافت. این موضوع میتواند حاصل افزایش روند شهرگرایی، اقدامات تنظیم خانواده دهه هفتاد و … باشد.
علاوه بر این، مطالعات نشان میدهد که اغلب مهاجرین اولیه نعمتآباد از استانهای شمال غرب کشور، اکنون از محدوده مهاجرت کردهاند. به نظر میرسد ارتقای سطح درآمدی و برخورداری از رفاه نسبی دلیل مهاجرت ساکنین محدوده میباشد.
به عبارت دیگر ساکنین کنونی نعمتآباد همان ساکنین اولیه نبوده و بسیاری از آنها پس از بهبود اوضاع درآمدی به نقاط مطلوبتر شهر نقل مکان کردهاند. در واقع بسیاری از شهروندان نعمتآباد با این دیدگاه، سکونتی پایدار در محدوده نداشته و از آن به عنوان یک پایگاه موقت یاد میکنند.
چنانچه ذکر شد مهاجران روستایی پس از اجرای اصلاحات ارضی و اقبال به شهرها، به جهت عدم توانایی مالی، جذب حواشی ارزان قیمت شهر گشتند. طی سالهای 1345 تا 1352 ایجاد و توسعه کارگاهها در حاشیه جنوبی تهران خصوصاً اراضی منطقه 19، روندی دو سویه بود؛ وجود مهاجران روستایی به عنوان کارگر ارزان در توسعه کارگاهها و در طرف مقابل توسعه کارگاهها در گسترش و جذب مهاجران با خاستگاه روستایی و پویاسازی اقتصادی تأثیرگذار بوده است.همچنین ارزانی نسبی زمین نسبت به مناطق همجوار و وجود نیروی کار زیاد و نسبتاً ارزان موجب به وجود آمدن راستههایی با کاربری تولیدی در منطقه گردیده که عملکردی بعضاً در سطح شهر دارند. در واقع پایگاه اشتغال ساکنین اولیه نعمتآباد وابسته به مشاغل کارگری بوده و در شرایط کنونی نیز این پایگاه با افزوده شدن مشاغل خدماتی و کاذب تغییر چندانی نداشته است.
4-5- مطالعات محیطی و محیط زیستی
عوامل تاثیر گذار بر محیط زیست را میتوان در مرحله اول به دو بخش عوامل طبیعی و مصنوع تقسیم نمود به طوری که عوامل طبیعی شامل مواردی چون خصوصیات توپوگرافی و شیب زمین، جنس خاک، پوشش گیاهی بومی، عوارض طبیعی شامل دره ها، رودخانهها، جنگل ها، شرایط اقلیمی از جمله جهت و شدت وزش باد، بارندگی درجه دمای هوا و … است و عوامل مصنوع یا غیرطبیعی شامل مواردی هستند که از مداخله و انجام ساخت و ساز و فعالیتهای انسانی ناشی میشوند.
4-5-1- اقلیم
اقلیم را بر اساس دادههای هواشناسی در درازمدت و در محل مشخص ارزیابی میکنند. اقلیم هر مکان تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار میگیرد و از مکانهای دیگر متمایز میشود. بطوریکه اقلیم هر محل تأثیر عمدهای در شکل زمین و همین طور جزئیات طراحی هر بنا میگذارد. عوامل تشکیل دهنده اقلیم متاثر از موقعیت جغرافیایی محدوده بر روی کره زمین است و مواردی از قبیل دمای هوا، میزان رطوبت، میزان بارندگی، وزش باد و تابش آفتاب اصلیترین موارد سازنده اقلیم محلی هستند. موارد یاد شده در منطقه 19 تهران به شرح زیر میباشد.
الف- درجه حرارت :
طبق آمارهای هواشناسی در پنج سال گذشته میانگین حداقل دما °2/3 درجه سانتیگراد و میانگین حداکثر دما°8/29 درجه سانتیگراد بوده است. حداقل مطلق دما 6- درجه سانتیگراد مربوط به اواخر دی ماه و اوایل بهمن ماه و حداکثر مطلق دما 42 درجه سانتی گراد در تیرماه اتفاق افتاده است. تعداد روزهای یخبندان در سال به طور متوسط 12 روز است که در ماههای دی و بهمن اتفاق میافتد. نمودار شماره 1-1 میانگین حداقل و حداکثر درجه حرارت 14 سال متوالی را در ماههای مختلف نشان میدهد. در دی ماه در ایستگاه مهرآباد افزایش ناگهانی درجه حرارت صورت گرفته است. یکی از عوامل افزایش ناگهانی هوا در فصول سرد سال آلودگی هوا در آن محدوده میباشد.
نمودار شماره 4-1: میانگین حداقل و حداکثر درجه حرارت در طی ماههای مختلف در ایستگاه مهرآباد طی 14 سال متوالی (1990-2003).
ب- بارندگی:
* رژیم بارندگی حوزه:
رژیم بارندگی این حوزه شامل رژیم بارشهای مدیترانهای با ریزشهای متمرکز بر زمستان و خشکی منطبق بر تابستان را دارا میباشد. با این وجود تفاوتهایی بین مناطق جلگهای و مرتفع و همچنین بین ماکزیمم و مینیمم بارش در زمستان و بهار به چشم میخورد.
* میزان بارندگی:
در منطقه بارش در طول سال به صورت باران بوده و به طور میانگین 45 روز در سال بارندگی وجود دارد. حداکثر میزان بارندگی 6/9 میلیلیتر بوده است و بیشترین میزان بارندگی در ماههای آبان، دی و بهمن صورت میگیرد.در بررسیهای صورت گرفته بر روی میزان بارش ماهیانه در طی 14 سال متوالی در ایستگاه هواشناسی مهرآباد میانگین بارش سالیانه 233 میلیمتر گزارش شده است. در این ایستگاه میانگین بارش فصل زمستان 37 میلی متر، فصل بهار 3/16 میلیمتر، فصل تابستان 2/1 میلیمتر و فصل پاییز 22