توانایی های ارزشی، انتظارات ارزشی

افرادی که امتیازی بین 11 تا 6/25را کسب کنند، میزان ارضای نیازشان درسطح «پایین» قرار میگیرد.
افرادی که امتیازی بین 6/25 تا 2/40 را کسب کنند، میزان ارضای نیازشان درسطح «متوسطی» قرار میگیرد.
افرادی که امتیازی بین 2/40 – 55 را کسب کنند، میزان ارضای نیازشان درسطح «بالایی» قرار میگیرد.
3-8-2-6- مقایسه نسبی:
تعریف نظری: مقایسه نسبی از اختلاف بین آنچه فرد می خواهد و انتظار دارد، با آنچه که به دست می آورد و همچنین مقایسه با دیگرانی که او شرایط خود را با آنها مقایسه می کند، به دست می آید و ممکن است شخص دچار حالتی از احساس محرومیت شود(کوهن،1383). پس یک وضعیت ذهنی و روانی است که تحت تاثیر اختلاف درک شده میان دو چیز دیگر یعنی انتظارات ارزشی و توانایی های ارزشی قرار دارد.
تعریف عملیاتی: این متغیر به وسیله گویه های زیر تعریف عملیاتی شده و مورد سنجش قرار گرفته است. بدین صورت که از پاسخگو پرسیده می شود که در هنگامی که در هریک از موارد زیر خود را با دوستان،نزدیکان و آشنایان خود مقایسه می کنید،خودتان رو جلوتر یا عقب تر از دیگران ارزیابی می کنید و یا اینکه تفاوتی با آنها ندارید. بدین صورت افرادی که احساس عقب تر(پایین تر بودن) داشتند، در واقع احساس محرومیت داشتند.
وضع زندگی
میزان درآمد
وضعیت مسکن
میزان تحصیلات
ارزیابی از سطح رفاه زندگی در زندگی
30 22 14 6
بالا متوسط پایین
30 22 14 6
بالا متوسط پایین
این متغیر و ابعاد آن با 6 سوال در بخش دهم پرسشنامه مورد آزمون قرار می گیرد. برای سنجش هر یک از گویه های فوق، از طیف لیکرت استفاده شده که در آن به گزینه «خیلی بد» امتیاز 1، به گزینه «بد» امتیاز 2، به گزینه« بی نظر» امتیاز 3، به گزینه «بهتر» امتیاز4 و به گزینه «خیلی بهتر» امتیاز 5 داده شد. با توجه به این هر پاسخگو از مجموع گویۀ مطرح شده در شاخص احساس محرومیت(6 گویه) قادر خواهد بود امتیازی بین حداقل 6 و حداکثر 30 را برای متغیر احساس محرومیت کسب کند و در یکی از قسمتهای طیف زیر قرار گیرند:
طیف میزان احساس محرومیت پاسخگویان
افرادی که امتیازی بین 6 تا 14 را کسب کنند، میزان احساس محرومیت شان درسطح «پایین» قرار میگیرد.
افرادی که امتیازی بین 14 تا 22 را کسب کنند، میزان احساس محرومیت شان درسطح «متوسطی» قرار میگیرد.
افرادی که امتیازی بین 22 – 30 را کسب کنند، میزان احساس محرومیت شان درسطح «بالایی» قرار میگیرد.
3-8-2-7-رهایی
تعریف نظری: آزادی ارزشی است که در تمامی مباحث زندگی و توسعه به عنوان گوهری والا و روحی متعالی در جریان است و بدون وجود آن، توسعه و تعالی و پیشرفت تهی، غیر قابل حصول، فاقد امکان سنجش و بی محتواست. آزادی هم عرصه و منظر و دیدگاه توسعه را مشخص می کند، هم هدف توسعه را مفهوم می بخشد و هم راهبرد این فرایند فراگیر و به هم پیوسته را تشکیل می دهد.آزادی های گوناگون به منظور توسعه(توسعه رفاه) نقش محوری و فراگیر بسیار مهم دارند.این آزادی ها فراوان و بی شمارند، اما مهمترین و برجسته ترین آن ها را می توان با 5 عنوان کلی مشخص کرد:1-فرصت های اقتصادی(شامل حق مالکیت، بازار آزاد، افزایش درآمد، تولید، مصرف و مبادله کالاهای اقتصادی) 2- آزادی های سیاسی(امکان بررسی عملکرد و انتقاد از مسئولان، آزادی بیان و مطبوعات و در یک کلام دموکراسی) 3- ترتیبات و تسهیلات اجتماعی (بهبود وضع زندگی، آموزش، بهداشت) 4- تضمین شفافیت(درجه‌ی آشکاری امور و حق افشاگری که در نهایت از فساد جلوگیری می‌کنند) 5- امنیت حمایتی(حمایت از آسیب‌پذیران مثل فقرا و بیکاران و…).نکته ای که نباید فراموش کرد همبستگی های بسیار قدرتمند بین این آزادی ها می باشد.(نوری نایینی،1383: 442و443).