2-1-1- مقدمه
در عصری که تغییر و تحولات سریع و فرآینده از جمله مشخصات آن است آهنگ تصمیم گیری نیز شتاب زیادی به خود گرفته و نیاز به تصمیم گیری سریع برای مقابله با فعل و انفعالات سریع در محیط، شرایطی را به وجود آورده است که زمان تأمل و تعمق و تصمیم گیری را برای مدیران کوتاه نموده است. در واقع مدیران امروزی خود را مجبور به اتخاذ تصمیمات بیشتری در رابطه با موضوع و مسائل متنوع و گسترده تری در زمان کوتاه تری می بینند (جان بزرگی ،1384،42).
تصمیم گیری، فعالیتی است که در قلب مدیریت سازمان انجام می شود و از این رو، اساسی ترین فعالیت سازمان بشمار می رود. نکته دارای اهمیت در این میان زمانی است که ما بهترین حق انتخاب را داریم، اما تصمیم های گرفته شده بهترین نیستند. پیچیدگی ساختار سازمان غالباً محیط تصمیم گیری را با مشکل روبرو می سازد و درگیری های روزمره غالباً باعث می شوند که فرآیند تصمیم گیری به وضوح قابل رویت نباشد (عبیری،1387،58) و موفقیت چشمگیر سازمان ها، مدیران و افراد بستگی به نحوه تصمیم گیری درست و صحیح می باشد ( کوک و هونساکر، 2001، 414 ).
تصمیماتی را که مدیران می گیرند موجب رشد یا ورشکستگی شرکت می شود. امکان دارد که این تصمیمات پرخطر، مخاطره آمیز و در محیطی نامطمئن گرفته شوند و نمی توان موفقیت آنها را تضمین کرد. معمولاً تصمیم باید در شرایطی گرفته شود که عوامل پیوسته در حال تغییرند، اطلاعات چندان روشن نیست و دیدگاه ها متناقض یا ضد و نقیض هستند (ال دفت،1386،422).
2-1-2- اهمیت تصمیم گیری
اگر فعالیت های مختلف مدیریت را در نظر آورید، به وضوح مشاهده می شود که جوهره اصلی فعالیت های مدیریت تصمیم گیری است. تصمیم گیری از اجزای جدایی ناپذیر مدیریت به شمار می آید و در هر وظیفه مدیریت به نحوی جلوگر است. در تعیین خط مشی سازمان، در تعیین هدف ها، طراحی سازمان، انتخاب، ارزیابی و در تمامی افعال مدیریت، تصمیم گیری جزء اصلی و رکن اساسی است. مدیر همواره مواجه با مواردی است که اخذ تصمیم را از جانب او طلب می کند و کیفیت و چگونگی این تصمیمات است که میزان توفیق و تحقق هدفهای سازمان را معین می کند (الوانی،1383؛193).
عمل تصمیم گیری در ادامه امور سازمان وسیع بقدری مهم است که برخی از نویسندگان سازمان را «شبکه تصمیم» و مدیریت را «عمل تصمیم گیری» تعریف نموده اند. زیرا در دنیای امروزه امور سازمان های وسیع نمی تواند صرفاً بر نبوغ و قضاوت شخصی افراد متکی باشد، بلکه تصمیمات بایستی در صورت امکان بر پایه بررسی های علمی و اطلاعات تردید ناپذیر اصول و روش های خاصی استوار گردد (اقتداری ،1387،82).
مدیران در تمامی سطوح تصمیماتی را اتخاذ می نمایند این تصمیمات ممکن است در نهایت برای بقاء سازمان و یا حقوق آغازین یک کار آموز جدید تأثیرگذار باشد. تمامی تصمیمات بنابراین دارای اثراتی خواه کوچک و یا بزرگ بر روی اجرای آنها می باشد. بنابراین برای مدیران، گسترش مهارت های تصمیم گیری بسیار مهم است. اگر چه ممکن است تصمیمات خوشایند و یا ناخوشایند باشد ولی تمامی مدیران بر اساس اهمیت، شمار و نتایج تصمیم گیری هایشان ارزیابی و پاداش داده می شوند. کیفیت تصمیمات مدیران معیاری بر سودمندی و ارزش سازمان های آنان است ( ایوانسویچ و دیگران، 2003، 98 ).
سایمون تصمیم گیری را با مدیریت مترداف می داند و معتقد است که فعالیت و رفتار سازمانی شبکه پیچیده ای از فراگردهای تصمیم گیری است. منظور از تصمیم گیری تحت تأثیر قرار دادن رفتار و عملکرد افرادی است که اجرای عملیات سازمان را برعهده دارند. بنابراین، برای اینکه ساختار و روابط سازمانی را بشناسیم کافی است که نحوه کاربرد قدرت تصمیم گیری را در آن کشف کنیم و برای آگاهی از طرز کار سازمان، شیوه های تصمیم گیری آن را مورد مطالعه قرار دهیم (علاقه بند،1374،33).
گریفیت، تصمیم گیری را قلب سازمان و مدیریت تلقی می کند و معتقد است که تمام کارکردهای مدیریت و ابعاد سازمان را می توان برحسب فراگرد تصمیم گیری توضیح داد. تخصیص منابع، شبکه ارتباطی، روابط رسمی و غیررسمی و تحقق اهداف سازمان به وسیله مکانیسم های تصمیم گیری کنترل می شوند. ازاین رو، تصمیم گیری به منزله کلید فهم پیچیدگی های سازمان و عملکرد مدیریت است (علاقه بند،1374،34).
2-1-3- تعاریف تصمیم گیری
در مورد تصمیم گیری تعاریف مختلفی از سوی صاحب نظران ارائه شده است که با وجود تعدد آنها، اما همه یک وجه مشترک که همانا انتخاب مطلوب ترین و منطقی ترین و شایسته ترین است را دارا می باشند که به چند مورد اشاره می شود:
تصمیم گیری فرآیندی را تشریح می کند که از طریق آن، راه حل معینی انتخاب می گردد (رضائیان،1382،57).
تصمیم گیری فراگردی است که طی آن، شیوه خاصی برای حل مسأله یا مشکل ویژه برگزیده می شود (استونر،1982)(علاقه بند، 1374، 23 ).
تصمیم یعنی شناسایی و اقدام یک عمل برای دست یافتن به یک مسأله خاص یا بهره برداری از یک فرصت (استونر، 1379، 393).
تصمیم گیری به معنی برگزیدن یک راه کنش از میان راه حل های مختلف است (ویریچ و کونتز، 1993، 515).
تصمیم گیری را می توان طریقه عمل و یا حرکت در مسیر خاصی تعریف کرد که با تأمل و آگاهانه، از میان راه و روش های مختلف برای نیل به یک هدف مطلوب، انتخاب شده است (سعادت ،1372،1).
فرآیند تعیین و انتخاب اقدام یا عملی به منظور حل مشکل یا مسأله مشخص (نجف بیگی،1387،233).
تصمیم گیری عبارت است از فرآیند گزینش مطلوب ترین یا منطقی ترین شکل در حل مسأله یا در
نیل به یک هدف (مظاهری،1379،23).
2-1-4- شرایط تصمیم مدیران
تصمیمات مشکل گشایی در سازمان ها نوعاً تحت تأثیر سه شرط یا شرایط مختلف می باشد:.