صفحه
2-7-11 اصل خوف و رجا…………………………………………………………………………………………….. 39
?-? قلمرو خودکنترلی……………………………………………………………………………………………….. 40
?-? مبانی اسلامی خودکنترلی……………………………………………………………………………………. 43
??-? واژگان مرتبط با کنترل نفس در قرآن و روایات……………………………………………………… 49
?-??-? کاربرد تقوی در قرآن و روایات…………………………………………………………………………… 50
?-?-??-? کاربرد قرآنی تقوی…………………………………………………………………………………………… 50
?-?-??-? کاربرد تقوی در روایات…………………………………………………………………………………….. 52
?-??-? کاربرد صبر در قرآن و روایات…………………………………………………………………………… 53
?-?-??-? کاربرد قرآنی صبر……………………………………………………………………………………………… 54
?-?-??-? کاربرد صبر در روایات………………………………………………………………………………………. 55
?-?-??-? پایه های روان شناختی و مولفه های کسب صبروشکیبایی……………………………………… 56
??-? موانع خودکنترلی………………………………………………………………………………………………….. 60
??-? ویژگی های افراد خودکنترل…………………………………………………………………………………… 62
??-? نتایج خودکنترلی…………………………………………………………………………………………………… 63
??-? پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………. 64
?-??-? پیشینه داخلی…………………………………………………………………………………………………….. 64
?-??-? پیشینه خارجی………………………………………………………………………………………………….. 66
فصل سوم : روش شناسی تحقیق (متدولوژی)
?-? مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………. 68
?-? روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………. 68
عنوان صفحه
?-? نوع تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 69
?-? جامعه تحقیق……………………………………………………………………………………………………… 69
?-? نمونه تحقیق………………………………………………………………………………………………………. 69
?-? ابزار جمع آوری اطلاعات……………………………………………………………………………………. 70
?-? روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………….. 71
فصل چهارم : تجزیه وتحلیل یافته های تحقیق
?-? مقدمه………………………. ………………………………………………………………………………………. 73
?-? بررسی سوال های پژوهش……………………………………………………………………………………. 73
?-?-? بررسی سوال اول پژوهش ………………………………………………………………………………….. 73
?-?-? بررسی سوال دوم پژوهش…………………………………………………………………………………… 85
?-?-? بررسی سوال سوم پژوهش………………………………………………………………………………….. 96
?-?-? بررسی سوال چهارم پژوهش…………………………………………………………………………….. 117
?-?-? بررسی سوال اصلی پژوهش……………………………………………………………………………….. 118
فصل پنجم :بحث،نتیجه گیری وپیشنهادات
?-? مقدمه……………………………………….. ……………………………………………………………………… 122
?-? مروری بر نتایج پژوهش………………………………………………………………………………………. 123
5-2-1 نتیجه سوال اول…………………………………………………………………………………………………… 123
5-2-2 نتیجه سوال دوم…………………………………………………………………………………………………… 124
5-2-3 نتیجه سوال سوم…………………………………………………………………………………………………… 125
5-2-4 نتیجه سوال چهارم………………………………………………………………………………………………… 126
5-3 بحث…………………………………………………………………………………………………………………… 127
?-? محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………………… 129
?-? پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………. 130
فهرست منابع ومآخذ ………………………………………………………………………………………………………… 131
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
جدول(?-?)مولفه های شناختی خودکنترلی………………………………………………………………………….. 74
جدول(?-?)توزیع فراوانی مولفه های شناختی خودکنترلی……………………………………………………… 83
جدول(?-?)مولفه های عاطفی خودکنترلی……………………………………………………………………………. 86
جدول(?-?)توزیع فراوانی مولفه های عاطفی خودکنترلی……………………………………………………….. 93
جدول(?-?)مولفه های رفتاری خودکنترلی……………………………………………………………………………. 97
جدول (?-?)توزیع فراوانی مولفه های رفتاری خودکنترلی………………………………………………………. 114
جدول(?-?)توزیع فراوانی مولفه های شناختی،عاط
فی ورفتاری خودکنترلی……………………………….. 119
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار(?-?)توزیع فراوانی مولفه های شناختی خودکنترلی…………………………………………………….. 84
نمودار(?-?)درصد فراوانی مولفه های شناختی……………………………………………………………………… 85
نمودار(?-?)فراوانی مولفه های عاطفی خودکنترلی…………………………………………………………………. 94
نمودار(?-?)درصد فراوانی مولفه های عاطفی………………………………………………………………………… 95
نمودار(?-?)توزیع فراوانی مولفه های رفتاری خودکنترلی………………………………………………………… 115
نمودار(?-?)درصد فراوانی مولفه های رفتاری خود کنترلی………………………………………………………. 116
نمودار(?-?)توزیع فراوانی مولفه های شناختی،عاطفی ورفتاری خودکنترلی……………………………….. 119
نمودار(?-?)توزیع درصد فراوانی مولفه های شناختی،عاطفی ورفتاری خودکنترلی……………………… 120
فصل اول
کلیات طرح
?-?- مقدمه
مکتب انسان ساز اسلام با آگاهی کامل از نیازهای مادی و معنوی انسان و دارا بودن تعالیم آسمانی هماهنگ با فطرت و عقل آدمی در حوزه ی اخلاق تاثیر گذار و باعث ایجاد تحول در انسان می گردد.اگر عناصر معرفتی و عبادی در دین نتوانند در حوزه ی اخلاقی تأثیر بگذارند به کمال خود دست نیافته اند.موضوع اخلاق در تعالیم اسلامی از چنان اهمیتی برخوردار است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم هدف از بعثت خود را کامل کردن کرامت های اخلاقی معرفی نموده و فرمودند:إنِِی بُعِثتُ لِاَُتمِمَ مَکارِمَ الأخلاقِ،همانا من برای کامل کردن کرامت های اخلاقی مبعوث شدم(مجلسی،????، ??:???).این نگاه مکتب اسلام در همه ی زمینه ها از جمله احکام و شریعت نیز پا برجاست.خدا می فرماید :و نماز را به پا دار که نماز از کار زشت و ناپسند باز می دارد(عنکبوت،??).همچنین برخی از صفات انسانی،نقش بازدارنده دارند،بدین معنی که حافظ وضعیت مطلوب در نفس هستند و آن را از افراط و تفریط در غرایز بازمی دارند و بدین ترتیب زمینه ساز فضیلت های اخلاقی متعددی هستند(رشاد:????،?:???).
?-?- بیان مسأله
برخورداری از نعمت عقل به عنوان برترین موهبت الهی و بهره مندی از آن در سایه آموزه های وحیانی باعث رسیدن انسان به والاترین ترین مقام وجودی ممکنات عالم می گردد.عقل با دارا بودن مؤلفه بازدارندگی در ابعاد مهار هیجان،مهار اندیشه و رفتار(رفیعی هنر،????)باعث می گردد تا انسان با کنترل رفتارخویش از جمله تأخیر و بازدارندگی داوطلبانه امیال نفسانی،در جهت نیل به کمال مطلوب گام برداشته و در شمار متقین قرار گیرد.
مهارت هایی که برای چالش و تغییر رفتارها و مهار پاسخ های هیجانی شدید لازم است،در یک چارچوب خود کنترلی(ضبط النفس،self_control)جای می گیرد(شکوهی یکتا و همکاران،????).خود کنترلی مراقبتی درونی است که بر اساس آن وظایف محول شده انجام و رفتارهای ناهنجار و غیر قانونی ترک می گردد بی آنکه نظارت و یا کنترل خارجی در بین بوده باشد (پیروز و دیگران،????).به عبارت دیگر هرگاه عامل کنترل کننده از خارج به داخل انسان منتقل گردد،به صورتی که شخص با اختیار و آگاهی به ارزیابی و اصلاح عملکرد خود در قالب استانداردهای مشخص ودر جهت اهداف مطلوب بپردازد،خود کنترلی تحقق یافته است(سجادی،????).
بر اساس آموزه های دینی انسان موظف است قبل از هرکس خودش به اعمال و رفتارش نظارت داشته باشد تا بتواند بر اساس شاخص های دینی رفتار خود را کنترل و اصلاح نماید.
خود کنترلی فرآیندی است که شامل طراحی،ایجاد و حفظ مجموعه رفتاری است (هویدا،آقابابایی،????)و راهبردهای آن شامل خرده فرآیندهایی چون خود هدفگذاری(تعیین اهداف فردی)،خود ارزیابی(انطباق اهداف فردی با عملکرد)و خودمدیریتی که فرآیندی در اصلاح رفتار خود از طریق اداره سیستماتیک محرک ها،فرآیندهای شناختی و نتایج اقتضایی است(رضاییان،????:??).
باتوجه به آن که خودکنترلی دارا?سهرکناصل?تعییناستانداردها??ازعملکرد،شیوها?برا?اندازهگیر?عملکردومقا?سهعملکردبااستانداردها? مشخص است،از منظر اسلام آنچه معیار سنجش برای کنترل محسوب می شود،انطباق عملکرد با موازین شرع و آموزه های الهی است و به همین دلیل است که تضمین کننده مقاصدی می باشد که انسان را به سوی کمال الهی می رساند،اما در دیدگاه های دیگر،چنین تضمینی وجود ندارد،زیرا معیار سنجش و رشد فرآیند خودکنترلی از سوی فرد بر اساس هنجار جامعه و الگوهای آن قرار گرفته(غفاری ورضوی،????)واین مهم،نقطه افتراق مکتب تربیت دینی با دیگر مکاتب تربیتی در نگاه به جهان و انسان محسوب می شود(مشایخی،????).
با توجه به آنچه گفته شد،مشخص می شود که اساس خود کنترلی،توانایی فرد در کنترل ارادی فرآیندهای درونی و برون دادهای رفتاری است.خود کنترلی دارای مؤلفه های شناختی،هیجانی و رفتاری بوده و سبب تسهیل رشد اخلاق و وجدان اخلاقی می شود و بازتاب رشد خویشتن است.فردی که بتواند رفتارش را کنترل کند،باید این نکته که “عامل علی” یک رفتار است،درک نماید و متوجه باشد که رفتار و پی آمد آن،حاصل عملی است که او تا حدی می تواند برآن کنترل داشته باشد(جان بزرگی،????:??).اگر انسان خود را بشناسد و بداند که یک موجود انتخاب شده از طرف ذی صلاحیت
ترین مقام هستی است(بقره،??)،تسلیم میل ها و جاذبه ها که نوعی پیوند و کشش میان انسان و یک کانون خارجی است که انسان را به سوی خود می کشاند،نمی شود(مطهری،????:??).
خود کنترلی با واژه هایی همچون خویشتن داری1،اراده2(خداپناهی،????:??)،خود داری3،خود بازداری4،خودگردانی5،اداره