ج ـ استفاده از قرآن هایى که داخل مساجد است براى مراسم احیا در داخل مساجد، مانعى ندارد; هر چند واقف براى مجلس ترحیم وقف کرده باشد. 28/5/78
(س 182) اجناسى که براى مسجد خریدارى و یا به صورت هدیه و نذر و وقف داده مى شود، آیا مى توان در مناسبت هاى مختلف (نماز عید فطر و نماز ظهر عاشورا و…) در خارج از مسجد و در محدوده مسجد مثل خیابان استفاده کرد؟
ج ـ آرى، مى توان، چون استفاده در محدوده وقف است. 28/3/78
(س 183) باغى با 40 اصله درخت خرما وقف امام حسین(علیه السلام) شده است. در جریان جنگ تحمیلى، تمام این نخل ها سوخته و از بین رفته است. لطفاً وظیفه متولّى را در قبال زمین مورد وقف بیان فرمایید.
ج ـ اگر بتوان با احیا، غرض واقف را تأمین نمود، باید احیا نمود; و گرنه با اجاره دادن و صرف مال الاجاره در غرض واقف، وظیفه شرعى انجام گرفته است. 1/3/77
(س 184) فرد خیّرى قطعه زمینى را براى حسینیّه وقف نموده است. اکنون با توجه به اینکه آن منطقه، على رغم جمعیت زیاد، فاقد درمانگاه است، هیئت امناى این حسینیه قصد دارند این زمین را در سه طبقه بنا کنند و طبقه همکف را حسینیّه و زیرزمین را درمانگاه و طبقه فوقانى را کتابخانه نمایند. حکم شرعى آن چیست؟
ج ـ ساختن طبقات متعدد، براى استفاده هاى گوناگون در زمینى که وقف براى حسینیه شده است، اگر به صورتى ساخته شود که مزاحم عزادارى و جلسات روضه خوانى و بقیّه امور عزادارى نباشد، جایز است; لیکن باید در اسناد، مدارک، و زبان ها، تابلو و…، عنوان حسینیّه بر همه طبقات اضافه شود; به این نحو که مثلاً به طبقه درمانگاه گفته شود: درمانگاهِ حسینیّه; ناگفته نماند اضافه شدن عنوان حسینیّه به عناوین طبقات براى آن است که معلوم باشد همه چیز حقّ حسینیه است و در مسیر وقف براى حسینیّه این گونه امور انجام گرفت. 16/3/76
(س 185) بیش از یک صد سال قبل زمینى در محدوده شهرى به منظور مصارف خیریه مانند بیمارستان، مدرسه، زائر سرا و… وقف عام شده; ولى در حال حاضر از وضعیت کشاورزى به ساختمان هاى مسکونى تبدیل شده است. اهالى مسجدى را در حدود سى سال قبل با خشت و گل و چوب ساخته اند که در اثر برف و باران و متروک ماندن، تخریب شده و از صحن و حیاط همان مسجد، جهت احتراز از تعریض خیابان، مسجد جدید و آبرومندانه اى تجدید بنا و تأسیس گردیده است. با توجه به اینکه مسجد قبلى فعلاً به صورت نامناسبى قرار گرفته و زمین آن نیز به منظور امور دیگرى وقف شده، آیا مى توان پس از عقب نشینى و تعریض خیابان، در قسمت باقى مانده زمین، براى امور خیریه همین مسجد، تأسیساتى ایجاد کرد یا خیر؟
ج ـ آرى، چون همه تصرّفات حلال و جایز در مساجد، تا مزاحم نمازگزاران نباشد جایز است; لیکن زمین مسجد از مسجد بودن در فرض مذکور خارج نشده و احکام مسجد را دارد. 5/5/76
(س 186) قطعه زمینى وقف گردیده تا در آمد حاصل از آن، به مصرف سوخت بخارى حسینیه اختصاص یابد. بعد از گذشت سى سال از عمل به وقف، هیئت امناى مسجد متقاضى پرداخت هزینه برق مصرفى مسجد شده اند. آیا مى توان به جاى پرداخت پول براى خرید نفت، قبض برق حسینیه را پرداخت نمود؟
ج ـ چنانچه امروزه زمینه مصرف سوخت نفت وجود ندارد و روشنایى حسینیه به وسیله برق و گاز تأمین مى شود، پرداخت پول براى قبض برق و گاز مصرفى، مانعى ندارد. 24/9/77
(س 187) آیا از پولى که براى امور خیریه وقف شده، مى توان در مسائل فرهنگى مثل کلاس هاى قرآن، اردوى زیارتى قم و مشهد و… استفاده کرد یا خیر؟
ج ـ با فرض اینکه امور خیریه مى باشند، مصرف نمودن جایز است. 29/5/76
(س 188) در مدرسه علمیه موقوفه واقع در طبقه فوقانى مسجدى، حدود هجده سال است فعالیت هایى از قبیل خیاطى، گلدوزى، عکاسى، قالى بافى، تزریقات و… به عمل مى آید. نظر به اینکه در وقف نامه مکان ذکر شده براى مدرسه علوم دینى وقف شده است، آیا چنین فعالیت هایى مشروع بوده است؟ همچنین استمرار فعالیت هاى ذکر شده چگونه است؟
ج ـ عمل بر خلاف وقف جایز نیست، و اگر جایى براى مدرسه علمیه وقف شده، استفاده براى گلدوزى و غیر آن، غیر جایز است و مانند بقیّه مدارس باید در اختیار طلاب علوم دینى قرار گیرد. 4/7/76
(س 189) آیا براى تأسیس و بناى مراکز تفریحى ـ ورزشى مورد نیاز جامعه، از مال زکات، موقوفات عامّه و یا وجوهات شرعیّه مى توان هزینه کرد؟
ج ـ از زکات مانعى ندارد; چون یکى از مصارف آن مطلق امور خیریه و عام المنفعه است، اما از موقوفات، تابع وقف نامه و مستفاد از عبارات آن با توجه به قرائن و دخالت زمان و مکان در آن مى باشد; و اما از وجوهات، تابع اجازه از مجتهد جامع الشرائط است. 9/5/78
(س 190) آیا مى توان یک قسمت از شبستان واحد را براى مسجد و قسمت دیگر آن را براى حسینیّه در نظر گرفت؟
ج ـ مانعى ندارد و تابع کیفیّت وقف از سوى واقف در ابتداى کار است; «الوقوف تکون على حسب ما یوقفها اهلهاان شاء اللّه». 27/2/78
(س 191) سال ها قبل جدّ ما مقدارى از ملک خود را وقف نموده، لیکن وقف نامه اى وجود ندارد، در حال حاضر، ورّاث ضمن قبول وقف ملک مورد اشاره، قصد عمل به وقف را دارند. آیا مى توانند با نیّت واقف اوّلیه، به تنظیم وقف نامه اقدام کنند؟ با توجّه به اینکه قصد واقف و نحوه عمل به آن مشخص نیست، آیا مى توانیم نحوه عمل به وقف را به دلخواه خود تعیین کنیم؟ (البته در طول این مدّت، درآمد ملک وقفى را صَرف امور خیریه نموده ایم و ملک در تصرّف خودمان بوده). آیا با شرایط فوق تعیین یکى از ورّاث به عنوان متولّى با توافق همه، صحیح است؟ همچنین با توجّه به اینکه زمان وقف،
قصد تولیت واقف و عمل به وقف و تحقّق آن مشخص نیست، این ملک وقف محسوب مى شود یا نه؟ ضمناً در صورتى که وقف نامه تنظیمى با نیّت واقف مغایر باشد، آیا وقف محقّق مى شود؟
ج ـ هر ملکى که وقف بودنش با اطمینان یا حجّت شرعى ثابت گردد، همه آثار وقف بر آن بار مى شود و محض گفتن افراد تا اطمینان نیاورد، حجّت شرعى بر وقف بودن نیست; و اگر همه ورّاث وقفیّت چیزى را قبول کردند و هیچ گونه جهتى هم براى مصرف از طرف واقف، معیّن نشده باشد، اختیار با خود ورثه است، و هرگونه که بخواهند مى توانند وقف نامه را تنظیم و متولّى براى ملک وقفى تعیین نمایند و درآمد ملک را در جهتى که احتمال مى دهند به مقصود واقف نزدیک تر است مصرف نمایند، و اگر چنین احتمالى نمى دهند در هر موردى که خود صلاح بدانند، مصرف نمایند. 21/1/79
(س 192) زمینى خریدارى شده و وقف مسجد شده و به مسجد ضمیمه شده است و چند سال نماز نیز در آن خوانده شده، عده اى به نام هیئت عزادارى، قسمتى از آن مکان را جدا کرده و به عنوان آبدارخانه قرار داده اند و با این کار، در آن قسمت نمى توان نماز خواند. حکم این کار را بیان فرمایید؟