پژوهش دانشگاهی – رابطه ویژگی های شخصیتی و مدیریت تعارض مدیران در هیأتهای ورزشی استان فارس۹۳- …

۱-۲٫ ارتباط بین میزان تعارض و عملکرد شغلی ۳۲
۲-۲٫ ارتباط بین سطح تعارض و پیامد های سازمانی ۳۲
۱-۴٫ نتایج مربوط به جنسیت آزمودنی ها را به نمایش گذاشته است ۸۲
۲-۴٫ نتایج مربوط به سابقه خدمت آزمودنی ها را به نمایش گذاشته است ۸۵
فهرست تصاویر
عنوان صفحه
۱-۲٫مدل پنج سبک رویارویی با تعارض ۳۹
۲-۲٫ فرایند مدیریت تعارض سازمانی ۴۱
رابطه ویژگی‌های شخصیتی و مدیریت تعارض مدیران در هیأت‌های ورزشی استان فارس
به وسیله: محمد علی روستا
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین ویژگیهای شخصیتی و راهبردهای مدیریت تعارض مدیران هیات های ورزشی استان فارس بود. این تحقیق از نوع توصیفی، همبستگی است که به روش میدانی انجام شد. نمونه آماری این تحقیق شامل کلیه رؤسا و نایب رئیسان هیأتهای ورزشی استان فارس بود (۹۲=n). ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه ویژگیهای فردی، پرسشنامه ویژگیهای شخصیتی نئو فرم کوتاه (NEO-FFI) ساخته شده توسط کاستا و مک کری (۱۹۹۲) و پرسشنامه مدیریت تعارض رابینز (۱۹۹۱) بود. ضریب پایایی عوامل پنج گانه ویژگی های شخصیتی با روش آلفای کرونباخ از ۵۸/۰ تا ۶۹/۰ نوسان داشت و ضریب پایایی سه راهبرد مدیریت تعارض با روش آلفای کرونباخ از ۵۸/۰ تا ۷۵/۰ نوسان داشت. برای تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و ضریب همبستگی ساده و رگرسیون چندگانه استفاده شد و کلیه فرضیه های تحقیق در سطح معنی داری ۰۵/۰p≤ محاسبه شد. نتایج نشان داد، بین ویژگی شخصیتی روان رنجورخویی با راهبرد عدم مقابله و کنترل رابطه مثبت معنیدار و با راهبرد راه حلگرایی رابطه منفی معنیدار وجود دارد. هم چنین بین ویژگی شخصیتی برونگرایی، خوشایندی و وجدانی بودن با راهبرد راهحلگرایی رابطه مثبت معنیدار وجود دارد. بین ویژگی شخصیتی خوشایندی با راهبرد عدم مقابله و کنترل رابطه منفی معنیدار و بین وجدانی بودن و راهبرد عدم مقابله رابطه مثبت معنیدار مشاهده شد. در بقیه موارد رابطه ای مشاهده نشد. با توجه به نتایج تحقیق پیشنهاد میشود در انتخاب و انتصاب شایسته مدیران در سازمانهای مختلف ورزشی ویژگی شخصیتی آنان مد نظر قرار بگیرد.
کلید واژه ها: ویژگیهای شخصیتی، راهبردهای مدیریت تعارض، هیات های ورزشی
فصل نخست
کلیات تحقیق
 
مقدمه
در تمامی ادوار زندگی بشر، تعارض، کشمکش و اصطکاک بین منافع رئیس و مرئوس، کارگر و کارفرما، ارباب و رعیت وجود داشته است. تعارض واقعیتی است که بشر در طول تاریخ با آن آشنا بوده ولی متاسفانه به دلیل عدم مدیریت صحیح، بیشتر تعارضات به ستیزه جویی و دشمنی مبدل شده است و امروزه جوامع بشری به علت پیشینه نا خوشایندی که از آن دارند، به تعارض به عنوان یک پدیده منفی مینگرند (مقیمی، ۱۳۸۵).
بسیاری از صاحب نظران اخیر سازمان به این باور رسیده‌ اند که علی‌رغم کوششهای سازمان و مدیریت برای اجتناب، جلوگیری و در نطفه خفه کردن تعارض، باز هم به وقوع خواهد پیوست و حضور دائمی خود را در سازمان حفظ خواهد کرد. بنابراین مسئله این نیست که آیا کشمکش و اختلاف وجود دارد یا نه، زیرا در هر حال وجود خواهد داشت. نکته حائز اهمیت این است که چگونه با مساله برخورد میشود و مورد رسیدگی قرار میگیرد (مولینز^[۱]، ۱۹۹۰). تعارض در واقع چیز بدی نیست چنانچه اگر به طور صحیح مدیریت شود میتواند پیامدهای مثبت قابل توجهی داشته باشد و می‌تواند به عنوان یک نیروی حیات بخش و انرژی بخش در گروه‌ها و سازمانها باشد و حتی مشخص شده است که تعارض می تواند تاثیرات مخرب موقعیتهای برد و باخت سازمان را به حداقل برساند (مولینز، ۲۰۰۲ ).
برخی از علمای علم رفتاری معتقدند که تنوع گروه کاری از طریق تعارض، عملکرد را تحت تاثیر قرار میدهد. در متون رفتاری از دو نوع تعارض سخن راندهاند، یکی تعارض احساسی و دیگری تعارض وظیفهای. مدیریتی که بتواند از تعارض احساسی بکاهد و تعارض وظیفهای را به نحو شایستهای مدیریت کند موفقتر خواهد بود. در این راه مدیران باید از منشاء تعارضات و نحوه تأثیرگذاری تنوع بر تعارض آگاه بوده و شیوه های مناسب برخورد با آن را بدانند (الوانی، دانائی فرد، ۱۳۸۰).
سبکهایی که هر یک از مدیران برای حل تعارض انتخاب میکنند، تحت تاثیر ویژگیهای منحصر به فرد آنها نظیر شخصیت، نگرشها، سبک رهبری، جنسیت، شایستگیها و میزان قدرت و اقتدار آنها و نقشی که در تعارض دارند قرار میگیرد (ایزدی، ۱۳۷۹). از جمله مهمترین عواملی که تعیینکننده شیوه برخورد افراد با دیگران است شخصیت میباشد. برای مثال مدیران ورزشی درونگرا از فعالیتهای ورزشی دیر بازده که فاقد برنامههای تبلیغی است و بعضاً پیچیده و درد سرساز است پرهیز میکنند. آنها در برابر تغییر و تحولات اساسی مقاومت میکنند و دوست دارند وضعیت موجود حفظ شود و برنامههای فعلی را سر و سامان دهند. مدیرانی که شخصیت برونگرا دارند در ایجاد روابط مؤثر بین کارکنان به ویژه مربیان و ورزشکاران قوی عمل میکنند؛ در سخنرانی و فن بیان استادند و سعی میکنند شیوه های رفتاری خود را با فرهنگ سازمان تحت سرپرستی و علایق افراد زیردست تطبیق دهند (نادریان جهرمی، ۱۳۸۶).
هرسی و بلانچارد^[۲] شخصیت و سبک را مترادف فرض کرده و معتقدند” شخصیت یا سبک رهبری یک فرد عبارت است از الگوی رفتاری که وی هنگام هدایت کردن فعالیتهای دیگران از خود نشان میدهد”. بر این اساس شخصیت افراد تا حد زیادی شیوه حل تعارض آن ها را تعیین میکند ( هرسی و بلانچارد،۱۹۷۲).
در تحقیقات بسیاری ارتباط بین ویژگی شخصیتی که در حیطه تئوری پنج فاکتوری (کاستا و مککری^[۳] ۱۹۹۲) است با شیوه های حل تعارض مورد بررسی قرار گرفته است. تئوری پنج فاکتوری شخصیت توسط مککری و کاستا توسعه یافته است. آنها برنامهای را در پیش گرفتند که پنج عامل شخصیت، معروف به “پنج عامل نیرومند” یا “پنج بزرگ^[۴]” را شناسایی کردند. این پنج عامل شامل روان رنجورخویی^[۵]، برونگرایی^[۶]، فراخ ذهنی^[۷]، خوشایندی (توافق)^[۸] و وجدانی بودن^[۹] میباشد (فورد وود و بل^[۱۰]، ۲۰۰۸ ).
سمت های مدیریتی متعددی در ورزش وجود دارد. کسانی که این پست ها را اشغال میکنند از طیف وسیعی از شیوه های مدیریتی و ویژگیهای انسانی برخوردارند. برخی مدیران موفق هستند و برخی دیگر نا موفق؛ باید دید آنچه یک مدیر را موفق میسازد و به بیان دیگر کسی را واقعاً مدیر میکند چیست؟ (جکسون و پالمر^[۱۱]، ۱۹۸۸).
همانطور که بیان شد تعارض جنبه اجتنابناپذیری از زندگی سازمانی است. آن چه در این میان مهم است، برخورد منطقی با تعارضات سازمانی است. هیات های ورزشی در مراکز استانها نیز به عنوان یکی از مراکز مهم ورزشی کشور نیازمند مدیرانی با ویژگیهای مثبت شخصیتی و هم چنین هوش و ذکاوت بالایی بوده تا در زمان های بحرانی و بروز تعارضات در درون سازمان بتوانند به طور صحیح با آن برخورد نموده و با اتخاذ شیوه های درست، تعارضات را به خوبی حل نمایند. بنابراین، در پژوهش حاضر سعی بر این است که رابطه ویژگیهای شخصیتی با راهبردهای مدیریت تعارض در مدیران هیات های ورزشی استان فارس بررسی شود .
 
بیان مسأله
تعارض خواه ناخواه در زندگی سازمانی به وقوع میپیوندد. روندهای اصلی نظیر تغییرهای مستمر، تنوع بیشتر ترکیب کارکنان، کارهای تیمی بیشتر (به صورت تیمهای خودگردان و مجازی)، ارتباطات چهره به چهره کمتر ( تعامل الکترونیکی بیشتر )، اقتصاد جهانی با مبادله های میان فرهنگی بیشتر بروز تعارض را اجتنابناپذیر میسازند (کریتنر و کینکی^[۱۲] ، ۲۰۰۱، به نقل از رضائیان، ۱۳۸۲).
بنابراین تضاد وتعارض پدیدهای اجتنابناپذیر در زندگی بشر و مقتضای حیات اجتماعی است. در این میان سازمان با ماهیتی که دارد، محیط باروری برای پرورش و رشد انواع تعارضها و عدم توافقهاست. وجود افراد مختلف با ویژگیهای شخصیتی، نیازها، باورها، انتظارات و ادراکات متفاوت بروز تعارض را در سازمان اجتنابناپذیر کرده است. وفور اختلاف نظر و تضاد در سازمانها باعث شده است که میزان چشم‌گیری از وقت مدیران صرف جلوگیری، کاهش و حل این مشکلات شود (ایزدی، ۱۳۷۹).”برایان و کرونین^[۱۳]” منابع احتمالی تعارض را شامل تفاوتهای بین فردی، تعارض بین حوزه ها و گروه های گوناگون در سازمان، تعارض بین مدیران و مدیریت کردن، تعارض بین فرد و شغل، تعارض بین افراد و تعارض بین سازمان رسمی و غیر رسمی میدانند ( مولینز، ۲۰۰۲). “بارون^[۱۴]” در یک مقاله تحقیقی ضمن استناد به تحقیقات متعددی اشاره میکند که ویژگیهای شخصیتی سبب بروز تمایلات خاصی نسبت به حل تعارضات بین فردی میشود. بعضی از افراد میل دارند که در صورت بروز اختلاف از طریق اجتناب و دوری از تعارض، عدهای با مصالحه، برخی با رقابت و همینطور گروهی با شکلهای دیگر حل تعارض با آن برخورد کنند. بنابراین انگیزههای غالب و فعال افراد از جمله عوامل اصلی تمسک آنها به یک سبک خاص برای حل تعارض به شمار میروند (ایزدی، ۱۳۷۹).
فلسفه وجودی مدیریت در تربیت بدنی و ورزش بیانگر این حقیقت است که مقوله تربیت بدنی و ورزش به عنوان یک تشکیلات گسترده و در عین حال پیچیده نیاز به داشتن مدیران ماهر و کارآمد در سطوح مختلف دارد. سازمان تربیت بدنی، تربیت بدنی آموزش و پرورش، وزارت علوم، ادارات و فدراسیونهای ورزشی و … همه تشکیلاتی هستند که میباید توسط مدیران اداره شوند. این تشکیلات را نمی توان به حال خود رها کرد یا به دست حوادث سپرد. اگر چنانچه افراد فاقد صلاحیت و توانایی های لازم، مسئول اداره اینگونه تشکیلات شوند، مشکلات فراوانی را به این تشکیلات و سازمانهای ورزشی تحمیل خواهند نمود. پس بنابراین وجود مدیران کارآمد و اثر بخش برای سازمانها و به ویژه سازمانهای ورزشی امری بدیهی و اجتناب ناپذیر است (کوزه چیان، ۱۳۸۰).
بی شک ماهیت تربیت بدنی و ورزش زمینه را برای بروز بسیاری از تضادها و تعارضات فراهم میسازد و مشکلات فراوانی به تبع آن، گریبانگیر مدیران و دست اندرکاران تربیتبدنی و امور ورزش خواهد بود و کوتاهی در این زمینه صدمات جبران ناپذیری بر پیکره نظام ورزشی کشور وارد مینماید. فیشر^[۱۵] اشاره دارد که مهارت مدیریت در رسیدگی به تعارض، عامل تعیین کننده در توفیق مدیریت و اثربخشی سازمان است. هم چنین ستین^[۱۶] بیان میدارد که اگر بتوان تعارض را به خوبی شناخت و هدایت کرد، میتوان از آن به عنوان یکی از مهمترین ابزار رشد سازمانی بهرهگیری نمود (رضوی، ۱۳۸۴). هام و دوبرتی^[۱۷] (۲۰۰۸) در بررسی بر روی اعضای هیئت مدیره سازمانهای ورزشی در یک استان در کانادا، ارتباط بین تعارض گروهی و کیفیت تصمیمگیری و همچنین تعارض گروهی و پیامدهای اثربخش در سازمان را مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که تعارض ارتباط مثبتی با پیامدهای گروهی همچون کیفیت تصمیمگیری و ارتباط منفی با پیامدهای مثبت فردی همچون رضایت شغلی و تعهد گروهی دارد. در پایان آنها به این نتیجه دست یافتند که آگاهی از تعارضات داخل سازمان و تأثیر آن روی کیفیت تصمیمگیری و رضایت و تعهد اعضای هیأت مدیره درون سازمانهای ورزشی میتواند به اجرای سیاست و خط مشیهایی کمک کند، که جنبه مثبت تعارض را حمایت و از انشعابات منفی آن بکاهد.
یکی از عواملی که باعث کارآمدی و اثربخشی مدیران میشود، ویژگی شخصیتی آنهاست. به گونهای که چلادورای^[۱۸](۱۹۹۹) معتقد است که در سازمانهای ورزشی قهرمانی و باشگاههای ورزشی ویژگیهایی همچون قاطعیت، داشتن انرژی و عاشق ورزش بودن و توانایی ایجاد ارتباط موثر با ورزشکاران که لازمه مدیریت اثربخش است در مدیران قابل بررسی است. این گونه ویژگیها و خصوصیات با شخصیت فرد ارتباط نزدیک دارد (نادریان جهرمی،۱۳۸۶). به علاوه، ویژگیهای شخصیتی از جمله عوامل موثر بر سبکهای حل تعارض مدیران است. طبق تحقیقی که توسط پولوسکی و سونتور^[۱۹] (۲۰۰۹) انجام شد، به بررسی رابطه ویژگیهای فردی و شیوه های رویارویی با تعارض در میان کارکنان پرداختند و به این نتیجه رسیدند که بین سه ویژگی فردی و برخی شیوه های رویارویی با تعارض (مصالحه و اجتناب)، ارتباط معنی داری وجود دارد. همچنین وود و بل (۲۰۰۸) تحقیقی با عنوان پیش بینی سبکهای حل تعارض درون فردی، از روی ویژگیهای شخصیتی انجام دادند و تنها دو فاکتور توافقی بودن و برونگرایی را بررسی کردند که پیش بینیکننده همه چهار سبک رویارویی با تعارض بود. ویژگیهای شخصیتی از جمله عوامل موثر بر سبکهای حل تعارض مدیران است. تحقیقاتی در خارج از کشور به بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی و راهبردهای حل تعارض پرداخته اند، ولی تحقیقاتی که در داخل کشور در زمینه راهبردهای مدیریت تعارض انجام شده، بیشتر به بررسی ویژگیهای فردی و ارتباط آن با شیوه های رویارویی با تعارض پرداخته اند و رابطه بین ویژگیهای شخصیتی و راهبردهای مدیریت تعارض در مدیران هیات های ورزشی استان فارس انجام نگرفته است.
با توجه به مطالب ذکر شده تحقیق حاضر در صدد پاسخگویی به این سؤال است که:
آیا بین ویژگیهای شخصیتی و راهبردهای مدیریت تعارض مدیران هیات های ورزشی استان فارس رابطه وجود دارد ؟
اهمیت و ضرورت تحقیق
وفور اختلاف نظر و تضاد در سازمانها باعث شده است که میزان چشمگیری از وقت مدیران صرف جلوگیری، کاهش و حل این مشکلات شود. در بررسی پیرامون موقعیت تعارض در میان مدیران سطوح بالا و پائین سازمان، پژوهشگران به این نتیجه رسیدهاند که در سطوح بالای سازمان اداره و کنترل تعارض (مدیریت تعارض) از نظر اهمیت، برابر و یا حتی در مواقعی بیشتر از کارکردهایی چون برنامه ریزی، سازماندهی، ارتباطات، انگیزش و تصمیمگیری است (ایزدی، ۱۳۷۹).
در بسیاری از سازمانها از جمله سازمانهای ورزشی، تعارض به صورت یک مسأله جدی وجود دارد. در سازمانهای ورزشی، مدیران برای ارائه برنامههای اصولی تربیت بدنی در جهت تامین سلامت جسمانی و روانی و دستیابی به مدالها و عناوین قهرمانی و استفاده از حداکثر توان جسمانی و روانی و فکری کارشناسان، میبایستی اختلافات و کشمکشها و تعارضات را به گونهای مؤثر و سودمند مدیریت نمایند. از جمله کسانی که نقش مهمی در شناسایی و هدایت و حل تعارضات در سازمان دارند، مدیران آن سازمان میباشند. نظر به اینکه درشرایط فعلی برای انتخاب و انتصاب مسئولین هیأتهای ورزشی از بخشهای گوناگون جامعه با ویژگیهای متفاوت استفاده میشود و این مدیران طبیعتاً با توجه به سطح تحصیلات خود و سایر عوامل مربوطه از شیوه ها و سبکهای متفاوت مدیریتی استفاده مینمایند و با توجه به نقشی که ویژگیهای شخصیتی این افراد میتواند در روش حل تعارضات داشته باشد در صدد انجام چنین پژوهشی برآمدیم.
بنابراین، در پژوهش حاضر به بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی و راهبردهای مدیریت تعارض در مدیران هیات های ورزشی استان فارس پرداخته شده است. با توجه به نتایج این تحقیق میتوان پیش‌بینی نمود که هر یک از مدیران هیات های ورزشی با توجه به ویژگی شخصیتی خود از کدام سبک حل تعارض استفاده میکنند. به علاوه، نتایج این تحقیق میتواند به مسئولان اداره کل ورزش و جوانان در انتخاب و انتصاب مدیران هیت های ورزشی استانها کمک کند؛ و مشخص میشود که مدیر باید دارای چه ویژگی شخصیتی باشد‏‏‏، تا بهتر بتواند از عهده تعارضات موجود در محیط کاری خود برآید.