این الگوها بر روشهایی تاکید میکنند که از طریق گردآوری اطلاعات و سازماندهی آنها، درک مشکلات و ارایه راهحلهایی برای آنها و توسعه مفاهیم و زبان برای انتقال راهحلها، شور و شوق انسان را برای درک جهان افزایش میدهند. بعضی از این الگوها، مفاهیم و اطلاعاتی برای فراگیران فراهم مینمایند؛ مثل الگوی کسب مفهوم؛ برخی الگوها بر مفهومسازی و فرضیه سازی و تحلیل و آزمون فرضیه تاکید میکنند؛ مثل تفکر استقرایی؛ برخی دیگر بر تفکر خلاق تاکید میکنند؛ مثل بدیعه پردازی؛ و برخی نیز برای افزایش توانایی ذهنی طراحی شدهاند. صرف نظر از جنبههای تاکیدی این الگوها، هدف مشترک آنها پرورش کاوشگری در فراگیران است (قورچیان، 1379).
جدول 2-1- خانواده ها ی تدریس پردازش اطلاعات و الگوهای آن (به نقل از محمودی، 1382).
2-4-2-2- خانواده الگوهای تعامل اجتماعی
این دسته از الگوها گروه – محور بوده و هدف اصلی آنها ایجاد مهارتها یا قابلیتهای اجتماعی است. به عبارتی دیگر اعطای مهارتهای لازم به فراگیران برای مشارکت فعال در عرصه اجتماعی است. این مجموعه از الگوها با استفاده از راهبردهای مشارکتی در فرایند یاددهی یادگیری، در دانشآموزان تعهد اجتماعی ایجاد میکنند. این الگو به دانشآموزان کمک میکنند تا از طریق بررسی کاوشگریجمعی، ساخت دانش را فراگیرند (قورچیان، 1379).
جدول 2-2- خانوادههای تدریس اجتماعی و الگوهای آن (به نقل از محمودی، 1382).
2-4-2-3- خانواده الگوهای رفتاری
هدف اساسی ایجاد رفتارهای مشخص در فراگیران میباشد. این الگوها برنامه هایی برای کاهش ترسهای مرضی، آموختن و حساب کردن، رشد مهارتهای ورزشی و اجتماعی، جایگزین کردن آرامش و آسایش به جای اضطراب و آموختن پیچیدگیهای مهارتهای فیزیکی، اجتماعی و ذهنی لازم برای هدایت یک هواپیما یا شاتل فضایی تدوین نمودهاند. مبنای نظری این الگوها را مکتب رفتارگرایی تشکیل میدهد و جهت رسیدن به اهداف موردنظر از اصول و تکنیکهای رفتاری حداکثر استفاده را میکنند. مثل؛ آموزش مستقیم گانیه، یادگیری درحد تسلط بلوم و بلاک، یادگیری برنامهریزی شده اسکینر و غیره.
جدول 2-3- خانوادههای تدریس سیستمهای رفتاری و الگوهای آن (به نقل از محمودی، 1382).
2-4-2-4- خانواده الگوهای رشد ویژگیهای فردی
این خانواده شامل الگوهایی هستند که مهمترین ویژگی آنها فردمحوری است. استفاده از این الگوها ضمن اینکه ویژگیهای مثبت شخصیتی از قبیل «اتکاء به نفس، استقلال، خود ارزشی، خود پنداره و اراده فراگیران» را ایجاد و تقویت میکنند، موقعیتهایی را فراهم میسازند که با استفاده از آنها معلم میتواند در نقش درمانگر ظاهر شده و از طریق برقراری رابطه قوی عاطفی با فراگیران به مداوای روحی آنها بپردازد، مثل الگوی ایفای نقش، بدیعه پردازی.
جدول 2-4- خانوادههای تدریس سیستمهای رفتاری و الگوهای آن (به نقل از محمودی، 1382).
2-4-3- روش های تدریس
صفوی (1375) روش تدریس را به صورت زیر تعریف نموده است؛ روش تدریس عبارت است از راه منظم، با قاعده و منطقی برای ارایه درس میباشد.
گیج و برلاینر (1374)، روش تدریس را به شرح زیر تعریف نمودهاند؛ روش تدریس عبارت است؛ از یک الگوی بازرخداد رفتار تدریس، قابل اجرا در موضوعات مختلف درسی، که مشخصه تنها یک معلم نیست و به یادگیری ارتباط دارد.
2-4-3-1- روشهای تدریس مبتنی بر انتقال مستقیم
روشهای تدریس مبتنی بر انتقال مستقیم شامل روش یادسپاری، روش سخنرانی و روش نمایش علمی میباشد که در زیر به اختصار به آنها اشاره میگردد:
1- روش یادسپاری