رویکرد انتقادی برخلاف علم گرایی و تفسیر ، بر «نقد» تاکید می کند ؛ به نظر آن ها ، معرفت علمی اجتماعی باید معرفتی انتقادی باشد؛ چرا که معرفت اثباتی یا تفسیر صِرف ، تاییدی از جامعه ی موجود است . ویزگی های عام رویکرد انتقادی را می توان چنین برشمرد :
1 . نقد : تبیین یا فهم جامعه ، فی نفسه هدف علم نیست . معرفت در برابر نظم موجود ، به طور ذاتی انتقادی است و نظم مسلط را آشکار می سازد .
2 . رهایی بخشی : این رویکرد مایل است علمی رهایی بخش دباره ی تغییر اجتماعی باشد .
3 . دیالکتیک : وحدت ذهن تفسیرگر یا وحدت روش را مفروض نمی گیرد . علم درباره ی موضوع خود، به صورت دیالکتیکی پیش می رود ؛ یعنی آن را می سازد و به وسیله آن ساخته می شود . نظریه و عمل به طور متقابل با یکدیگر مرتبط اند . (همان : 8)
3-2-2 مطالعه سینما با روش های جامعه شناختی
سینما در جهان امروز، به عنوان متنی فراگیر و گسترده و رسانهای برای انتقال معانی و دلالتهاست. از ابتدای پیدایش سینما، تنها روش تحلیل این متون رسانهای، نگاه زیباییشناسانه به فیلمهای سینمایی بودهاست. اما امروزه مطالعه آثار سینمایی محدود به مطالعه زیباییشناسانه این آثار نمیشود و استفاده از روشهایی مانند نشانهشناسی، تحلیل روایی متون با تکیه بر دانش حوزههای مختلفی چون زبانشناسی، جامعهشناسی و مردمشناسی، مرسوم شده اند. در این میان نشانهشناسان اغلب نگاه زیباییشناسان به متون سینمایی را مورد نقد قرار میدهند و مدعیاند که آنها از دلالتها و معانی موجود در متون چشمپوشی میکنند و توجهی به زمینه ایجاد کننده این دلالتها و معانی ندارند و همچنین ابعاد فکری، فرهنگی و اجتماعی آن را نادیده میگیرند.
نشانهشناسی با فراهم آوردن امکان ارائه تحلیلهای نظاممند متون سینمایی، شکلگیری نقدی منسجم و نظاممند را ممکن میسازد. در حیطه گسترده مطالعات نشانهشناختی بخش عمده مطالعات، به فرایند دریافت دلالتها و ادراک معانی موجود در پیام میپردازد و بخش دیگر به بررسی نظاممند نظامهای نشانهشناسانه هنرهایی مانند سینما، موسیقی، عکاسی و مجسمهسازی مشغول است.
در هر متن رسانهای تعداد زیادی از رمزها با نورپردازی، ترکیببندی و … مرتبط هستند و بهکار میروند، پس باید برای بهکار گیری روش نشانهشناسی در بررسی فیلم، به هر یک از رمزهای فنی که عبارتاند از: اندازه نما، زاویه دوربین، حرکت دوربین، نوع عدسی، ترکیببندی، وضوح، نورپردازی، رمزهای رنگی و یا سیاه و سفید بودن فیلم توجه کرد. (سلبی و کاودری، 1380)
3-2-3 ما قبل تاریخ نشانه شناسی