درتوضیح وتوصیف انواع فرعی وسواس، میتوان از نظرات پژوهشگران، مطالعات منجر به تهیه آزمونهای مختلف برای سنجش اختلال ونظرات متخصصین بالینی استفاده نمود، درنگاهی اجمالی وبه منظور یک جمع بندی مختصر ازاین مجموعه نظرات، دسته بندیهای زیر از زیرمقیاسهای اختلال وسواس فکری – عملی ذکرمیشود.
2- 1-4 زیرمجموعههای وسواس
سالکوفسکیس وکرک سیمایههای اصلی وسواس راشامل:
- اجتناب ازاشیاءیاموقعیتهای برانگیزاننده وسواس
- وسواس
3- رفتارهای وسواسی (اجباری) و آیین مندیهای فکری میدانند(هاتون ، کرک، سالکوفکیس و کلارک ،1380).
ولپی براساس تبیین خود درباره وسواس، وسواسها رابه دودسته اضطراب افزاواضطراب کاه تقسیم میکند. . وسواس اضطراب افزا بخشی ازپاسخ فوری وبی واسطهی فرد به تحریک اضطراب زا، ودارای آثار ثانویه درجهت افزایش اضطراب است. وسواس اضطراب کاه، درواکنش به اضطراب بروز میکندوتاحدی، وحداقل برای مدتی کوتاه، اضطراب راکاهش میدهد. لی وکوون درسال 2003 ، نیز مطرح میکنندکه وسواسها به دوزیرگروه وسواسهای خود زاد و وسواسهای واکنشی تقسیم میشوند. آنان این دوزیرگروه ازوسواس را (براساس وجود محرکهای برانگیزاننده مشخص، تجربه ذهنی همراه، محتواوفرآیندهای شناختی مرتبط)متفاوت ازهم میدانند.
وسواسهای خودزادبه طورناگهانی به ذهن خطور میکنند، محرک وبرانگیزاننده مشخصی ندارند، ناهماهنگ باخود هستند. چنان بیزاری آورندکه فرد میکوشد آنها را دفع کندومحتوای آنها شامل افکاروتکانههای جنسی، خشونت آمیزوغیراخلاقی است. وسواسهای واکنشی به وسیله محرکهای خارجی مشخصی برانگیخته میشوند، بیما رابه واکنش وا میدارد و محتوای آنهاشامل افکارمرتبط باآلودگی، خطا، حادثه، ناقرینگی ومانندآن است. درمطالعه تجربی لی وکوون وسواسهای خودزادبه ارزیابی بالایی درباره«کنترل فکر»و«اهمیت فکر» منجرشده وباکاربرد مکرر«راهبردهای اجتنابی»همراه است، درحالی که وسواسهای واکنشی، باارزیابی بالا درباره «مسئولیت»وکاربردمکرر راهبردهای مقابله جویانه ارتباط دارد(توکلی وقاسم زاده، 1385).
پنزل (2000)دریک تقسیم بندی مبسوط هشت نوع فرعی برای وسواسها ودوازده نوع فرعی برای اجبارهامطرح میکند.
انواع فرعی وسواسها ازنظرپنزل شامل موارد زیرمیباشد:
1- وسواسهای مرضی بامحتوای جنسی یاآسیب
الف- وسواس ها وتکانههای پرخاشگرانه
ب- وسواس هاوتکانههای جنسی
2- وسواسهای آلودگی
3- وسواسهای مذهبی
4- وسواسهای آسیب، خطر ، فقدان یاخجالت
5- وسواسهای خرافاتی یاجادویی
6- وسواسهای متمرکزبرجسم
7- وسواسهای کمال گرایانه