زرگر (1385) پایایی مقیاس ایرانی آمادگی اعتیاد را با استفاده از روش آلفای کرونباخ 90/0 بدست آورد. آلفای عامل اول آمادگی اعتیاد (فعال) 91% و عامل دوم آن (منفعل) 75% بود. پایایی این مقیاس در مطالعه زرگر و غفاری (2009) با آلفای کرونباخ 90/0 محاسبه گردید. آلفای عامل اول (فعال) 91/0 و عامل دوم (منفعل) 75/0 بود.
در پژوهش حاضر پایایی آن نیز در نمونه جداگانه با استفاده از روش آلفای کرونباخ محاسبه گردید. نتایج به دست آمده از پایایی آن در جدول 1-3 ارائه شده است.
جدول 1-3. ضرایب آلفای کرونباخ مقیاس آمادگی اعتیاد ایرانی در پژوهش حاضر
مقیاس ضریب آلفای کرونباخ تعداد
آمادگی اعتیاد کل 70/0 48
آمادگی اعتیاد فعال 71/0 48
آمادگی اعتیاد منفعل 62/0 48
همانطور که در جدول 1-3 مشاهده می شود، دامنه ضرایب آلفای کرونباخ از 55/0 (عامل منفعل) تا 71/0 (عامل فعال) است. هر چند که ضریب آلفای 70/0 و بالاتر به عنوان ضریب آلفای مطلوب در نظر گرفته می شود اما کلارک و واتسون (1995) مطرح می کنند که ضریب آلفای 60/0 نیز مطلوب و خوب است بنابراین، پایایی آمادگی اعتیاد کل، عامل فعال و عامل منفعل آن نسبتاً رضایت بخش است.
همچنین، زرگر (1385) جهت محاسبه اعتبار این مقیاس از روش اعتبار ملاکی و اعتبار سازه استفاده کرد. برای محاسبه اعتبار ملاکی، این پرسشنامه بر روی تعدادی از مراجعین مرکز خود معرف معتادین شهر اهواز اجراشد و میانگین نمره آنها با میانگین نمره کارکنان یک شرکت صنعتی در اهواز مقایسه شد که نتایج تفاوت معنی دار در سطح کمتر از 001/0 را نشان داد. برای بررسی اعتبار سازه ضریب همبستگی بین مقیاس ایرانی آمادگی اعتیاد با مقیاس چک لیست نشانگان -25 محاسبه شد (45 /0) که در سطح 001/0 معنی دار بود. اعتبار این مقیاس در پژوهش زرگر و غفاری (2009) از طریق مقایسه نمرات آمادگی اعتیاد در دانشجویانی که اظهار داشتند تجربه مصرف مواد داشتند با دانشجویانی که چنین تجربه ای نداشتند، انجام شد که تفاوت معنی داری بین دو گروه مشاهده شد.
در پژوهش حاضر نیز اعتبار این مقیاس در نمونۀ جداگانه ای از نمونۀ آزمون فرضیه ها (22 دختر و 26 پسر)، از طریق همبسته کردن آن با درجه بندی- خود در پاسخ به یک عبارت کلی، که فرض شد سازۀ آمادگی اعتیاد را مورد پرسش قرار می دهد، ارزیابی شد. عبارت ” مواد مصرف کرده ام” به افراد داده شد و آن ها با انتخاب یکی از گزینه های هرگز، به ندرت، گاهی، اغلب، همیشه نشان دادند که این مطلب چقدر در مورد آن ها صادق است. نتایج به دست آمده از اعتبار آن در جدول 2-3 ارائه شده است.
جدول 2-3. نتایج اعتبار سنجی مقیاس آمادگی اعتیاد ایرانی در پژوهش حاضر
مقیاس ضریب معنی داری
آمادگی اعتیاد کل 27/0 065/0
عامل فعال 39/0 006/0
عامل منفعل 26/0 071/0
نتایج مندرج در جدول 2-3 نشان دهنده عدم وجود همبستگی بین آمادگی اعتیاد کل و عامل منفعل آن با مقیاس سازه بوده و ضریب همبستگی عامل فعال با مقیاس سازه 39/0 است که در سطح 006/0P= معنی دار است. بنابراین آمادگی اعتیاد فعال از اعتبار سازه رضایت بخشی برخوردارست اما آمادگی اعتیاد منفعل و کل از اعتبار سازه مناسب برخوردار نیستند، شاید به این علت که سوال مورد نظر بیشتر به عامل فعال آمادگی اعتیاد مربوط بوده است.
سیاهه سرشت و منش
در این پژوهش، برای اندازه گیری نوجویی از فرم کوتاه سیاهه مزاج و منش کلونینجر استفاده شد. این سیاهه توسط کلونینجر (1991) و بر اساس نظریه سیستم‌های زیستی ـ روانی تهیه شده است. فرم کوتاه سیاهه سرشت و منش شامل 125 عبارت و دو مولفه مزاجی (نوجویی، آسیب‌گریزی، پاداش‌خواهی و پشتکار) و مولفه منش (خودگردانی، همکاری و تعالی‌بخشی خود) و در مجموع 25 مقیاس است (کاویانی، 1382).
اولین بار کاویانی و حق شناس (1379) به انطباق و هنجاریابی این پرسشنامه در جامعه ایرانی پرداختند و نتایج نشان دادند که فرم فارسی پرسشنامه تی .سی .آی ـ 125 می تواند ابعاد چهارگانه سرشت و ابعاد سه گانه منش (مبتنی بر نظریه کلونینجر) را در جمعیت ایرانی مورد سنجش قرار دهد. در پژوهش حاضر از ماده های مربوط به خرده مقیاس نوجویی (1، 10، 14، 24، 36، 44، 47، 51، 53، 59، 60، 63، 71، 76، 77، 99، 103، 105، 106، 125) یکی از مولفه های سرشت استفاده شده است. این خرده مقیاس دارای چهار زیر مقیاس هیجان جویی، تکانه ای، ولخرجی و بی نظمی است.
نحوه نمره گذاری پرسشنامه
ماده های زیر مقیاس های هیجان جویی، تکانه ای، ولخرجی و بی نظمی به ترتیب شامل (1، 14، 47، 60، 103، 125)، (10، 36، 51، 53، 63، 71، 103)، (24، 59، 76، 106) و (44، 77، 99) است. در ضمن ماده های 14، 36، 47، 53، 63، 76، 77، 106 مقیاس نوجویی به صورت معکوس نمره گذاری می شود. فرد باید در مقابل هر عبارت واژه «صحیح (1) یا غلط (0)» را علامت بزند. حداقل و حداکثر نمره به ترتیب 0 و 20 است.
اعتبار و پایایی سیاهه سرشت و منش کلونینجر