مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 293

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار
آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

بیا و برو-دم و دستگاه-قدرت و حشمت

چاشت یک بنگی-خوردنی کم با پول اندک

آخر و عاقبت-نتیجه‌ی خوب

خاکی-فروتن و متواضع

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

افسار کسی را شل کردن(به کسی آزادی کمی دادن)
چاله میدانی-صفت آدم های بی ادب و بی فرهنگ
آب و گاوشان یکی بودن(شریک و همدست بودن)
رُک زده-زل زده-خیره شده
آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود
چشه ؟-او را چه شده ؟
بابا غوری-نابینا-کور

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا
خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن
خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

روده درازی-پرحرفی-وراجی

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر
 

 
بی اُرس و پرس-بی مقدمه

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

به ساز کسی رقصیدن-بازیچه ی کسی شدن-از کسی فرمان بردن

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید
خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

جا در جا-فورن-جا به جا

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

 

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)
آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)
چَکه-شوخ و بذله گو

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

 

حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن

رخصت خواستن-اجازه خواستن

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

بی وقت-نابهنگام-بی موقع

جلز-نگا. جز

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

بابت-مورد-زمینه-موضوع
توی آش کسی آب سرد ریختن-عیش کسی را کور کردن-بساط کسی را به هم زدن
ترید- تلیت
از زبان افتادن(لال شدن)

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

 

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن
روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

جا در جا-فورن-جا به جا

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

در خط چیزی بودن-در فکر و نقشه ی کاری بودن

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن
دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن
درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

 

 

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

تِر زدن-خراب کردن کار

دو شاخ-دارای دو شقه

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

تلنگر-سر انگشت که به چیزی بزنند

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن
حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن
احوال گرفتن(جویای حال شدن)
دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

 

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان

 
جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

پَخ خوردن-تیزی چیزی

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش
 

خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست

دَم نقد-آماده-حاضر

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

پیچه-نقابی که در گذشته زنان بر روی می گذاشتند

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

آب به چشم آمدن(طمع کردن)

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

جوش زدن-عصبانی شدن-داد و فریاد بیجا زدن

 

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن
پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است
این دو کله‌دار-خورشید و ماه

ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی
بازار مکاره-بازار موقت

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

 
ته صدا-صدای خوش ولی کم مایه

آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

بوق کسی را زدن-از مقام افتادن-از دور خارج شدن

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

جراندن-جر دادن-پاره کردن
حلوا جوزی-آدم ساده دل و سر به راه-پر حوصله و مطیع
به چشم-اطاعت می شود

رسیدگی کردن-سرکشی و وارسی کردن

دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن

اشک کوه(یاقوت، لعل)

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

بی در رو-بن بست

داوطلب-خواستار-نامزد
زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد
جَری کردن-رو. دادن-گستاخ کردن

خندق بلا-شکم

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

 

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

تنوره کشیدن-در حال چرخیدن به هوا پریدن

زار-نا به سامان-خراب-بد

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

 
چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن
خانه یکی-صمیمی و یکدل

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

دوره-مهمانی-زمانه

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

افسارگسیخته(سرکش)

چروکیدن-چین دار شدن

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن
خصوصی-مقابل عمومی

از پاشنه در کردن-پیاده راه درازی را طی کردن
دستکاری-دست بردن در چیزی

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

 
التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

جامه شور-رختشوی
آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

 

الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)
چندر-رگ و ریشه ی گوشت
جیک-صدا-آواز
جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

 

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

 

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن

 

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

 

جببه گرفتن در مقابل کسی-با کسی مخالفت کردن-در برابر کسی مقاومت کردن
خبر چین-سخن چین-جاسوس

روی خود کشیدن-رو کشیدن

 

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

 

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

(به زبان کودکان) زخم شدن

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

بوق سگ-بسیار دیر وقت

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع
زهره کردن-بسیار ترساندن

دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

تا-لنگه-همتا
زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)

خاله خرسه-دوست نادان

راستکی-واقعی

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

پاچین-دامن زنانه

به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن

درب و داغان شدن

زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند

خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

 

ازرق(چشم زاغ)

رشوه گیر-رشوه خوار

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن
 

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

خود را از تک و تا نیانداختن-به روی خود نیاوردن-به اشتباه اعتراف نکردن

آب به آب شدن(تغییر آب و هوا دادن، بهبود یافتن به سبب سفر)

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز
دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

اوا خواهر(مرد زن‌نما، مردی که علائق زنانه دارد)
زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن
رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها

آمیزقلمدون-میرزا‌بنویس-کاتب
در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

آب در چشم نداشتن(شرم و حیا نداشتن)

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن
دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن
چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق

پاتیل کسی در رفتن-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع

رشته فرنگی-ماکارونی

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

 
چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن
زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار
بادکنک-کیسه ی نازک لاستیکی که آن را باد کنند و برای بازی به کودکان می دهند
آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)
دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

جن بو داده-نوعی دشنام است

دریافتی-حقوق

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن

دامن به کمر زدن-آماده شدن-آستین بالا زدن

حی و حاضر-آماده

از کیسه خوردن(از جیب خوردن)

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

زیر سری-بالش-متکا

حُباب-سرپوشی که بر چیزی بگذارند

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

بد نما-بد منظر-بد نمود-زشت

دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

جا دار-وسیع-فراخ

دُم کلفت-پول دار-مقتدر
آسمان سوراخ شدن(رویداد بزرگ پیش آمدن)

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

آفتاب خوردن(سختی کشیدن)

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح
از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن
حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

از کسی حساب بردن-از کسی ترس داشتن

بد خلق-کسی که مدام عصبانی است و غر می زند

حساب بالا آوردن-بدهکار شدن

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

 

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

پُرتابل-قابل حمل

زیر چاقی-مهارت

دورخیز کردن-دویدن از دور برای پریدن از روی چیزی

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

برات شدن به دل کسی-گواهی درونی پیدا کردن-گواهی دادن دل

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

رده-حرف زشت یا نامربوط

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

جانانه-محکم-کامل-بزرگ-شدید

 
از دور دستی برآتش داشتن(آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن)

 

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

 

 

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

 

از دست کسی در رفتن-کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن

پوست پیازی-نازک و بی دوام
خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه
زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

 

تسمه ای-آدم لاغر و باریک ولی نیرومند
جلز و ولز-سوز و گداز

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

دو ترکه سوار شدن-دو پشته سوار شدن

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

 

چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی

 

آمدکار(شگون، فال نیک، خجستگی)

ذلیل مرده-ذلیل شده
بِر و بِر-زُل-نگاه یکریز
آسمان تا زمین-تفاوت بسیار

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

تو در تو- تو به تو

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه

زینه-پله

حمله-بیماری غش-صرع

بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع

 

جَغُل مغل-شکمبه-سیرابی

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

حلق آویز-به دار کشیده

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن

بیا بیا- برو برو

دلِی دلِی-حاشا-انکار

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

 

اصول دین پرسیدن-سوال‌پیچ کردن

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

زُق زُق کردن-احساس درد و تیر کشیدن

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

بادپا-تند رو-تیز تک

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها
آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند
پُخت-هر نوبت از پختن

 

 

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

پروار-فربه-چاق

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف