لیست کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه قسمت 427

پاره وقت-کسی که تنها بخشی از روز یا هفته را کار می کتد

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ

 

جملگی-تمامن-سراسر

بنا گذاشتن-قرار گذاشتن

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

تا کردن-دو یا جند لا کردن-رفتار کردن
چوروکیدن-چوروک خوردن-چین برداشتن

دلمه شدن-بسته شدن

خرکچی-چارپادار

زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن
بغل خوابی کردن-نزدیکی کردن

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

 

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

بَهمان-فلان

تراشیده-نازک-قلمی-لاغر

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو
اشک تلخ-شراب-اشک عاشق
حساب بی حساب-سر به سر-این به آن در-مساوی-هیچ به هیچ

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود

چهار دیواری کسی نشست کردن-بدبخت شدن-از کار و زندگی ساقط شدن
چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

 
خنسی-گرفتاری-تنگدستی

دستم به دامنت-به یاری ات سخت نیاز دارم

چفت کردن-با زنجیر بستن
دَلِگی-هیزی-چشم چرانی
دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

بیل را پارو کردن-در کاری ناشیگری محض کردن

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده
راست روده شدن-اسهال گرفتن

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

باد گرفتن-مغرور شدن

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

چُل کلید-جام درویشان
جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

حساب انگشت بالا-حساب ساختگی

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

بکن نکن-امر و نهی

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند
آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

 

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

بِر و بِر نگاه کردن-خیره نگریستن
ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار
بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

 

به عرب و عجمی بند نبودن-هیچ پشت و پناهی نداشتن

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

چانه لغ-نگا. چانه شل

 

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

خودفروشی کردن-فاخشگی کردن-خیانت کردن

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن
خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

پیچه-نقابی که در گذشته زنان بر روی می گذاشتند

این جور که بویش می‌آید-چنان که از ظواهر امر پیدا است-از فرار معلوم

جا رختی-چوب رختی-چیزی که رخت را به آن می آویزند

خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند

پشتی-بالش-حمایت

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

پیشنهاد-طرح

 

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل

خال-نقطه ی سیاه-لکه

دردسر-گرفتاری-سرگردانی

اصلاح-تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان

حَبه را قُبه کردن-کاهی را کوه کردن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

دور برد-دارای برد زیاد

آلاپلنگی-مثل پوست پلنگ-گل باقالی

حق نشناس-نا سپاس

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن
چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

 

چرخ کسی را چنبر کردن-به اصرار کسی را به کار واداشتن-پیله کردن

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

دل-معده

ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

خوش غیرت-در زبان لوطیان گاه نشانه ی اعجاب و گاه دشنامی است به جای بی غیرت

بیسار-فلان

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

 
بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

 
چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

جلو پوزه ی کسی را تیغه گرفتن-جلو فضولی های کسی را گرفتن

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ
تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

آدم‌قحطی(کمیابی آدم های کارآمد)

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

 

 
راست راست-آشکار و علنی-بی پروا

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

پیش کسوتی-قدمت و برتری

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن
تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

چلغوز-فضله ی مرغ و کبوتر-آدم کوتاه قد و بی عرضه

جیزگر خانه-محل رباخواری و قرض دادن پول در برابر اموال منقول

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

از قدیم ندیم‌ها-از گذشته‌های دور
رو قوز آمدن-سر لج افتادن
حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

تو پر-دارای اطلاعات زیاد-آدم سنگین

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

 

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن
چرند-حرف پوچ و بی معنی

دلخوری-گله-شکایت-اوقات تلخی

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن
دراز کشیدن-خوابیدن-به پشت خوابیدن-مدتی کوتاه خوابیدن

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

افتادن توی هچل-گرفتار دردسر و ناراحتی شدن

تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن

 
بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

بیخ خِر کسی را چسبیدن-کسی را مقصر شناختن

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

حلیله و ملیله-چیز موهوم-داروی بی خاصیت-روغن میخ طویله

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

 

توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

خبرکش-سخن چین

خایه دستمال کردن-چاپلوسی کردن-منت کشیدن

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

تنبل خان-تن پرور

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

خاک برگ-برگ خشک خرد شده
دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

 
بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

پات-بی آبرو-بی تربیت

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

 

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

رای اعتماد-رایی که نمایندگان مجلس در تایید به دولتی بدهند
زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

انگشت‌نگاری-ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده

 

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

دیوانه ی کسی بودن-عاشق بی قرار کسی بودن

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

پینه زده-وصله کرده

خُل-آتش زیر خاکستر-خاک و کثافت

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی
جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

حتم داشتن یق-ین داشتن

جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

 

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن(با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن)

تار و مار-متفرق-پراکنده

برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت
زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن

 

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

تمام کردن-مردن

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس

دیر کرد-تاخیر-تعویق

دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

رو نشان دادن-چهره نمایاندن

اسکلت‌بندی(طرح‌ریزی، زیرسازی)

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

جزغاله-سوخته-زغال شده

پر گو- پر چانه

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن
پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

بغداد آباد-شکم سیر

بر و برگرد نداشتن-مسلم-قطعی-بی چون و چرا

دست کج-نامطمئن-دزد
زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

از ریش برداشتن، روی سبیل گذاشتن(کار غیرمنطقی و بی‌نتیجه کردن)

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

دست پیش-گدا

دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند
آتش بی‌باد(ظلم، می)

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه

دورادور-اطراف-پیرامون-گرداگرد

چراغ توری-چراغی نفتی که نور آن با توری مخصوصی پخش می شود

 
افتادن تشت کسی از بام(رسوا شدن، باز شدن مشت کسی)

در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

پیش-برنده-آن که جلو است

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت
چاچول زدن-گشت و گذار بی هوده-ول گردی
در هم لولیدن-توی هم رفتن

بپا-مواظب باش-متوجه باش

شماره ی نوشته : ٢- ۹ / ۷

 

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

ریش توپی-ریش تپه

 

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

پا به زا-حیوان یا انسانی که هنگام زایمانش نزدیک است

 

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

پت و پاره-ژنده-فرسوده
 

خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

 

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

دو پا-انسان
تنگ هم-چسبیده به هم
پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن
آینه‌ی کسی بودن(یکسره از کسی تقلید کردن)

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن
آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

 

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

حُجره-دفتر کار در بازار و تیمچه

 

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

خرس-چاق و درشت-تنومند

خاک تو سری-مصیبت زدگی-گرفتاری-بدبختی

خودفروشی کردن-فاخشگی کردن-خیانت کردن

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن

آک‌بند(نو واستفاده‌نشده، هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده، دست اول)
پاتی کردن-باد دادن خرمن

 

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن
حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

دست پایین را گرفتن-کم ارزش و ناتوان فرض کردن

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

بی معنی- بیخود

تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

دل رحم-مهربان

رو به رو کردن-در برابر هم وادار به اظهار عقیده کردن

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

احتیاطی(نجس، ناپاک)

 

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن