مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 355

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

زنانه-ویژه ی زنان

انگشت کردن-انگشت رساندن

خال-نقطه ی سیاه-لکه

پل زدن-در کار کسی مانع ایجاد کردن-رابطه ی دو کس را به هم زدن-روز میان دو تعطیل را تعطیل کردن

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق
جیغ و ویغ-داد و فریاد
داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است
بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد

 
الیسون و ولیسون-وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند

خون کسی را حلال کردن-کسی را کشتن
بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن

خلاف-جرم

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

 

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج

چراغانی کردن-جشن گرفتن
دان-دانه-چینه

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

بیرون روش-اسهال-شکم روش
خوش قواره-خوش اندازه-متناسب

در به در شدن-آواره شدن-بی خانمان شدن-جا و منزل مناسبی نداشتن

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

جملگی-تمامن-سراسر

تی تیش مامان-ی بزک کرده-تر و تمیز-شسته و رفته-عزیز دردانه

به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن

 

 

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

پُر توپ-خشمگین

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

پشت سر هم-پیاپی متوالی

دندان شکن-قاطع-محکم

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است
زمخت-درشت-ناهنجار

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

دزد حاضر و بز حاضر-می توان همه چیز را دید و داوری کرد

آبدار-سخت-شدید-سنگین

جامهر-کیسه ای که مهر نماز را در آن می گذارند.

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

آهوی خاور-آفتاب

افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)
جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

 

جن زده-دیوانه

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

 

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

پشت بند-به دنبال-در ادامه-چیزی که پس از چیز دیگری بنوشند یا بخورند

پرنده پر نزدن در جایی-جایی دور افتاده و خلوت بودن
بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده
تعریفی-قابل توجه-عالی

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

از دست دادن(گم کردن)

بالا آوردن-استفراغ کردن

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

 
استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

چنته-خورجین چرمی-فکر-سینه

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

 

 

 

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن-خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد

توان انجام کاری را داشتن

 

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

به له له افتادن-از شدت تشنگی مانند سگ زبان خود را از دهان خارج ساختن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

دُرافشانی کردن-مشتی یاوه به هم بافتن

ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

دَم گرفتن-همنوایی کردن در خواندن و سرود-کنایه از توافق و پشتیبانی

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

 

 

تمدن داشتن-دارای تربیت بودن

دله بازی-رفتار آدم دله

چوغ-چوب
چیل-آدم بد بیار

دست از سر کچل کسی بر نداشتن-کسی را به حال خود نگذاشتن

خدا گرفتن-به عذاب خدا گرفتار شدن-بدبخت شدن
چاپچی-دروغ گو-لاف زن

دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

 
در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

خم گرفتن-فنی از کشتی

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

خر بی یال و دم-احمق-نادان

در به در شدن-آواره شدن-بی خانمان شدن-جا و منزل مناسبی نداشتن

خلا-مستراح

 
به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن
چیز فهم-عاقل و فهمیده
خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

 
دُوال پا-آدم سمج

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

چشم زاغ-بی شرم

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

اِرا-هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید

 

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

 

 

اختر شمردن(شب‌بیداری)

از دماغ کسی در آمدن(شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن)
پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

خر بی یال و دم-احمق-نادان

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت
بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند
پینکی رفتن-چرت زدن

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

 
دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

 

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن
چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

 
دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع
زبان نفهم-کودن-بی شعور
از سر کسی افتادن(عادتی را ترک کردن)

زیر مهمیز کشیدن-به کار سخت واداشتن و بهره برداری کردن
از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

رشوه گیر-رشوه خوار

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن
زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

درمانگاه-جای درمان بیمار

حال کسی را جا آوردن-نگا. حال آوردن
پول چایی-انعام-بخشش

زیر بال کسی را گرفتن-به کسی کمک کردن

دله دزدی-عمل دله دزد

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

خاکه-خرده ی هر چیزی

افتادن توی پوست کسی-کسی را وسوسه کرد

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن
رتوش-دستکاری و آرایش عکس

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

ار زبان کسی(از قول کسی)

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

 
دُنگی-دانگی

زنیکه-زنکه

پیش گرفتن کاری-کاری را آغاز کردن

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

خرکار-پرکار

 

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

در زدن-کوبیدن در خانه

 

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار
دست بردار نبودن-پافشاری کردن-رها نکردن
زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

راست رو-رو به رو-مقابل

دو زاری-سکه ی دو ریالی

چانه لغ-نگا. چانه شل

چلاق-دست و پا شکسته یا بریده

دیمی حرف زدن-سخن گفتن بدون اندیشیدن-حرف بی هوده و مفت زدن

دل گُنده-سهل انگار

زیر بال کسی را گرفتن-به کسی کمک کردن

زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن

پته ی کسی را روی آب انداختن-راز کسی را فاش کردن-کسی را رسوا کردن

دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن

آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

دست پاچه-شتاب زده-مضطرب

 

 

ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار

روی دوش کسی سوار شدن-بر کسی مسلط شدن

پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی
اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

جوراجور-دارای انواع گوناگون

آش دهن سوزی نبودن-زیاد جالب نبودن-اهمیت زیادی نداشتن
بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

 

در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن

جَرّ-کشمکش دعوا

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد

رشوه گرفتن-رشوه خواری

 

 
توالت-مستراح-دستشویی-آرایش-بزک

تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

دست شستن از چیزی-از چیزی دست کشیدن-از داشتن چیزی ناامید شدن

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن
دست به دهن رسیدن-چیزی اندک ولی کافی برای معاش داشتن

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

حاضر و آماده-آماده

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

 

دو پولی-کالای بی ارزش

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

آواز دادن-خواستن

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

دُوال پا-آدم سمج

بر و بیا-رفت و آمد- دم و دستگاه

بی سکه-بی اعتبار

 

بامب-توسری

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

خود را بستن-پول دار شدن

داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است

تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود
خود را بستن-پول دار شدن

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

حرف توی دهن کسی گذاشتن-سخنی را به کسی یاد دادن-تلقین کردن

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

 

 

ادا اطوار(پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه)

حق البوق-رشوه
درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی
چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران
بر پا شدن-ایجاد شدن
پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

 

 

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

دستک-دفتر حساب
جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

انکر منکر-بسیار زشت و بدترکیب

آمده-شوخی و لطیفه

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

روده دراز-پر حرف-وراج

آب در جگر داشتن-توانایی مالی داشتن

تلکه بند شدن- تلکه کردن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

اجاق-دودمان
پیاله فروشی-میخانه

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

چم و خم-آداب و رسوم-فن-ناز و عشوه

دو زار-دو هزار-دو قران-دو ریال

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان

حواس پرت-پریشان حواس-فراموش کار

 

ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

جا خوردن-یکه خوردن-تعجب زیاد کردن-غافلگیر شدن
بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

 

از پس چیزی (کسی) بر آمدن(توان انجام کاری را داشتن، توان هماوردی با کسی را داشتن)

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو
روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن
جی جی باجی-صمیمیت بسیار زیاد ولی غیر واقعی

جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی
آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

تند نویسی-سریع نویسی
اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا
ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن
اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست
تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

زار زار-گریه ی شدید

حضوری-رو در رو
پُر پشت-انبوه-بسیار روییده

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

چوروکیدن-چوروک خوردن-چین برداشتن
درس خود را از بر بودن-موقعیت و وضعیت را خوب دزیافتن-به کار خود وارد بودن-بیدار و هوشیار بودن

دور تا دور-گرداگرد-اطراف

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

 

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن
بغل زدن-زیر بازو گرفتن

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک