سرمایه اجتماعی متراکم و غیر متراکم، سرمایه اجتماعی از دیدگاه پاتنم

بعضی شکل‌های سرمایه اجتماعی، مانند انجمن ‌های اولیا و مربیان و یا اتحادیه‌های کارگری به طور رسمی سازمان یافته‌اند، بطوریکه دارای مسئولان مشخص، شرایط عضویت، وظایف، جلسات معین و مانند آن است. اما ترتیب دادن بازی‌های بسکتبال یا افرادی که در یک رستوران جمع می‌شوند به شدت غیر رسمی است. هر دوی آنها شبکه‌هایی تشکیل می‌دهند که ارتباط متقابل در آنها می‌تواند توسعه یابد و این ارتباطات می‌تواند نتایج خصوصی و عمومی در بر داشته است.
2-2-7) سرمایه اجتماعی متراکم و غیر متراکم
بعضی اشکال سرمایه اجتماعی شدیداً در هم تنیده و چند رشته‌ای است که به آن سرمایه اجتماعی متراکم گفته می شود. مانند گروهی از کارگران فولاد که هر روز با هم در کارخانه‌ای کار می‌کنند، برای تفریح شنبه بیرون می‌روند، و هر یکشنبه به کلیسا می‌روند. سرمایه اجتماعی بسیار غیر متراکم، که تقریباً رشته‌های نامرئی سرمایه اجتماعی است، نیز وجود دارد، مانند سلام و احوال پرسی که افراد گاهی در صف انتظار نانوایی با هم رد و بدل می‌کنند، یا مواجه شدن احتمالی با شخص دیگری در آسانسور. این شکل‌های کاملاً تصادفی ارتباط اجتماعی نیز می‌تواند شکل خاصی از رابطه دو جانبه را ترغیب کند. تجربه نشان داده است که تنها سر تکان دادن برای یک غریبه محبت را افزایش می‌دهد و موجب می‌شود هنگام بروز حادثه‌ای دیگران به کمک انسان بشتابند. به عبارت دیگر آن پیوند ظریف تک رشته‌ای، که از پیوندهای بین بستگان درجه یک بسیار متفاوت است، می‌تواند نمونه دیگری از شبکه اجتماعی غیر متراکم باشد.
2-2-8) سرمایه اجتماعی درون‌نگر و برون‌نگر
برخی شکل‌های سرمایه اجتماعی به میل خود یا به اجبار، درون‌نگر است و تمایل دارد منافع مادی، اجتماعی یا سیاسی اعضای خود را افزایش دهد، در حالیکه شکل‌های دیگر برون‌نگرند و به مصلحت عمومی می‌پردازند.
گروه‌های دسته اول، عموماً براساس طبقه، جنسیت، نژاد سازمان یافته‌ و وجود دارند تا پیوندهای مولد و شرایط را حفظ و تقویت کنند، مانند اتاق بازرگانی، سازمان‌های کار معاصر، اتحادیه‌های اعتبار غیر رسمی که توسط مهاجران در کشورهای غربی ایجاد شده است. در دسته دوم گروه‌های خیریه مانند صلیب سرخ، جنبش حقوق شهروندی و جنبش‌های محیط زیست که در همه دموکراسی‌های پیشرفته در دهه‌های 1970 و 1980 پدید آمده‌اند، قرار دارند.
2-2-9) سرمایه اجتماعی گسسته و پیوسته
دوگانگی درون‌نگری و برون‌نگری ارتباط نزدیکی با محورهای گسستگی و پیوستگی دارد اما از نظر مفهومی با آنها متفاوتند.
سرمایه اجتماعی پیوسته افرادی را گرد هم جمع می‌کند که از جنبه‌های مهمی شبیه هم هستند (نژاد، سن، جنسیت، طبقه اجتماعی و مانند آن)، در حالیکه سرمایه اجتماعی گسسته به شبکه‌های اجتماعی اشاره دارد که افرادی را گرد هم جمع می‌کند که به هم شباهت ندارند. این تمایز مهمی است، زیرا آثار خارجی شبکه‌های گسسته احتمالاً مثبت است، در حالیکه شبکه‌های پیوسته (محدود شده با موقعیت اجتماعی خاصی) برای تولید نتایج منفی در مخاطره بیشتری قرار دارد، زیرا گروه‌های کاملاً منسجم و همگرا آسانتر می‌توانند برای اهداف شیطانی متحد شوند (Putnam , 2002).
پاتنم اعتقاد دارد در پیوستگی، روابط میان گروه‌های منسجم مطرح است مانند سازمان‌های برادری، قلمروهای نژادی و مانند آن. وی پیوندهای قوی موجود در شبکه‌های همگرای متراکم را به «چسب قوی اجتماعی» تشبیه می‌کند و اعتقاد دارد که آنها مناسب ترین حمایت‌های اجتماعی درونی را برای اعضای خود فراهم می‌کنند. از طرف دیگر، پاتنم تاکید دارد که سرمایه اجتماعی گسسته بسیار واگراست. از نظر او این شکل از سرمایه اجتماعی بر مفهوم «پیوندهای ضعیف» مارک گرانووتر (1973) تاکید می‌شود. این پیوندهای ضعیف با منابع پراکنده برای افرادی که در جستجوی پیشرفتند واقعاً ارزش بیشتری از پیوندهای قوی با خویشان و دوستان نزدیک دارد (Putnam , 2000) .
2-2-10) انواع اصلی سرمایه اجتماعی از دیدگاه پاتنم :
پاتنم به بیان تفاوت بین دو نوع اصلی سرمایه اجتماعی می پردازد :
2-2-10-1) سرمایه اجتماعی پل زن (در برگیرنده )
سرمایه اجتماعی پل زن به گرد هم آوردن مردم از بخش های مختلف اجتماعی تمایل دارد.
2-2-10-2)سرمایه اجتماعی میثاقی (مانع شونده از دخول دیگران )
سرمایه اجتماعی میثاقی تمایل به ممانعت از دخول دیگران (غیر خودی ها) دارد و مایل است که همگنی را حفظ نماید. سرمایه اجتماعی میثاقی برای تقویت پایه و اساس تعاملی خاص، مفید است و سبب تحریک اتحاد می شود و مانند چسب در جامعه شناسی برای حفظ وفاداری در گروهها به کار می آید. البته هرکدام از این انوع سرمایه اجتماعی برای نیازی خاص به کار می آید.
2-2-11) سطوح سرمایه اجتماعی
برخی از نویسندگان سرمایه اجتماعی را در دو سطح ملی و سازمانی بررسی و مطالعه کرده اند :
2-2-11-1) سطح ملی
سرمایه اجتماعی در این سطح اشاره به شبکه ها، تعاملات و هنجارهایی دارد که کیفیت وکمیت تعاملات اجتماعی را شکل می دهد. سرمایه اجتماعی فقط مجموع نهادهایی که جامعه را تشکیل می دهند نیست، بلکه سبب انسجام این نهادها نیز می گردد.(سازمان بانک جهانی، 2001). سرمایه اجتماعی مجموعه ای از هنجارهای موجود در سیستم اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه می شود و موجب پایین آمدن سطح هزینه های تبادلات و ارتباطات می گردد.(علوی،1380 ).
2-2-11-2)سطح سازمانی