ج ـ اگر حریم رودخانه یا سنگلاخ، جزء غُرقگاه هاى حکومت باشد و حکومت، حسب مصالح جامعه با نظر نمایندگان مردم، ساخت و ساز و درختکارى در آنها را ممنوع کرده است، کسى که اقدام به بنا یا غَرس درخت نموده است، مالک زمین نمى شود و حکم تصرّف در مال غیر را دارد. 25/4/79
(س 75) با توجه به اینکه وقف، حبس کردن عین و تسبیل منفعت آن است، آیا مى شود املاک موقوفه (وقف) را حقّ ارتفاق براى ملک غیر، قرار داد؟
ج ـ بعد از تحقق وقف، کسى حق ندارد زمین موقوفه را مرافق قرار دهد و جایز نیست، زیرا تصرّف بر خلاف نظر واقف است و جایز نبوده «الوقوف على حسب ما یوقفها اهلها»، ولى اگر ابتداءً به عنوان مرافق وقف شود، استفاده مرافق نمودن از آن، جایز و درست است و احکام وقف بر آن مترتب است. 22/10/80
باب ششم: سلب مالکیت ـ ملى کردن
(س 76) 1. چنانچه در یک طرح عمرانى، ملکى در مسیر واقع شود و مالکین آنها هم به هیچ قیمتى حتى قیمت کارشناسى، راضى نشوند، تکلیف چیست؟ ضمن اینکه خیابان مورد نظر هم از نیازهاى اساسى شهر مى باشد.
2. راجع به مسجد و حسینیه اى هم که در مسیر است چه باید کرد؟
ج 1 ـ با پرداخت قیمت واقعى (نه قیمت کارشناس رسمى که معمولاً کم تر از قیمت واقعى است) که مردم معمولاً با آن خرید و فروش مى نمایند، نمى توان گفت که تخریبش حرام است.
ج 2 ـ حسینیه و مسجد هم حکم ملک شخصى را دارد، با این تفاوت که باید در جاى نزدیکتر به آنها همانند همان مسجد و حسینیّه ساخته شود و به نام آنها وقف گردد. 22/10/80
باب هفتم: حقوق معنوى ـ حقّ التألیف
(س 77) آیا شرعاً جایز است کسى مطالب سخنرانى فردى را ضبط یا یادداشت نماید یا مطالب خطبه ها و موعظه ها و یا دروسى را که استاد تدریس مى کند، جمع آورى نماید و بدون ذکر مأخذ و منبع و بدون اجازه سخنران و واعظ و استاد، انتشار دهد؟ و اموالى که از این راه به دست مى آورد، چه حکمى دارند؟
ج ـ جایز نیست; چون نحوه سرقتى محسوب مى شود، مگر در رابطه با مطالب متفرقه اى که سیره بر نقل آنها بوده و احتیاج به اجازه از نظر عرفى ندارد. 13/9/76
(س 78) تکثیر نشریات و کتب علمى و متعلّق به دیگران به همان زبان و شکلى که چاپ شده، از طریق چاپ و عکسبردارى (افست) به قصد فروش و بهره بردارى مادّى، چه حکمى دارد؟ همچنین حذف و یا تغییر نام مؤلّف در چاپ اثر، چگونه است؟
ج ـ تا منع ننموده باشند، مثل اینکه پشت کتاب بنویسد «حقّ طبع و نشر محفوظ» و یا بناى عرفى و عقلایى بر عدم جواز نشر و تکثیر آن نباشد، مانعى ندارد; والاّ چون تصرّف در امور متعلق به غیر است و مشمول حدیث «لایحل دم امرىء مسلم ولا ماله إلاّ بطیبه نفس منه» به ضمیمه الغاى خصوصیت از مال به حقوق معنوى مى باشد، بعلاوه که بناى عقلا هم بر عدم جواز تصرّف در حقوق معنوى دیگران همانند حقوق مادى آنها است. 13/9/76
(س 79) آیا کسى که کتاب چاپ شده را از بازار خریدارى نموده، مى تواند بدون اجازه مؤلّف، آن کتاب یا بخشى از کتاب را به صورت نرم افزار رایانه اى درآورد؟ و در صورتى که پولى هم در مقابل عرضه این برنامه ها گرفته نشود، آیا اجازه مؤلّف لازم است؟
ج ـ اگر بین مردم و صنف مطبوعات و مؤلّفان بنا بر منع وجود نداشته باشد، مانعى ندارد و جایز است; و در صورت منع مؤلف یا بناى مؤلفان بر منع، به حکم تصرّف در حقوق متعلّق به غیر، جایز نیست. 25/9/83
(س 80) آیا استفاده از برنامه هاى کاربردى رایانه اى دیگران در تولید نرم افزارهایمان و فروش برنامه هاى جدید، مستلزم جلب رضایت و اجازه آنهاست؟
ج ـ معیار در این گونه امور، همان بنا و قرارداد عملى که منع ضمنى است، مى باشد که مورد قبول و پذیرش عقلا و مردم است و همین معیار، کفایت مى کند و موجب حقّ است. 29/5/78
(س 81) تکثیر بدون اجازه برنامه هاى رایانه اى که توسط مسلمانان و یا کفّار ذمّى تولید شده باشد، چه حکمى دارد؟
ج ـ اگر بنا، بر عدم تکثیر است، جایز نیست و خود بنا، ایجاد حق مى نماید و فرقى هم بین مسلمان و ذمّى و غیر ذمّى نیست; چون حقوق و اموال همه انسان ها محترم است. 29/5/78
(س 82) اشخاص و مؤسّسات با صرف هزینه هاى هنگفت، مبادرت به تهیّه و تولید برنامه هاى مفید و سودمند رایانه اى مى کنند که هم اکنون این گونه برنامه ها نقش بسزایى در اشاعه و رواج فرهنگ دینى و تعالیم اهل بیت(علیهم السلام) در سراسر جهان دارند; لیکن بعضى افراد سودجو، بدون تحصیل رضایت پدیدآورندگان و مالکان معنوى این محصولات، با استفاده از وسایل و ابزارهاى نوین، با کم ترین هزینه و زحمتى اقدام به نسخه بردارى و تکثیر این برنامه ها و فروش آنها در بازار مى کنند که چه بسا موجب دلسردى پدیدآورندگان آنها مى شوند. با توجّه به مقدّمه فوق، نظر حضرت عالى در مورد مسائل ذیل چیست:
1. آیا افراد مى توانند على رغم منع و شرط عدم تکثیر از جانب پدیدآورندگان اصلى این محصولات، جهت کسب منفعت و سود، اقدام به تکثیر و توزیع این محصولات کنند؟
2. آیا افراد مجازند که با تغییرات مختصرى در تمام یا بعض مطالب یا ظواهر این برنامه ها، بدون آنکه خلاّقیت و نوآورى اى از خویش داشته باشند، آنها را جهت فریب و اغواى دیگران، به نام خود منتشر و عرضه کنند؟